Prevention Poland No. 1, 2019

Cover / Spis treści / Od wydawcy / News / Polskie Towarzystwo Stomatologiczne / Rekomendacje / Higiena / Informacje rynkowe / News / Diagnostic / O wydawcy

Open PDF View E-paper Edit Epaper Edit Epaper ads save

Table of contents

1/19

prevention

Vol. 1 • Cena: 30 PLN

international magazine of oral health

Wytyczne
Racjonalna antybiotykoterapia

Raport
Test irygatorów
Edukacja
Leczymy mleczaki!

wydanie polskie

[2] =>

ORYGINALNY.
NAJLEPSZY.
AIRFLOW PROPHYLAXIS MASTER
®

Ł
A
I
Z
ODD UŻ W
EMS JLSCE!
PO
R

TYLKO TERAZ!
PRZY ZAKUPIE
URZĄDZENIA
AIRFLOW® PROPHYLAXIS
MASTER DEDYKOWANY
WÓZEK AIRFLOW® STATION+
GRATIS!*

ZADZWOŃ I UMÓW
PREZENTACJĘ
W SWOIM GABINECIE:
32 493 70 60
WIĘCEJ INFORMACJI:
WWW.EMS-POLAND.COM

Zestaw występuje również
w konfiguracji z piaskarką
AIRFLOW® ONE

*Promocja obowiązuje
do wyczerpania zapasów

MAKE ME SMILE.

[3] =>

spis treści

od wydawcy
Jabłko nie zastąpi szczotki do zębów!
news
U pacjentów z alergią na penicylinę może wystąpić wyższe ryzyko uszkodzenia implantów zębowych
Badania kwestionują korzyści zdrowotne płynące
ze sztucznych substancji słodzących
Co pierwsze: szczotkowanie czy nitkowanie?
Antybiotyki mogą nasilać infekcje jamy ustnej
Badania potwierdzają związek między chorobą przyzębia a ryzykiem przedwczesnego porodu
Uczniowie tracą lekcje przez chore zęby!
Woda z kranu, o wysokiej zawartości żelaza może przebarwiać zęby
Znaczenie zdrowia jamy ustnej podczas ciąży
Połączenie mleka matki i śliny niemowlęcia kształtuje zdrowy mikrobiom jamy ustnej
Kobiety z brakami zębowymi częściej cierpią na nadciśnienie
Polskie Towarzystwo Stomatologiczne
Znaczenie zdrowia jamy ustnej podczas ciąży – rozmowa z prof. Marzeną Dominiak

4
6
6
7
7
8
8
9
9
10
10

To nic, że wypadną. Leczymy mleczaki!
Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej 2019: nowa misja stomatologów

12
16
20

rekomendacje
Zaawansowana próchnica i leczenie odtwórcze – aktualne rekomendacje FDI
Pasta z fluorem jednym z fundamentów walki z próchnicą
Zdrowie jamy ustnej a ciąża
Racjonalna antybiotykoterapia w stomatologii

22
23
24
26

Łukasz Sowa

higiena
Implanty – tylko wtedy, gdy stan przyzębia jest stabilny
Jan H. Koch

Nowoczesny protokół postępowania w zakresie profilaktyki i higieny w codziennej praktyce

32

Zadowolenie pacjenta jest najważniejsze!

38
41

informacje rynkowe
Skuteczna higiena przestrzeni międzyzębowych

44

Natalia Szeląg

Markus Th. Firla

Raport z testu użytkowego urządzeń do domowej higieny jamy ustnej (irygatorów)

48

news
Fundacja „Z uśmiechem przez życie” walczy z rakiem jamy ustnej
Regularne picie kawy zmniejsza ryzyko wielu chorób
Jakość kobiecego snu

52
54
55

diagnostic
Modern diagnostic methods in dentistry – violet laser (405 nm)
Marta Maciak, Damian Korczyński

56

informacje
O wydawcy

62

Zdjęcie na okładce dzięki uprzejmości EMS Poland Sp. z o.o.

|

prevention
1 2019

03

[4] =>

| od wydawcy

Jabłko nie zastąpi szczotki
do zębów!

Ostatnie lata to czas niezwykłych zmian w wielu
dziedzinach stomatologii. W ciągu zaledwie kilku lat
analogowa technologia stała się cyfrowa, a podejście do diagnostyki, planowania leczenia, wszczepiania implantów i leczenia odtwórczego uległo
nieprawdopodobnym zmianom. Dzisiaj lekarz dentysta może zaprojektować nowy uśmiech zanim
jeszcze pacjent usiądzie na fotelu dentystycznym.
Dostępnych jest tak wiele nowych technik i technologii, ale jaki naprawdę powinien być kierunek,
w którym stomatologia powinna się rozwijać?
Mamy X XI wiek, a badania pokazują, że ponad 30%
dorosłych Brytyjczyków myje zęby raz dziennie, ponad 90% obywateli jednego z krajów europejskich
uważa, że jedzenie jabłek zastępuje szczotkowanie. W Polsce ponad 800 000 osób nie posiada
własnej szczoteczki do zębów, a aż 10% mężczyzn
nigdy nie odwiedziło lekarza dentysty. Ponad połowa 3-latków ma próchnicę, a wśród nastolatków problem ten obejmuje niemal 90% populacji!
To tylko niektóre z porażających danych, które nadal szokują informacjami o niskim poziomie zdrowia jamy ustnej na całym świecie.

Pomimo wysiłków Światowej Federacji Stomatologicznej FDI, wiodącej światowej organizacji zajmującej się zdrowiem jamy ustnej, poziom zdrowia
jamy ustnej, nawet w krajach rozwiniętych jest nadal niezadowalający, a wielu ludzi odwiedza dentystę dopiero wtedy, gdy już ma poważny problem,
najczęściej związany z bólem.
Potrzeba uświadamiania społeczeństwu zagrożeń i konsekwencji zdrowotnych związanych
z niedostateczną higieną jamy ustnej i profilaktyką
jest kluczem do zdrowego i pięknego uśmiechu,
a w każdej innej dziedzinie stomatologii nie może
być mowy o sukcesie leczenia bez higieny i profilaktyki.
Magazyn prevention powstał właśnie po to, by edukować i motywować pacjentów; pokazywać, jak
istotna jest codzienna higiena jamy ustnej, profilaktyka i promocja zdrowia w tym zakresie.
Zapraszamy do lektury!

Redakcja

04

prevention
1 2019

[5] =>

Długotrwała
świeżość
Równowaga
bakteryjna
Sześć aromatów
Jedna formuła
Wybielanie
enzymatyczne
#curaproxbeyou curaprox.com

[6] =>

| news
U pacjentów z alergią na penicylinę może wystąpić wyższe
ryzyko uszkodzenia implantów zębowych
Wiele badań nad możliwymi przyczynami odrzucenia
implantów skupia się głównie na tematach związanych
z odżywianiem i paleniem tytoniu. W niedawnych badaniach
prowadzonych na Uniwersytecie Internacional de Catalunya
w Barcelonie potwierdzono, że pacjenci uczuleni na penicylinę wykazują większą częstość niepowodzenia implantacji
w porównaniu z pacjentami bez objawów takiej alergii.
W przekrojowym badaniu klinicznym przeanalizowano wyniki
pacjentów leczonych implantologicznie w klinice stomatologicznej
uniwersytetu w okresie od września 2011 r. do lipca 2015 r. Profilaktyka antybiotykowa przed zabiegiem wszczepienia implantów została
zastosowana u wszystkich pacjentów. Składała się ona z amoksycyliny dla pacjentów nieuczulonych na penicylinę i klindamycyny dla
pacjentów z alergią na penicylinę. Te same antybiotyki zostały przepisane po zabiegu, aby zapobiec wczesnemu uszkodzeniu implantu
i pooperacyjnej infekcji. Odrzucenie implantu zostało zdefiniowane
jako wymagające jego usunięcie z jakiegokolwiek powodu i zostało
sklasyfikowane jako wczesne lub późne.

Spośród 1 210 pacjentów objętych badaniem 8,03% niealergicznych i 24,68% osób z alergią na penicylinę wykazało co najmniej jeden przypadek odrzucenia implantu. U pacjentów z alergią
na penicylinę 21,05% było klasyfikowanych z wystąpieniem późnego
odrzucenia, a 78,95% wczesnego. Brak osteointegracji w 80% był
przyczyną wczesnego niepowodzenia implantacji. Pacjenci z alergią
na penicylinę wykazywali większe ryzyko niepowodzenia implantacji
ze współczynnikiem ryzyka 3,84 (95% CI) w porównaniu z pacjentami niealergicznymi.
Badanie wykazało, że pacjenci z alergią na penicylinę leczeni
klindamycyną wykazywali prawie 4-krotnie większe ryzyko uszkodzenia implantu, jednak badacze stwierdzili, że zmienne, takie jak
marka i lokalizacja implantu oraz umiejętności chirurga mogą mieć
wpływ na te wyniki.
Badanie pt.: „Czy u pacjentów z alergią na penicyliny występuje
wyższy wskaźnik odrzucenia implantu?” opublikowano w wydaniu
International Journal of Oral and Maxillofacial Implants, 2018.

Badania kwestionują korzyści zdrowotne płynące
ze sztucznych substancji słodzących
Poprzez dostarczanie słodkiego smaku bez kalorii i innych
szkodliwych efektów ubocznych cukru, sztuczne słodziki
często były chwalone za ich domniemane korzyści zdrowotne
i zalety dla zdrowia jamy ustnej. Nowe badania sugerują jednak, że słodziki i inne alternatywne substancje słodzące mogą
nie być tak zdrowe, jak się powszechnie uważa.
Bezcukrowe napoje bezalkoholowe często reklamowane jako
zdrowsza alternatywa, na przestrzeni ostatnich lat zyskują na popularności. Popyt na nie często wynika z problemów zdrowotnych
i jakości życia, ponieważ otyłość i choroby jamy ustnej są wielokrotnie powiązane z nadmiernym spożyciem cukrów. Ogromna

grupa alternatywnych cukrów i słodzików została zatwierdzona do
powszechnego komercyjnego wykorzystania w żywności i napojach.
Chociaż są one ogólnie postrzegane jako zdrowsza opcja niż cukier,
ich rzeczywiste zalety i wady nie są jasne z powodu ograniczonego
i sprzecznego materiału dowodowego.
Zespół europejskich naukowców, kierowany przez University
of Freiburg w Niemczech miał na celu pogłębienie zrozumienia zalet
i wad poprzez przeprowadzenie systematycznego przeglądu 56 badań,
w których porównano wysokie spożycie substytutów cukru z jego
ograniczeniem lub całkowitym unikaniem. Nie znaleziono ostatecznych
dowodów na to, że alternatywne słodziki pomagały dorosłym osobom
albo dzieciom z nadwagą lub otyłością, które usiłowały schudnąć.
Rzecznik British Dental Association powiedział brytyjskiemu
Dental Journal: „Nie zalecamy żadnej tzw. bezcukrowej alternatywy
dla napojów gazowanych innych niż mleko i woda. Jesteśmy zaniepokojeni faktem, że wiele napojów bezalkoholowych ma też wysoki
poziom kwasowości, który szkodzi zdrowiu jamy ustnej”.

Fot.: Monika Wiśniewska/Shutterstock

prevention
1 2019

Badanie pt.: „Association between intake of non-sugar sweeteners and health outcomes: Systematic review and meta-analyses of
randomised and non-randomised controlled trials and observational
studies” („Powiązanie między przyjmowaniem substancji słodzących
i skutkami zdrowotnymi: przegląd systematyczny i metaanaliza randomizowanych i nierandomizowanych badań kontrolowanych i badań
obserwacyjnych”) opublikowano 2 stycznia 2019 r. w internetowym
wydaniu British Medical Journal.

[7] =>

news

Co pierwsze: szczotkowanie czy nitkowanie?
Naukowcy odkryli, że użycie nici dentystycznej przed szczotkowaniem zębów może być elementem higieny zwiększającym
dokładność usuwania płytki nazębnej. Raport w tej sprawie pojawił się na łamach Journal of Periodontology (JOP), a opublikowanym został przez American Academy of Periodontology (AAP).
Przeprowadzone badanie nosi tytuł „Wpływ szczotkowania i nitkowania zębów na przestrzenie międzyzębowe i zmniejszenie płytki nazębnej
oraz retencję fluoru: test kliniczny”. W badaniu oceniano 25 uczestników,
którzy zostali poproszeni o szczotkowanie zębów, a następnie używali
nici dentystycznych do czyszczenia przestrzeni między zębami (szczoteczki/nici). W drugiej fazie, w tej samej grupie poproszono o użycie nici
dentystycznej, a następnie szczotkowanie zębów (nici/szczotkowanie).
Naukowcy odkryli, że ilość płytki nazębnej pomiędzy zębami i ogólnie
w jamie ustnej uległa znacznemu zmniejszeniu, gdy uczestnicy stosowali
metodę najpierw z użyciem nici, a następnie szczoteczką.
Naukowcy twierdzą, że użycie w pierwszej kolejności nici „rozluźnia”
bakterie i resztki zalegające między zębami, następnie w wyniku szczotkowania (gdy usta są płukane wodą) jama ustna jest oczyszczana z pozostałości zanieczyszczeń. Bakterie płytki nazębnej są główną przyczyną
rozwoju choroby przyzębia i stanu zapalnego, który występuje, gdy bakterie gromadzą się poniżej linii dziąseł. Choroby przyzębia mogą prowadzić
do obrzęku, podrażnienia, recesji dziąseł i utraty zębów, jeśli nie są leczone.

gdy uczestnicy zaczynali procedurę higieny od nitkowania, kończąc na
szczotkowaniu. Badani uczestnicy używali pasty do zębów z fluorem
podczas obu faz badania. „Podobnie, jak przy wyborze odpowiedniego
rodzaju szczoteczki do zębów i środka do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych, pacjenci powinni również skonsultować się ze swoimi
dentystami i higienistkami w celu określenia, jaka pasta z fluorem jest dla
nich najlepsza” – powiedział Steven Daniel.
AAP zaleca regularne czyszczenie nicią dentystyczną przestrzeni
międzyzębowych i szczotkowanie zębów 2 razy dziennie oraz poddawanie się całorocznym kompleksowym przeglądom i ocenie przyzębia
w celu zapobiegania chorobom, które są uleczalne i często odwracalne
przy odpowiedniej i terminowej opiece periodontologicznej.
Pełen raport z badania można znaleźć na portalu JOP Wiley Online
Library pod adresem: www.onlinelibrary.wiley.com/journal/19433670.
Źródło: American Academy of Periodontology

„Pacjenci często pytają, który element powinien zająć pierwsze miejsce w codziennych czynnościach higienicznych jamy ustnej”
– powiedział Steven R. Daniel, DDS, prezes AAP. „Badanie wykazało,
że czyszczenie nicią dentystyczną przed szczotkowaniem może prowadzić
do zmniejszenia płytki nazębnej, jednak ważne jest, aby każdy pamiętał,
by robić to każdego dnia w celu zachowania zdrowia uśmiechu” – dodał.
Badanie wykazało również, że fluor, który pomaga w zapobieganiu
próchnicy zębów pozostawał w jamie ustnej na wyższych poziomach,

Fot.: freepik.com

Antybiotyki mogą nasilać infekcje jamy ustnej
Naukowcy od dawna wiedzą, że nadużywanie antybiotyków może wyrządzić więcej szkody niż pożytku, co wynika
np. z oporności na nie. Jednak badania nad tym zjawiskiem
w zakresie zdrowia jamy ustnej zostały w niewielkim stopniu rozpowszechnione. Obecnie naukowcy z Case Western
Reserve University odkryli, że antybiotyki zabijają także pożyteczne bakterie, powstrzymujące infekcję i stany zapalne.
Dr Pushpa Pandiyan, adiunkt nauk biologicznych w School of Dental
Medicine poprowadził zespół badawczy zajmujący się bakteriami, kwasami tłuszczowymi i ich wpływem na niektóre typy białych krwinek, które
zwalczają infekcje w jamie ustnej. W szczególności badacze przyjrzeli się
krótkoterminowemu utrzymywaniu regulacyjnych limfocytów T, które mają
wpływ na układ odpornościowy i biorą udział w utrzymaniu odporności
śluzówkowej i zwalczaniu zakażeń grzybiczych, np. Candida. Stwierdzono,
że te naturalne mechanizmy obronne bardzo skutecznie redukują infekcje
i stany zapalne, a antybiotyki mogą uniemożliwiać tak korzystne reakcje.

„Postanowiliśmy dowiedzieć się, co się dzieje, gdy nie mamy
bakterii, które mogłyby zwalczyć infekcję grzybiczą” – powiedział
Pandiyan. „Odkryliśmy, że antybiotyki mogą zabijać krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe wytwarzane przez własne dobre bakterie. Oczywiście, nadal potrzebne są antybiotyki w przypadku
infekcji zagrażających życiu, co do tego nie ma żadnych wątpliwości. Nasze organizmy mają wiele naturalnych mechanizmów
obronnych, których nie powinniśmy lekceważyć” – dodał. Pandiyan stwierdził jednocześnie, że badanie może mieć szersze implikacje dla ochronnych skutków mikroflory rezydualnej w innych
typach zakażeń bakteryjnych.
Badanie pt.: „Rola krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych
w kontrolowaniu Treg i immunopatologii podczas zakażenia śluzówki
jamy ustnej”, opublikowano w internetowym wydaniu Frontiers in Microbiology w sierpniu br.

prevention
1 2019

[8] =>

| news
Badania potwierdzają związek między chorobą przyzębia
a ryzykiem przedwczesnego porodu
W nowym badaniu naukowcy porównywali stan zdrowia
jamy ustnej kobiet zagrożonych przedwczesnym porodem
(PPROM) i kobiet z prawidłową ciążą pojedynczą. Zgodnie z wynikami obserwacji, u ciężarnych kobiet z PPROM częściej występowały choroby przyzębia niż u kobiet z niepowikłaną ciążą.
Badanie kohortowe zostało przeprowadzone przez grupę czeskich naukowców i wsparte przez szpital uniwersytecki w Hradec
Králové w Czechach. Naukowcy ocenili higienę jamy ustnej i stan

przyzębia 78 kobiet z PPROM w wieku ciążowym od 0 do 24 tygodni
oraz 6 i 36 tygodni, a także 77 kobiet z prawidłową ciążą i odpowiadającym jej wiekiem ciążowym bez ryzyka porodu przedwczesnego.
Badanie wykazało zwiększone ryzyko chorób przyzębia u kobiet,
które urodziły przedwcześnie. Wczesne porody wiązały się z wyższymi wskaźnikami chorób dziąseł, u kobiet z PPROM odnotowano
4-krotnie niższą ocenę stanu przyzębia niż u tych, które rodziły zgodnie z terminem. Ponadto kobiety, które weszły we wczesną fazę porodu miały 8-krotnie więcej płytki nazębnej. Czynniki takie, jak palenie
okazały się nieistotne i nie wpłynęły na wyniki.
Badanie wykazało również, że wskaźniki wczesnych urodzeń były
częstsze u kobiet z nieleczoną próchnicą zębów. Wg dr. Nigela Cartera,
dyrektora Oral Health Foundation, zdrowie jamy ustnej może mieć bezpośredni wpływ na wiele aspektów ogólnego stanu zdrowia. „Obejmuje
to także szanse na bezpieczniejszy poród” – zauważa badacz.

Fot.: OndroM/Shutterstock

Badanie pt.: „Association between periodontal disease and preterm prelabor rupture of membranes,” („Powiązanie między chorobą
przyzębia a przedwczesnym porodem”) opublikowano w lutowym wydaniu czasopisma Journal of Clinical Periodontology.

Uczniowie tracą lekcje przez chore zęby!
50 mln godzin lekcyjnych każdego roku tracą uczniowie
na całym świecie z powodu absencji wynikającej z chorób
jamy ustnej – informuje Światowa Federacja Dentystyczna
FDI w Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej (20 marca).
Światowa Federacja Dentystyczna zaprezentowała wyniki ankiety
przeprowadzonej w 13 krajach wśród rodziców dzieci w wieku 5-16 lat,
w tym również z Polski. Badanie miało dać odpowiedź na pytanie, czy
szkoły są miejscem, w których uczy się tego, jak dbać o zdrowe i piękne
uśmiechy. Wyniki mogą zaskakiwać.
Jak podaje FDI, aż 84% rodziców polskich dzieci uważa, że szkoła
dostarcza wiedzy na temat zdrowia jamy ustnej. 22% jest przekonanych,
że takie wiadomości przekazywane są raz w tygodniu. W międzynarodowym rankingu FDI wyprzedzamy Wielką Brytanię (29%), USA (53%),
Australię (54%), Niemcy (69%), Chiny (77%) i Arabię Saudyjską (81%).
Lepszą opinię o edukacyjnej roli szkoły mają rodzice z Maroko i Algierii
(86%), Indonezji (87%), Brazylii i Indii (91%) i Meksyku (93%). Co więcej,
tylko 10% polskich rodziców dzieci w wieku 5-16 lat nie wie, jak często
szkoła prowadzi zajęcia poświęcone profilaktyce i higienie jamy ustnej.
Najgorzej w tym względzie jest również w Wielkiej Brytanii (49%), a najlepiej w Meksyku (1%).
„Szkoły powinny być istotnym źródłem wiedzy z zakresu zdrowia jamy
ustnej na całym świecie. To niezmiernie ważne, wszak na choroby w tym
zakresie cierpi 3,58 mld ludzi, co stanowi połowę światowej populacji. Co
więcej, prawie 486 mln dzieci cierpi z powodu próchnicy zębów mlecznych,

prevention
1 2019

co może powodować w późniejszym wieku przedwczesną utratę uzębienia,
ból, zakłócenia snu, problemy ze spożywaniem posiłków oraz inne problemy zdrowotne” – podkreśliła dr Kathryn Kell, prezydent FDI.
Dobrą wiadomością jest to, że 71% ankietowanych rodziców we
wszystkich krajach (73% w Polsce) zgodziło się, że szkoły powinny
uczyć dzieci, jak dbać o jamę ustną, a 51% uznało, że oni sami odgrywają istotną rolę w edukacji zdrowia jamy ustnej. „Dobrych nawyków
profilaktycznych i higienicznych powinniśmy uczyć jak najwcześniej.
Zadaniem rodziców i pedagogów jest przypominanie dzieciom, że zęby
należy myć 2 razy dziennie pastą z fluorem oraz unikać pokarmów i napojów o wysokiej zawartości cukrów. Gabinet stomatologiczny należy
odwiedzać regularnie. Każdego roku dzieci na całym świecie tracą miliony godzin w wyniku absencji spowodowanej chorobami jamy ustnej”
– dodaje dr Edoardo Cavalle, przewodniczący jednego z zespołów FDI.
Największa organizacja stomatologiczna na świecie z myślą o nauczycielach i rodzicach przygotowała serię animowanych filmów „MouthHeroes”, które mają pomóc w edukacji. W Polsce cennym źródłem
informacji w tym zakresie jest serwis www.leczymymleczaki.pl przygotowany przez Polskie Towarzystwo Stomatologiczne i Polskie Towarzystwo
Stomatologii Dziecięcej oraz strona internetowa kampanii „Polska mówi
#aaa!”, wspierającej krajowe obchody Światowego Dnia Zdrowia Jamy
Ustnej. W serwisie opublikowano wiele praktycznych materiałów do wykorzystania w ramach zajęć edukacyjnych w przedszkolach i szkołach.
Na podst.: mat. prasowe.

[9] =>

news

Woda z kranu, o wysokiej zawartości żelaza może
przebarwiać zęby
Naukowcy odkryli 3 czynniki związane z powstawaniem
plam na płytce nazębnej. Ich zdaniem, ma na to wpływ używanie
do picia wody o wysokiej zawartości żelaza, jej wysoki poziom
pH, a także wysoki poziom pH śliny. Podczas gdy palenie tytoniu, przyjmowanie suplementów żelaza lub spożywanie napojów
zawierających kofeinę nie było czynnikami ryzyka, głównym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka zidentyfikowanym w tym badaniu było spożycie wody pitnej z kranu lub wody osmotycznej.
W badaniu Grupa Mikrobiologii Ustnej Uniwersytetu CEU Cardenal
Herrera (UCH) przeanalizowała dane zebrane od 94 pacjentów z 10 klinik stomatologicznych w prowincjach Walencja i Castellón. Korzystając
z ankiet, naukowcy ocenili nawyki higieniczne uczestników takie, jak: rodzaj używanych szczoteczek do zębów, częstość szczotkowania i nawyki
żywieniowe, tj. przekąski między posiłkami, picie wody butelkowanej lub
wody z kranu, palenie lub regularne spożywanie napojów zawierających
kofeinę. Ogólny stan zdrowia jamy ustnej uczestników analizowano przez
ocenę liczby zębów z próchnicą, brakujących lub z wypełnieniami, a także uwzględniając obecność lub brak zapalenia przyzębia lub krwawiących
dziąseł. Ponadto naukowcy pobrali próbki płytki nazębnej, śliny i wody pitnej do analizy chemicznej.
Wg Verónica Veses Jimenez, dyrektor Departamentu Nauk Biomedycznych CEU UCH, regularne spożywanie wody o wysokim pH i poziomie
żelaza lub o wysokim pH śliny przyczynia się w znacznym stopniu do poja-

wienia się czarnych plam. „Dlatego jednym z głównych zaleceń dla osób,
które mają czarne plamy na zębach jest picie wody mineralnej zamiast
wody z kranu lub wody osmotycznej” – powiedziała Jimenez.
Spożywanie wody oczyszczonej z kranu zwiększyło 13-krotnie szansę na pojawienie się dolegliwości związanych z powstawaniem czarnych
plam. W odniesieniu do wysokiego poziomu pH śliny, naukowcy doszli do
wniosku, że zwyczaj podjadania między posiłkami może zmniejszyć występowanie czarnych plam, ponieważ pomaga obniżyć poziom pH śliny.
W badaniu wykluczono takie czynniki, jak: wpływ tytoniu, przyjmowanie suplementów żelaza, spożywanie napojów zawierających kofeinę,
nawyki higieniczne. Wg Veses Jimenez, plamy te są oparte na żelazie,
ich obecność jest bardziej bezpośrednio związana z wysokim poziomem
żelaza i pH, zarówno w ślinie, jak i w wodzie, która jest spożywana, niż
z nawykami higienicznymi.
W świetle uzyskanych wyników należy zalecić pacjentom z czarnymi
plamami spożywanie wody mineralnej, aby zmniejszyć ryzyko ich ponownego pojawienia się po profilaktyce stomatologicznej.
Badanie pt.: „Risk factors for the presence of dental black plaque”
(„Czynniki ryzyka związane z obecnością czarnej płytki nazębnej” zostało opublikowane w internetowym wydaniu czasopisma Scientific Reports
w listopadzie 2018 r.

Znaczenie zdrowia jamy ustnej podczas ciąży
Ciąża to wyjątkowe doświadczenie w życiu kobiety, może
jednak znacząco wpłynąć na zdrowie jamy ustnej jej i jej dziecka.
Badania wykazały, że istnieją powiązania między złym stanem
zdrowia jamy ustnej a niską masą urodzeniową lub przedwczesnym porodem. Wg dr Ellie Nadian z Australii, ciąża jest związana
z zaburzeniami zdrowia jamy ustnej spowodowanymi działaniami hormonalnymi, zatem kobiety oczekujące dziecka powinny
być świadome faktu, że zły stan zdrowia jamy ustnej podczas
ciąży może niekorzystnie wpływać na zdrowie ich dzieci.

badania, właściwa higiena jamy ustnej podczas ciąży może częściowo
neutralizować działanie hormonalne na tkanki jamy ustnej.

Dr Ellie Nadian uważa, że kobieta w ciąży powinna otrzymać szczegółowe informacje dotyczące higieny jamy ustnej. Przechodzi wówczas wiele zmian hormonalnych w organizmie i z tego powodu pogorszenie stanu
zdrowia zębów i dziąseł może być nagłe. Z tego powodu Nadian podkreśla
również szczególne znaczenie dobrego stanu zdrowia jamy ustnej przed
poczęciem.

Więcej informacji na stronie dr Ellie Nadian.

Zgodnie z amerykańskimi wytycznymi dotyczącymi zdrowia jamy ustnej, w czasie ciąży i połogu kobieta powinna mieć zapewnioną zachowawczą opiekę stomatologiczną. W badaniu przeprowadzonym przez naukowców z Harvard School of Dental Medicine w Bostonie w USA, w aspekcie
zapalenia przyzębia i jego związku z przedwczesnym porodem przebadano
1635 ciężarnych kobiet.

Ciąża wiąże się ze zmianą stanu fizjologicznego i żeńskich hormonów,
wzrostem aktywności bakterii w jamie ustnej i zwiększonym ryzykiem dla
zdrowia jamy ustnej ciężarnych. W badaniu kobiet w ciąży w Japonii, naukowcy donoszą, że liczebność bakterii w jamie ustnej znacznie wzrasta
we wczesnym okresie ciąży. Dlatego ciąża, szczególnie w pierwszych tygodniach może sprzyjać proliferacji bakterii w jamie ustnej i ułatwiać kolonizację przez patogeny przyzębia. Jednakże, zgodnie z wynikami oddzielnego

prevention
1 2019

Fot.: Shutterstock

[10] =>

| news
Połączenie mleka matki i śliny niemowlęcia kształtuje zdrowy
mikrobiom jamy ustnej
Istnieje wiele dyskusji na temat zalet i wad karmienia
piersią i butelką. Zespół badawczy z Queensland University
of Technology (QUT) we współpracy z University of Queens-

land potwierdza, że karmienie piersią w aspekcie zdrowia
jamy ustnej dziecka jest korzystne.
Wg autorki prowadzącej badanie, dr Emmy Sweeney z Instytutu Zdrowia
i Innowacji Biomedycznych w QUT, wcześniejsze badania zespołu wykazały znaczne różnice w częstości występowania kluczowych bakterii
w jamie ustnej u dzieci karmionych piersią i karmionych mlekiem modyfikowanym. Występowały także różnice w interakcji między mlekiem
a śliną niemowlęcia.
W ramach ostatniego badania wystawiono różne drobnoustroje na działanie mieszaniny mleka naturalnego matki i śliny niemowlęcia. Wyniki
wykazały, że wzrost drobnoustrojów został zahamowany natychmiast,
niezależnie od tego, czy drobnoustroje występujące w jamie ustnej niemowląt zostały uznane za patogenne czy komensalne.
„Nasze odkrycia sugerują, że mleko matki jest czymś więcej niż zwykłym źródłem pożywienia dla niemowląt, ponieważ odgrywa ważną rolę
w kształtowaniu zdrowego mikrobiomu w jamie ustnej” – powiedziała
Sweeney. „Nasze poprzednie badania wykazały, że interakcja śliny
noworodków i mleka matki uwalnia związki przeciwbakteryjne, w tym
nadtlenek wodoru. Uwalnianie tego związku chemicznego aktywuje również system laktoperoksydazy, wytwarzając dodatkowe związki mające
działanie przeciwbakteryjne. Związki te są zdolne do regulowania wzrostu
drobnoustrojów” – dodała.
Zdaniem zespołu badawczego, skład mikroflory jamy ustnej dziecka odgrywa ważną rolę w jego zdrowiu i samopoczuciu, a także ma wpływ
na infekcje i choroby występujące we wczesnym dzieciństwie.

Fot.: pixabay.com

Badanie pt.: „Wpływ mleka matki w połączeniu ze śliną na wzrost in vitro
ustnych mikroorganizmów patogennych i komensalnych” opublikowano
on-line w Scientific Reports w październiku 2018 r.

Kobiety z brakami zębowymi częściej cierpią na nadciśnienie
Pomimo wielu przekrojowych badań epidemiologicznych
sugerujących związek między chorobą przyzębia i brakami
zębowymi oraz nadciśnieniem, dokładna zależność między nimi pozostaje niejasna. W nowym badaniu naukowcy
z Uniwersytetu w Buffalo odkryli, że kobiety po menopauzie,
które doświadczyły utraty zębów są bardziej narażone na
ryzyko wystąpienia wysokiego ciśnienia krwi.

silniejszy u młodszych kobiet i osób z większym indeksem masy ciała. Nie
znaleziono jednak związku pomiędzy chorobą przyzębia i nadciśnieniem.

W badaniu obserwacyjnym na temat zdrowia kobiet naukowcy przeanalizowali dane 36 692 kobiet w okresie pomenopauzalnym w USA,
które obserwowano w ciągu roku – od początkowej oceny przyzębia
w 1998 r. do 2015 r. w przypadku nowo rozpoznanego nadciśnienia.

Naukowcy zasugerowali, że możliwym wyjaśnieniem wyników jest
fakt, że gdy ludzie tracą zęby, mogą zmienić swoją dietę, aby wprowadzić bardziej miękką i bardziej przetworzoną żywność. Te zmiany w ich
dietetycznych wzorcach mogłyby wówczas być czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju nadciśnienia, dlatego badacze uważają, że poprawa
higieny jamy ustnej wśród osób zagrożonych utratą zębów, a także środki
zapobiegawcze, takie jak ścisłe monitorowanie ciśnienia krwi, modyfikacje diety, aktywność fizyczna i utrata masy ciała mogą zmniejszyć ryzyko
wystąpienia problemów z ciśnieniem.

Naukowcy stwierdzili związek między utratą zębów a ryzykiem nadciśnienia u kobiet po menopauzie, które miały ok. 20% większe prawdopodobieństwo wystąpienia nadciśnienia tętniczego. Związek ten był również

Badanie pt.: „Korelacja chorób przyzębia i ryzyko nadciśnienia
u kobiet po menopauzie” opublikowano 4 grudnia 2018 r. w American Journal of Hypertension.

prevention
1 2019

CMY

[11] =>

[12] =>

| Polskie Towarzystwo Stomatologiczne

Zdrowie jamy ustnej
zaczyna się na talerzu

Fot.: PTS
„Prawdopodobnie po raz pierwszy w historii, w takiej formie, lekarze dentyści zwracają uwagę na
problem odżywania, a właściwie kwestię złego
żywienia opartego na cukrze, które skutkuje nie
tylko fatalnym stanem zdrowia jamy ustnej, ale ma
ogromny, negatywny wpływ na cały organizm” –
mówi o tegorocznej edycji kampanii „Polska mówi
#aaa!” prof. Marzena Dominiak, prezydent Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego.

12

prevention
1 2019

Przeciętnemu pacjentowi lekarz dentysta kojarzy się jako ekspert od leczenia zębów. W myśl
kampanii „Polska mówi #aaa”, dentyści powinni
zaangażować się również w poradnictwo żywieniowe. Dlaczego?
Prof. Marzena Dominiak: Być może pacjenci
mają jeszcze takie skojarzenia, ale stomatolodzy
dawno przestali, a na pewno powinni przestać
być specjalistami wyłącznie od jamy ustnej. Są oni

[13] =>

Polskie Towarzystwo Stomatologiczne

przede wszystkim lekarzami, a lekarze są od tego,
aby leczyć ludzi i równocześnie przekonywać ich
do profilaktyki. W świetle ostatnich setek badań
nie mamy wątpliwości, że choroby jamy ustnej mają
bezpośrednie korelacje z chorobami ogólnoustrojowymi, a te coraz częściej są skutkiem niewłaściwej diety. Pamiętajmy: zdrowie jamy ustnej zaczyna
się na talerzu i w szklance. Właściwa dieta, pozbawiona nadmiernej ilości cukrów prostych to jeden
z filarów profilaktyki stomatologicznej dzieci i dorosłych. Lekceważenie negatywnego wpływu cukru
to najkrótsza droga do próchnicy, a w jej efekcie
poważnych problemów zdrowotnych, wykraczających poza standardowe leczenie w gabinecie dentystycznym. Mamy zatem odpowiedź na pytanie.
Pragnę jednak podkreślić wyraźnie, że nie chodzi
jednak wyłącznie o lekarzy dentystów, ale również
o higienistki czy asystentki stomatologiczne. Przypominam przy okazji o rezolucji Rady Europejskich
Lekarzy Dentystów w sprawie cukru. Mówi ona
m.in., że cukier jest główną przyczyną próchnicy
zębów, że wpływ ten jest doskonale udokumentowany i zachęca, aby lekarze dentyści informowali
o tym swoich pacjentów, zwracając szczególnie
uwagę na tzw. ukryte cukry.

Idea jest słuszna, tylko czy lekarze dentyści,
samodzielnie lub wspierani przez członków zespołu, będą chcieli wziąć na swoje barki kolejny
obowiązek?
Nie wymagamy cudów. Nikt nie zamieni praktyki stomatologicznej w poradnię żywieniową, nikt
nie będzie specjalnie zatrudniał specjalistów, ale
w dzisiejszych czasach edukować można inaczej,
prościej. Z tą myślą w ramach kampanii „Polska
mówi #aaa” przygotowaliśmy materiały edukacyjne: plakaty, broszury, ulotki, strony internetowe.
Mamy znakomite opracowania zespołów eksperckich z udziałem dentystów, mamy piramidy żywieniowe Instytutu Żywności i Żywienia, mamy Europejski Kodeks Walki z Rakiem, mamy stronę www.
leczymymleczaki.pl, która daje więcej niż mówi
sam jej tytuł. To wszystko sprawdzona, racjonalna (nie mówimy, że cukier jest zły, ale że szkodzi
w nadmiarze) wiedza dostępna na wyciągnięcie
ręki i przede wszystkim idealne narzędzia w komunikacji z pacjentami, zarówno tej bezpośredniej
w gabinecie, jak i on-line, na stronach internetowych czy w mediach społecznościowych. Potrafię
sobie wyobrazić poczekalnie oraz tablice informacyjne w praktykach, klinikach czy oddziałach wyposażone we wspomniane materiały. To już będzie
coś. Polskie Towarzystwo Stomatologiczne jest
właśnie m.in. po to, aby tworzyć wiarygodne materiały, których nie będzie się wahał użyć nauczyciel
czy lekarz. To najlepsza alternatywa dla wątpliwej
jakości tekstów, których nie brakuje w internecie.

Czy to zbieg okoliczności, że temat cukru
w podobnym czasie podjęło Ministerstwo Zdrowia oraz Narodowy Fundusz Zdrowia. Ich opracowania są ciekawe, ale są zupełnie pozbawione
wątku zdrowia jamy ustnej.
Całkowity zbieg okoliczności. Wypadałoby powiedzieć „niestety”. Od początku pracy na rzecz
Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego podkreślałam swoją otwartość oraz zachęcałam do
wykorzystania wiedzy i doświadczenia ekspertów
PTS. Z pewnością moglibyśmy uzupełnić te materiały o cenne spostrzeżenia. W ciągu ostatnich
50 lat spożycie cukru wzrosło trzykrotnie. To dane
Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Światowej Federacji Dentystycznej (FDI). Nadmierna
konsumpcja, szczególnie słodzonych napojów,
zwiększa nie tylko ryzyko wystąpienia otyłości
i chorób jamy ustnej, zwłaszcza próchnicy, ale także: chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów
i cukrzycy. Lekarze dentyści posiadają również
liczne dowody negatywnego wpływu nadmiaru
cukru w diecie na gojenie się ran w jamie ustnej,
kondycję naczyń krwionośnych, aparat więzadłowy zębów oraz wgajanie implantów śródkostnych.
To ważne fakty. Przekazujemy je w ramach kampanii, podczas debat i w materiałach.
Według NFZ, przeciętny Polak spożywa prawie 11,8 kg więcej cukru przetworzonego rocznie
niż 10 lat temu. Co na to dentyści?
Z pewnością nie zacieramy dłoni z myślą o kolejkach pacjentów. To alarmujące, twarde fakty,
które pokazują słuszność naszej kampanii. Skutki
nadmiernego spożycia cukru są znane. Jako dentyści możemy przypominać, że kariostatyczne nawyki dietetyczne, prawidłowa higiena jamy ustnej
oraz regularne wizyty u dentysty, połączone z wykonywaniem zabiegów profilaktycznych stanowią
fundamenty zdrowia jamy ustnej. Pasty z fluorem,
płukanki, szczoteczki soniczne czy bezcukrowe
gumy do żucia są na wyciągnięcie ręki. Możemy
również ostrzegać. Co drugie dziecko w wieku 3 lat
w Polsce choruje na próchnicę zębów. Jedną z kluczowych przyczyn takiego stanu rzeczy są właśnie
błędy dietetyczne popełniane przez rodziców: cukier jako dodatek, cukier przed snem oraz niewłaściwe karmienie naturalne i sztuczne, szczególnie
przed zaśnięciem to główne grzechy. Możemy przypominać, że prawie 2,5-krotnie zwiększa się ryzyko wystąpienia próchnicy wczesnego dzieciństwa,
gdy podajemy dziecku pokarmy zawierające cukier
stołowy (sacharozę), a ponad dwukrotnie zwiększa się ryzyko wystąpienia próchnicy wczesnego
dzieciństwa, gdy karmimy dziecko butelką przed
snem lub w nocy po ukończeniu przez nie 12 m.ż.
Możemy uświadamiać, że w pierwszych 2 latach
życia dziecka nie zaleca się dodawania cukru

prevention
1 2019

[14] =>

| Polskie Towarzystwo Stomatologiczne
do posiłków i przekąsek, również cukrów naturalnych w postaci syropów owocowych lub miodu.
Uchronienie dziecka od smaku cukru korzystnie
wpłynie na jego zdrowie ogólne i uzębienie, ale co
nie mniej istotne, ułatwi kształtowanie korzystnych
dla zdrowia preferencji smakowych. Możemy cytować Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne,
które rekomenduje ograniczenie spożycia cukrów
do maksymalnie 16,7 g cukru dziennie (ok. 3 łyżeczek do herbaty) przez dzieci w wieku przedszkolnym, nie więcej niż 12,5 g (2,5 łyżeczki dziennie)
przez dzieci w wieku 4-8 lat oraz nie więcej niż 2032 g (4-6 łyżeczek do herbaty) przez nastolatki. Polecam zajrzeć do oficjalnej broszury kampanii oraz
na www.leczymymleczaki.pl .

Czy specjalna uchwała PTS ustanawiająca marzec Miesiącem Zdrowia Jamy Ustnej ma
stanowić „dopalacz” w próbie dotarcia do społeczeństwa? Obchody Światowego Dnia Zdrowia
Jamy Ustnej i kampania „Polska mówi #aaa” nie
wystarczą?
Do społeczeństwa, do mediów, do rządzących.
Robimy wszystko, aby nie mieć do siebie pretensji,
że nie spróbowaliśmy. Zdrowie jamy ustnej zasługuje na publiczną uwagę. Uchwała PTS ustanawiająca marzec Miesiącem Zdrowia Jamy Ustnej to narzędzie, pokładamy wiarę, że lekarze, pedagodzy,
samorządowcy właściwie je wykorzystają.
Czego właściwie PTS oczekuje od kampanii
„Polska mówi #aaa”?
Inspirujemy, liderujemy, ale nie chcemy przekonywać, że rozwiążemy sami wszystkie problemy.
PTS jest przede wszystkim ambitnym towarzystwem naukowym. Kampanią „Polska mówi #aaa”
mocno przekraczamy nasze zobowiązania statutowe, ale robimy to wierząc, że powinniśmy. Nie oglądajmy się na innych. Ministerstwo Zdrowia czy NFZ
z pewnością dysponują innymi niż my budżetem
i zasobami ludzkimi, ale temat zdrowia jamy ustnej
generalnie w Polsce traktowany jest po macoszemu. A już na pewno z wielkimi kłopotami przebija
się na pierwsze strony gazet. Cóż, robimy co możemy, żeby temat nie zginął pośród innych ważnych
wyzwań współczesnej medycyny. Mamy cudowne
święto w kalendarzu – 20 marca. Musimy zrobić
wszystko, aby jak najwięcej osób przyłączyło się
do obchodów.
Równoległym wątkiem do diety jest profilaktyka onkologiczna w kierunku nowotworów jamy
ustnej. Dlaczego?
Poniewa ż to wa żny temat, k tór y do tej por y
również nie doczekał się ogólnopolskiej dyskusji. O nowotworach mówi się sporo, ale już
o tych, k tóre dotyczą głow y i szyi (w tym jamy

prevention
1 2019

ustnej), we wspomnianym w ymiarze, wcale.
A przecież częstość zgonów będących w ynikiem raka wargi, jamy ustnej i gardła jest w
Polsce znacznie w yższa niż przeciętna dla krajów Unii Europejskiej. Ak tualne dane mówią, że
mężczyźni chorują średnio 2,7 ra zy częściej, a
kobiety 1,7 ra zy częściej niż pozostali mieszkańcy krajów UE. Większość zgonów z powodu nowotworów złośliw ych wargi, jamy ustnej
i gardła (89,5% zgonów u mężczyzn i 92% zachorowań u kobiet) w ystępuje po 50 r.ż. Nie wolno
tego przemilczeć. Zdajemy sobie sprawę, że stomatologiczna profilak tyka nowotworowa jest stosunkowo młodym zagadnieniem. Mamy wiele do
zrobienia, nawet jeżeli chodzi o wiedzę samych
lekarzy dentystów. Kampania ma w tym pomóc.

Co jest łatwiejsze podczas realizacji drugiej
edycji kampanii, a co stanowi wyzwanie?
Bezsprzecznie wzrosła rozpoznawalność naszego projektu, co ułatwia wiele spraw. Wraz
z partnerami akcji, dużo mniej niż rok temu musimy wyjaśniać, tłumaczyć, możemy skupić się na
inspirowaniu, tworzeniu materiałów edukacyjnych.
Oczywiście, mówimy o sytuacji dalekiej od ideału.
Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej to w kraju
ciągle wydarzenie „na dorobku”.
O których akcjach w ramach kampanii było
najgłośniej?
Ka żda inicjaty wa jest cenna i bardzo liczymy,
że mapa kampanii ka żdego roku w ype łniać się
będzie w yjątkow ymi projek tami. Jeżeli chodzi
o w ydarzenia, k tóre był y realizowane bezpośrednio przez organizatorów kampanii, to war to
wspomniećo kolejnej edycji mobilnych gabinetów
stomatologicznych, k tóre stanę ł y w kilku dużych
miastach. Udało nam się nawią zać fantastyczną
wspó łprace z WKS ŚL ĄSK Wroc ław. 9 marca podczas meczu ekstraklasy z Jagiellonią Biał ystok,
piłkarze byli w yprowadzeni na murawę przez dzieci ubrane w koszulki kampanii. Przed stadionem,
w dniu meczu stał dentobus. Ambasadorem akcji
został bramkarz Jakub Słowik. Z oka zji Światowego Dnia Zdrowia Jamy Ustnej koncer t zaplanował inny Ambasador – Krzysztof Kiljański. Zorganizowaliśmy 2 ciekawe debaty. Spot kampanii
w yświetlany był w tramwajach i autobusach wroc ławskich. Zasięg projek tu to prawie 1 mln osób!
Bardzo ak ty wnie w obchody Światowego Dnia
Zdrowia Jamy Ustnej zaanga żował y się oddział y
PTS.
Rozmawiał: Łukasz Sowa

[15] =>

[16] =>

| Polskie Towarzystwo Stomatologiczne

Fot.: Shutterstock

To nic, że wypadną.
Leczymy mleczaki!
Zaniedbanie tzw. mleczaków, to najkrótsza
droga do poważnych problemów z zębami stałymi – przekonują organizatorzy kampanii „Leczymy mleczaki”. Do rodziców, opiekunów, nauczycieli, ale również lekarzy stomatologów, apelują
o szczególną troskę nad uzębieniem najmłodszych,
wskazując dowody, że nie jest to trudne zadanie.
Połączone siły Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego (PTS) oraz Polskiego Towarzystwa
Stomatologii Dziecięcej (PTSD) wraz z partnerami
akcji: CEDE 2019 oraz Sojuszu ACFF, postanowiły

16

prevention
1 2019

zwrócić uwagę społeczeństwa na ważny, a pomijany w przekazie medialnym temat – profilaktykę
zdrowia zębów mlecznych. Kampania ma odczarować podstawowy mit dotyczący pierwszych dziecięcych zębów mówiący, że skoro i tak wypadną, to
nie trzeba poświęcać im zbyt dużo uwagi.
„Leczymy mleczaki” to druga po „Polska mówi
#aaa” ogólnospołeczna kampania edukacyjna poświęcona zdrowiu jamy ustnej zainicjowana przez
Polskie Towarzystwo Stomatologiczne i Polskie
Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej PTSD. Tym

[17] =>

Polskie Towarzystwo Stomatologiczne

razem, swoją uwagę koncentrujemy na najmłodszych. Doskonale zdajemy sobie sprawę, że metoda straszenia próchnicą, która była często prezentowana w różnych przekazach medialnych, nie
odniosła sukcesu. Stan uzębienia polskich dzieci nie polepszył się w ostatnich latach. Niestety,
w dalszym ciągu mamy wiele powodów do wstydu.
Próchnica diagnozowana jest u ponad 50 % dzieci
w wieku 3 lat, co 4. dziecko nigdy nie było u dentysty, młodzież wkracza w dorosłość z próchnicą
obejmującą średnio 8 zębów.
Autorzy projektu zwracają uwagę na materiały
edukacyjne opublikowane na stronie www.leczymymleczaki.pl . Mają być one użyteczne nie tylko
dla rodziców czy opiekunów, ale także lekarzy dentystów. Dowiadujmy się z nich m.in. czy próchnica
może być spowodowana karmieniem piersią, ile
słodzić 2-latkom, ile i jaką pastę nakładać dziecku
na szczoteczkę, do którego roku życia dorosły po-

winien myć zęby dziecku, czy sok szkodzi zębom,
czy warto bać się fluorozy.
– Materiały warto wykorzystać w codziennej
komunikacji z dziećmi, uczniami czy pacjentami.
Oficjalny plakat kampanii zawieszony na drzwiach
praktyki, w recepcji czy w szkolnej lub urzędowej
gablocie będzie stanowił ważny przekaz, właściwie budujący świadomość z zakresie profilaktyki
stomatologicznej. Linki znakomicie sprawdzą się
w mediach społecznościowych – podkreślają organizatorzy.
Wszystkie
materiały
zostały
opracowane
w przystępny sposób, w oparciu o zalecenia i rekomendacje uznanych naukowców, praktyków oraz
zespołów ekspertów złożonych z dentystów, pediatrów, gastrologów i kardiologów.

Fot.: Shutterstock

prevention
1 2019

[18] =>

| Polskie Towarzystwo Stomatologiczne
Dlaczego „Leczymy mleczaki”? Ponieważ
wszystko zaczyna się od zębów mlecznych. To
właśnie w okresie ich wyrzynania kształtują się
profilaktyczne, higieniczne i dietetyczne nawyki
dzieci, rodziców i opiekunów, które mają niebagatelne znaczenie dla późniejszego zdrowia dziecka.
Nasza kampania pokazuje ochronę pierwszego
uzębienia w szerszym kontekście, jednakże z premedytacją użyliśmy tytułowego zwrotu. Świadomość, że o zęby mleczne, te same, które „przecież
i tak wypadną” należy dbać jest bardzo niska w
społeczeństwie i niestety, niewystarczająca wśród
lekarzy i lekarzy dentystów. Czas to zmienić.

Fot.: PTS
Prof. dr hab. n. med. Marzena Dominiak, Prezydent Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego

Zachęcam do wykorzystywania materiałów
opublikowanych na stronie kampanii, w tym oficjalnego plakatu. Wszystkie zalecenia i rekomendacje
opracowali uznani akademicy, praktycy, zespoły
ekspertów: dentyści, pediatrzy, gastrolodzy, kardiolodzy. To źródło cennej i co ważne w czasach
omylnego internetu – wiedzy pewnej. Z powodzeniem mogą być wykorzystywane przez rodziców,
opiekunów, wychowawców, nauczycieli, jednostki
samorządu terytorialnego, profesjonalistów.

Prof. dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, Krajowy Konsultant w dziedzinie stomatologii
dziecięcej
Kampania „Leczymy mleczaki” ma za zadanie
otworzyć oczy na kluczowe zagadnienia dotyczące
profilaktyki oraz higieny jamy ustnej najmłodszych. W
ramach wspólnego projektu Polskiego Towarzystwa
Stomatologicznego i Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej, wspieranego wiedzą ekspertów
Polskiego Oddział Sojuszu dla Przyszłości Wolnej
od Próchnicy (ACFF), pragniemy przekazać podstawową, sprawdzoną wiedzę o tym, jak dbać o zęby
dzieci i przeciwdziałać próchnicy. Chcemy przekonać
wszystkich, że nie jest to skomplikowana misja. Prostymi środkami opowiemy, co należy robić, a czego
unikać, zaprezentujemy fakty, obalimy mity. Sukcesem kampanii „Leczymy mleczaki” będzie zwiększenie świadomości, iż niezbędnymi elementami zapobiegania chorobie próchnicowej dzieci są: regularne
i zgodne z zasadami wykonywanie zabiegów higienicznych w jamie ustnej, regularne wizyty u dentysty
połączone z wykonywaniem zabiegów profilaktycznych oraz właściwe nawyki dietetyczne.
Nie mam wątpliwości, że materiały opublikowane na stronie kampanii będą użyteczne nie tyl-

prevention
1 2019

Fot.: PTS
ko dla rodziców czy opiekunów, ale także lekarzy
dentystów. Warto je wykorzystać w codziennej komunikacji z pacjentami. Oficjalny plakat kampanii
stanowi ważny przekaz mówiący, że zęby dzieci
powinny być traktowane z najwyższą troską.

[19] =>

Leczymy
mleczaki!
Nieleczone zęby mleczne bolą tak samo
jak zęby stałe. Od stanu mleczaków zależy,
jakie wyrosną dziecku zęby stałe.

www.pts.net.pl

Partner:

www.leczymymleczaki.pl

[20] =>

| Polskie Towarzystwo Stomatologiczne

Światowy Dzień Zdrowia
Jamy Ustnej 2019: nowa
misja stomatologów

Fot.: PTS
Lekarze dentyści będą zwracać uwagę na
to, co jedzą i piją ich pacjenci. W ramach obchodów
Światowego Dnia Zdrowia Jamy Ustnej, organizatorzy
kampanii „Polska mówi #aaa!” apelują do rodziców
i opiekunów o powstrzymanie się przed dodawaniem
cukru, w tym syropów owocowych i miodu, do posiłków i przekąsek w pierwszych 2 latach życia dziecka.
Prawie co drugie dziecko w wieku 3 lat (dane: Monitoring Zdrowia Jamy Ustnej MZ) w Polsce choruje na

20

prevention
1 2019

próchnicę zębów. Jedną z kluczowych przyczyn takiego stanu rzeczy są „błędy” dietetyczne popełniane
przez rodziców i opiekunów. Cukier jako dodatek, cukier przed snem oraz niewłaściwe karmienie: naturalne
i sztuczne, szczególnie przed zaśnięciem – to główne
grzechy. Przez takie zachowania zwiększa się ryzyko
wystąpienia próchnicy wczesnego dzieciństwa, gdy
dziecku podawane są pokarmy zawierające cukier.
A cukier to nie tylko ten stołowy. To także cukry zawarte
w: syropach i sokach owocowych, syropach glukozowo

[21] =>

Polskie Towarzystwo Stomatologiczne

-fruktozowych, z agawy, w miodzie i wielu innych. Organizatorzy kampanii „Polska mówi #aaa” apelują, aby
w pierwszych 2 latach życia nie dodawać dziecku cukru w żadnej postaci do posiłków i przekąsek.
„Dzieci bywają wystarczająco słodkie, nie trzeba
ich dosładzać. Rodzice oraz opiekunowie powinni unikać pokarmów lub napojów z cukrem, zarówno z tym
dodanym przez producenta, jak i przez nich samych.
Jest to ważne zwłaszcza w pierwszych latach życia
i z pewnością przyniesie nie tylko korzyści dla zdrowia,
ale ułatwi kształtowanie korzystnych dla zdrowia preferencji smakowych. Warto pamiętać, że najlepszym
napojem do zaspokajania pragnienia jest woda. Mało
które dziecko czy nastolatek rozumie, że wypijając
puszkę gazowanego napoju słodzonego o objętości
355 ml spożywa nawet do 40 gramów (ok. 8 łyżeczek!)
cukru. A przecież częste picie takich napojów jest jedną z przyczyn nie tylko próchnicy, ale także otyłości
u dzieci i młodzieży, i w konsekwencji ryzyka cukrzycy,
chorób serca. Dzieła zniszczenia dopełniają kwasy:
cytrynowy, jabłkowy, węglowy, kwas ortofosforowy
oraz jako antyutleniacz – kwas askorbinowy, przyczyniające się dodatkowo do erozji szkliwa. Nauka nie ma
wątpliwości – w odniesieniu do próchnicy ważne są
zarówno ilość, jak i częstotliwość spożywania cukru,
ta korelacja jest silna. Wzrost spożycia cukru o 1 kg
na osobę w wieku 12 lat w ciągu roku, skutkuje wzrostem frekwencji próchnicy o około 1%” – tłumaczy
prof. Dorota Olczak-Kowalczyk, konsultant krajowy
w dziedzinie stomatologii dziecięcej, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej, współtwórczyni projektu „Leczymy mleczaki”.
Dlaczego dieta uboga w cukier jest najważniejsza w początkowych latach życia dziecka? Dentyści
przypominają, że bakterie próchnicotwórcze pojawiają
się w jamie ustnej wraz w pierwszymi zębami. Pochodzą najczęściej od rodzica z niewyleczoną próchnicą,
zwykle od matki. Ich przenoszenie ułatwia całowania
dziecka w usta, oblizywania sztućców oraz smoczków, brak higieny jamy ustnej po karmieniu przed
snem i w nocy oraz długotrwałego (po ukończeniu
przez dziecko 12 m.ż.) i nocnego kamienia piersią lub
butelką. Stąd właśnie pomysł na stworzenie w ramach
obchodów Światowego Dnia Zdrowia Jamy Ustnej
portalu www.leczymymleczaki.pl, na którym opublikowano praktyczne wskazówki dla rodziców oraz opiekunów. Wszystkie materiały, napisane przystępnym
językiem, powstały na bazie aktualnych rekomendacji towarzystw naukowych oraz zespołów ekspertów.
Dowiemy się z nich m.in., że: karmienie niemowląt
nie powinno być stosowane jako uspokajanie, przed
snem, drzemką lub w trakcie snu należy „karmić” tylko
wodą, nie zanurzamy smoczka w słodkiej substancji,
rezerwujemy spożywanie słodyczy i słodkich napojów
na „specjalne okazje”, nie przetrzymujemy pokarmów/

płynów kariogennych w jamie ustnej, a napoje słodzone pijemy przez słomkę.

Prof. Marzena Dominiak, prezydent Polskiego
Towarzystwa Stomatologicznego, nie ma wątpliwości,
że zdrowie jamy ustnej zaczyna się na talerzu
i w szklance. Dotyczy to w takim samym stopniu
dzieci, jak i dorosłych. „Komunikat dla dorosłych
jest prosty. Próchnica potrafi zamienić słodkie życie
w wyjątkowo gorzką tragedię, ale bywa, że to dopiero
początek problemów. Nadmierna konsumpcja, szczególnie słodzonych napojów, zwiększa ryzyko wystąpienia otyłości, chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy czy nowotworów. Związek chorób jamy ustnej
z chorobami przewlekłymi to już fakt naukowy. Dlatego właśnie apelujemy do lekarzy dentystów, aby
baczniej zwracali uwagę, co jedzą i piją ich pacjenci.
Na pytanie „co powinienem jeść?”, warto odesłać do
aktualnych piramid zdrowego żywienia i aktywności
fizycznych opracowanych przez Instytut Żywności
i Żywienia, przygotowanych z myślą o dzieciach, dorosłych i seniorach – mówi szefowa największego stomatologicznego towarzystwa naukowego, inicjatora
kampanii „Polska mówi #aaa!”.
W ramach tegorocznej obchodów Światowego
Dnia Zdrowia Jamy Ustnej stomatolodzy przypominają,
że właściwe, kariostatyczne nawyki dietetyczne, obok
właściwej higieny jamy ustnej oraz regularnych wizyt
u dentysty, połączonych z wykonywaniem zabiegów
profilaktycznych, stanowią fundamenty zdrowia jamy
ustnej. Skutecznymi narzędziami higieny powinny być:
pasta z fluorem, regularnie wymieniane szczoteczki,
najlepiej soniczne lub elektryczne, płukanki, nici dentystyczne, irygatory oraz bezcukrowe gumy do żucia stosowane po posiłkach. Dentyści promują również Europejski Kodeks Walki z Rakiem, zawierający 12 sposób
na utrzymanie zdrowia oraz zachęcają do wykonywania
badań przesiewowych w kierunku nowotworów jamy
ustnej. Częstość zgonów będących wynikiem raka wargi, jamy ustnej i gardła jest w Polsce znacznie wyższa
niż przeciętna dla krajów Unii Europejskiej.
Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej to najważniejszy w roku moment
na podejmowanie publicznej dyskusji poświęconej opiece stomatologicznej. Kampania „Polska mówi #aaa”, którą realizuje Polskie Towarzystwo Stomatologiczne
wraz z Partnerami, jest największym projektem w kraju inspirującym do podejmowania lokalnych inicjatyw prozdrowotnych. W akcję aktywnie włączają się przedszkola, szkoły, instytucje publiczne oraz praktyki lekarskie. Kampanię Honorowym
Patronatem objęli m.in. Rzecznik Praw Dziecka, Międzynarodowa Kapituła Orderu
Uśmiechu oraz Instytut Żywności i Żywienia. W ramach obchodów przygotowano
szereg wartościowych materiałów informacyjno-edukacyjnych do użytku rodziców,
opiekunów i pedagogów. Głównym Partnerem obchodów jest Philips Sonicare, a partnerami wspierającymi producenci marek: Orbit (Mars) i Listerine (Johnson&Johnson). Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej w 2007 r. uchwaliła Światowa
Federacja Dentystyczna FDI.

prevention
1 2019

[22] =>

| rekomendacje

Zaawansowana próchnica
i leczenie odtwórcze – aktualne
rekomendacje FDI

Fot.: Shutterstock
Światowa Federacja Dentystyczna FDI zaleca weryfikację poziomu twardości pozostałej zdemineralizowanej
próchnicy zębowej jako kryterium usuwania tkanki próchnicowej w zębinie, głównie dla utrzymania zdrowia miazgi.
Metoda całkowitego usunięcia zdemineralizowanej i przebarwionej zębiny, opracowana 150 lat temu przez Black’a
powinna odejść od lamusa – uważają eksperci FDI.
Światowa Federacja Dentystyczna uważa, że najnowsze dowody naukowe dotyczące usuwania próchnicy
i przygotowania ubytków nie są we właściwy sposób ujęte
w programach studiów stomatologicznych oraz w praktyce
klinicznej, co skutkuje niepotrzebnym usuwaniem struktury
zęba.
Celem lekarzy dentystów powinno być utrzymanie witalności miazgi w (głębokich) ubytkach, a w konsekwencji
wydłużenie długości życia zęba – czytamy w oficjalnym
stanowisku.
FDI popiera następujące zalecenia kliniczne dotyczące
usuwania próchnicy w zębinie:
- Zachowanie niezdemineralizowanej i ponownie zmineralizowanej zębiny.
-
Założenie odpowiedniego wypełnienia poprzez
umieszczenie obwodowej odbudowy na zdrowej zębinie i/lub szkliwie, w efekcie kontrola próchnicy i dezaktywacja pozostałych bakterii.

22

prevention
1 2019

-
Minimalizowanie dyskomfortu/bólu oraz lęku pacjenta.
- Utrzymanie zdrowia miazgi poprzez zachowanie pozostałej zębiny i zapobieganie narażeniu miazgi, tj.
pozostawienie uszkodzonej miękkiej zębiny w pobliżu
miazgi, jeśli jest to konieczne.
- Zwiększenie trwałości wypełnienia poprzez usunięcie
odpowiedniej ilości miękkiej zębiny w celu zapewnienia trwałego odbudowania objętości i sprężystości
oraz zapewnienia odpowiedniego uszczelnienia.
Największa organizacja skupiająca lekarzy dentystów
na świecie zaleca również, aby krajowe organizacje stomatologiczne oraz uczelnie stomatologiczne zachęcały swych
członków i studentów do postępowania w codziennej praktyce zawodowej zgodnie z wynikami badań naukowych.
FDI apeluje o niestosowanie inwazyjnych metod leczenia,
które polegają na całkowitym usunięciu próchnicy w pobliżu
miazgi na rzecz mniej inwazyjnych, chroniących zęby metod
leczenia zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Współpracy w Zwalczaniu Próchnicy International Caries Consensus
Cooperation (ICCC). Są to: selektywne usuwanie próchnicy
z miękkiej, mocnej i twardej zębiny, rozsądne i stopniowe
usuwanie, technika dr Hall, Nieurazowe Leczenie Odbudowujące (ART) oraz nieodbudowujące metody kontroli próchnicy jak srebrny fluorek diaminy, zgodnie ze wskazaniami.
źródło: www.pts.net.pl

[23] =>

rekomendacje

|

Pasta z fluorem jednym
z fundamentów walki z próchnicą

Fot.: Shutterstock
Światowa Federacja Dentystyczna FDI nie ma
wątpliwości – zapewnienie powszechnego dostępu do
fluorowanej pasty do zębów ma istotne znaczenie przy
zwalczaniu próchnicy zębów i poprawie zdrowia jamy
ustnej, a co za tym idzie ogólnego stanu zdrowia.
FDI w formie tzw. policy statements, zaktualizowanego po 8 latach podczas ostatniego Zgromadzenia Ogólnego FDI (Kongres FDI 2018 w Buenos Aires) wzywa
wszystkie państwa, aby jeszcze mocniej upowszechniały wiedzę o konieczności stosowania fluorowanych past
do zębów.
„Kluczowym czynnikiem w zapobieganiu powstawania i rozwoju zmian próchnicowych jest utrzymywanie
właściwej równowagi pomiędzy remineralizacją a demineralizacją twardych tkanek zębów, tak by z upływem
czasu nie nastąpiła utrata minerałów. Dowody wskazują, że unikanie częstego spożywania węglowodanów,
regularne usuwanie płytki nazębnej i stosowanie pasty
do zębów z fluorem połączone z regularnymi badaniami kontrolnymi u lekarza dentysty to najlepsza droga do
osiągnięcia tego celu i jest to wysoce zalecane” – czytamy w stanowisku FDI.
FDI zaleca:
- stosowanie pasty do zębów dostępnej bez recepty,
o stężeniu fluorków od 1000 do 1500 ppm, z co najmniej 800 ppm biodostępności jonów fluorkowych.
- rodzice/opiekunowie powinni zacząć szczotkować
zęby swojego dziecka już po pojawieniu się pierwszych zębów,

- w przypadku dzieci poniżej 3. r.ż. należy przestrzegać zaleceń odpowiednich władz krajowych,
- dzieci w wieku 3-6 lat powinny szczotkować zęby
pastą z fluorem w rozmiarze ziarnka grochu i być
pod nadzorem osoby dorosłej, aby nie połykały pasty do zębów,
- u pacjentów z wysokim ryzykiem próchnicy w wieku powyżej 16 lat pasta do zębów może zawierać
ponad 1500 ppm fluoru, ale jego stężenie powinno
być dostosowane do potrzeb pacjenta.
Równocześnie Światowa Federacja Dentystyczna
wzywa rządy, stowarzyszenia zawodów medycznych,
systemy edukacji, społeczeństwa oraz przemysł do podjęcia działań zmierzających do zapewnienia, że:
- ludzie rozumieją korzyści wynikające ze szczotkowania zębów 2 razy dziennie z użyciem pasty z fluorem we właściwym czasie i przy użyciu właściwej
techniki;
- wprowadzenie szczotkowania zębów pastą z fluorem w szkołach i domach opieki uznaje się za
istotne działanie w zakresie zdrowia publicznego;
-
skuteczna pasta do zębów z fluorem jest powszechnie dostępna i przystępna cenowo;
- podatki na pastę do zębów z fluorem są obniżone;
- działania krajowych agencji regulacyjnych są ukierunkowane na przyjęcie i przestrzeganie normy
ISO 11609:2017 w celu poprawy jakości pasty do
zębów.
źródło: wwe.pts.net.pl

prevention
1 2019

23

[24] =>

| rekomendacje

Zdrowie jamy ustnej a ciąża
Wspólne stanowisko dwóch środowisk: lekarzy dentystów oraz lekarzy ginekologów i położników

W związku z projektem „Zdrowie jamy ustnej
a ciąża”, realizowanym przez Europejską Federację
Periodontologiczną (EFP) i Oral-B, Polskie Towarzystwo Periodontologiczne zorganizowało w kwietniu
2018 r. w Warszawie spotkanie panelowe z udziałem
wybitnych polskich specjalistów z dziedziny periodontologii oraz ginekologii i położnictwa. Celem spotkania
była analiza literatury fachowej oraz przedstawienie
środowisku lekarskiemu wytycznych do opieki stomatologicznej nad kobietą ciężarną.
Nie ulega wątpliwości, że stan zdrowia jamy ustnej
kobiety ciężarnej jest niezwykle ważny. Pomimo, że wyniki badań nie zawsze są jednoznaczne, to konieczność
leczenia stomatologicznego, w tym leczenia periodontologicznego kobiet w ciąży nie budzi kontrowersji. Liczne
opracowania wskazują, że jest ono bezpieczne i choć
nie ma jednoznacznego stanowiska co do niepożądanych skutków leczenia podczas ciąży, to leczenie to powinno być wdrożone w uzasadnionych sytuacjach.
Liczne badania wykazały, że u ciężarnych kobiet z
zapaleniem przyzębia występuje wielokrotnie wyższe
ryzyko przedwczesnego urodzenia dziecka o małej wadze niż u ciężarnej ze zdrowym przyzębiem oraz że stan

24

przedrzucawkowy częściej występuje u kobiet w ciąży
ze współistniejącą chorobą przyzębia.
Badania kliniczne wykazały, że drobnoustroje izolowane z łożyska, jak również w aspiracie z żołądka
u noworodków przedwcześnie urodzonych były tożsame
z mikroflorą jamy ustnej matek (Porphyromonas gingivalis, Fusobacterium nucleatum). Ocena stanu przyzębia
u kobiet w okresie połogowym wskazywała również na
znacznie częściej występujące różne zaburzenia w grupie kobiet, które urodziły przedwcześnie.
Mimo kontrowersji wokół negatywnego wpływu zapalenia przyzębia na ciążę, nie ma wątpliwości, że redukcja stanu zapalnego wpływa nie
tylko korzystnie na stan tkanek przyzębia kobiety
ciężarnej, ale także redukuje ryzyko porodu przedwczesnego, niskiej wagi urodzeniowej dziecka
i wystąpienia stanu przedrzucawkowego. Niestety,
kobiety w ciąży, położnicy i lekarze dentyści są często sceptyczni co do opieki stomatologicznej podczas
ciąży, ponieważ od lat istnieją uprzedzenia w kwestii
bezpieczeństwa leczenia kobiet w ciąży i rozwijającego się płodu. Obawy wzrastają, kiedy należy zastosować miejscowe znieczulenie, antybiotykoterapię

prevention
1 2019

Fot.: Shutterstock

[25] =>

rekomendacje

lub inne leki przeciwbakteryjne, dlatego też niezwykle
istotna jest profilaktyka periodontologiczna u kobiet
w ciąży.

- umawia wizyty kontrolne w zależności od stanu przyzębia, jednak nie rzadziej niż w każdym trymestrze
ciąży.

Najczęściej występującym u kobiet w ciąży problemem stomatologicznym jest zapalenie dziąseł. Dziąsła
są wówczas zaczerwienione, krwawią i dochodzi do
ich obrzęku zapalnego. Podstawową przyczyną takiego stanu jest pogorszenie kontroli nad usuwaniem
płytki nazębnej, a dopiero na drugim miejscu są zmiany hormonalne. Dlatego niezwykle istotne jest proste
działanie profilaktyczno-lecznicze, polegające na zachowaniu prawidłowej higieny jamy ustnej.

Przeprowadzanie stomatologicznych zabiegów leczniczych

Wytyczne opieki stomatologicznej nad kobietą ciężarną
Profilaktyka chorób przyzębia:
1. Lekarz stomatolog, ginekolog i położnik powinni
przekonywać pacjentki w wieku rozrodczym o konieczności dbania o zdrowie jamy ustnej na etapie
planowania ciąży i/lub jej wczesnego etapu. Wizyta w gabinecie stomatologicznym powinna się
odbyć przed 12. tygodniem ciąży.
2.
Lekarz dentysta lub higienistka stomatologiczna
w czasie wizyty kontrolnej w pierwszym trymestrze
ciąży:
- ocenia stan jamy ustnej ze szczególnym uwzględnieniem przyzębia,
-
informuje pacjentkę o szkodliwości występowania
płytki nazębnej i wizualizuje obecność biofilmu poprzez wybarwienie,
- udziela instruktażu, jak należy szczotkować zęby
i oczyszczać przestrzenie międzyzębowe, dobiera szczotkę manualną oraz technikę szczotkowania, rekomenduje szczoteczkę elektryczną
i demonstruje technikę czyszczenia z jej użyciem,
a także wybiera nitkę dentystyczną, irygator lub
szczoteczkę międzyzębową,
- zaleca wykonanie zabiegu szczotkowania zębów
i przestrzeni międzyzębowych, kontroluje jego
przebieg i udziela indywidualnych wskazówek,
korygując błędy pacjentki,
-
o mawia czas szczotkowania zębów (przynamniej 2 razy dziennie po 2 minuty, rano
i bezpośrednio przed snem) oraz oczyszczania przestrzeni międzyzębowych (1 raz dziennie przed snem),
- dobiera bezpieczną pastę do zębów, zawierającą
antyseptyk i fluor, w najbardziej zaawansowanym zapaleniu dziąseł możliwe jest stosowanie
płukanki z chlorheksydyną 0,2% 2 razy dziennie
przez maksymalnie 7-10 dni,
-
przekazuje informacje na temat szkodliwości palenia tytoniu w czasie ciąży i wskazówki
dietetyczne dotyczące spożywania pokarmów
próchnicotwórczych,

1.
W przypadku stwierdzenia zapalenia przyzębia,
należy skierować pacjentkę do periodontologa.
2. Konwencjonalne leczenie periodontologiczne jest
całkowicie bezpieczne dla rozwijającego się płodu
oraz kobiety w ciąży. Obejmuje ono:
- skaling i polerowanie powierzchni korzeni (SRP) wykonane manualnie lub maszynowo (w tym urządzeniami ultradźwiękowymi) z irygacją chlorheksydyną,
które mogą być przeprowadzone w znieczuleniu
miejscowym (należy unikać epinefryny, zwłaszcza
u kobiet z nadciśnieniem czy stanem przedrzucawkowym),
- jeśli istnieją wskazania, należy zastosować antybiotyk, np. amoxycilinę lub metronidazol (kobietom
w ciąży nie przepisuje się tetracyklin i antybiotyków rzadko stosowanych),
- w uzasadnionych przypadkach można także wykonać zdjęcie rtg w celach diagnostycznych.
3.
Wszystkie procedury lecznicze należy wykonywać
w 2. trymestrze ciąży.

autorzy:
Prof. dr hab. n. med. Renata Górska
Krajowy Konsultant w dziedzinie periodontologii, Prezes Polskiego
Towarzystwa Periodontologicznego, Kierownik Zakładu Chorób Błony
Śluzowej i Przyzębia Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Prof. dr hab. n. med. Mirosław Wielgoś
Konsultant Krajowy w dziedzinie perinatologii, Prezes Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Kierownik I Katedry i Kliniki Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Czajkowski
Konsultant Krajowy w dziedzinie ginekologii, Kierownik II Katedry
i Kliniki Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu
Medycznego
Prof. dr hab. n. med. Tomasz Konopka
Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Periodontologicznego, Kierownik Katedry i Zakładu Periodontologii Uniwersytetu im. Powstańców
Śląskich we Wrocławiu
Dr hab. n. med. Dorota Bomba-Opoń
Sekretarz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu
Medycznego
Dr hab. n. med. Jan Kowalski
Członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Periodontologicznego, Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Warszawskiego Uniwersytetu
Medycznego

prevention
1 2019

[26] =>

| rekomendacje

Racjonalna antybiotykoterapia
w stomatologii
Rekomendacje Grupy Roboczej Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego
i Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków w zakresie stosowania antybiotyków w stomatologii

Autorami dokumentu są: dr hab. Tomasz Kaczmarzyk,
prof. nadzw. dr Karolina Babiuch, dr hab. Elżbieta Bołtacz-Rzepkowska, prof. nadzw. prof. dr hab. Marzena Dominiak, prof. dr hab. Tomasz Konopka, prof. dr hab. Mariusz
Lipski, prof. dr hab. Dorota Olczak-Kowalczyk, prof. dr hab.
Adam Szeląg, dr hab. Mariusz Szuta, prof. dr hab. Waleria
Hryniewicz.
Dokument stanowi rekomendacje Grupy Roboczej Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego (PTS) i Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków (NPOA) w zakresie stosowania antybiotyków w stomatologii.
Podanie antybiotyku może mieć na celu albo zapobieganie zakażeniom miejsca operowanego czy zakażeniom odległym (profilaktyka antybiotykowa) albo leczenie
istniejącego już zakażenia, którego punkt wyjścia znajduje
się w obrębie jamy ustnej. Należy z całą mocą podkreślić, iż w profilaktyce zakażeń w stomatologii podstawowe
znacznie ma właściwa higiena jamy ustnej i zachowanie
odpowiednich zasad aseptyki i antyseptyki okołozabiegowej, natomiast w leczeniu zakażeń zębopochodnych
– miejscowe leczenie przyczynowe. Stosowanie antybiotyków nie jest substytutem któregokolwiek z powyższych
postępowań.
Rekomendacje zostały przygotowane na podstawie aktualnie dostępnych danych dotyczących poszczególnych
dziedzin stomatologii. Mają one na celu ułatwienie lekarzom
stomatologom wyboru najlepszej strategii postępowania,
jednak ostateczne decyzje dotyczące danego pacjenta powinny być podejmowane przez lekarza odpowiedzialnego
za leczenie w porozumieniu z pacjentem lub jego opiekunem prawnym. Lekarze w momencie podejmowania decyzji
powinni także weryfikować obowiązujące zasady i przepisy
prawne odnoszące się do przedstawionych w rekomendacjach leków.
Niniejsze rekomendacje zostały opracowane przede
wszystkim w oparciu o opinie ekspertów czy wyniki badań
retrospektywnych (poziom C wiarygodności danych) lub
na podstawie danych pochodzących z pojedynczych randomizowanych prób klinicznych (poziom B), gdyż dane o
poziomie wiarygodności A są dostępne jedynie w odniesie-

prevention
1 2019

niu do niewielkiej liczby wskazań do podania antybiotyku
w stomatologii.
Eksperci wchodzący w skład Grupy Roboczej
przygotowującej niniejsze rekomendacje podkreślają,
iż antybiotyki w stomatologii są bardzo nadużywane,
a ponieważ jednocześnie obserwuje się gwałtownie
narastającą oporność bakterii na antybiotyki należy
uznać, że lekarze dentyści są współodpowiedzialni za
ten jeden z największych problemów współczesnej medycyny. Należy zatem każdorazowo przed podjęciem
decyzji o podaniu antybiotyku rozważyć bilans potencjalnych korzyści i ryzyka wynikających z jego zastosowania. W stomatologii korzyść dla pacjenta z podania
leku w profilaktyce lub leczeniu zakażenia w większości przypadków nie jest większa od potencjalnych strat
związanych z ryzykiem selekcji szczepów opornych
i tym samym utratą wartościowych leków przez całe
społeczeństwo.

1. Rekomendacje PTS i NPOA dotyczące stosowania profilaktyki antybiotykowej zakażeń
miejsca operowanego
1.1. Ogólna rekomendacja dotyczące antybiotykowej
profilaktyki zakażeń miejsca operowanego w zabiegach chirurgicznych w zakresie tkanek jamy ustnej i obszaru szczękowo-twarzowego
• Podstawą profilaktyki zakażeń miejsca operowanego
w zabiegach chirurgicznych w zakresie tkanek jamy
ustnej i obszaru szczękowo-twarzowego jest zachowanie właściwej higieny jamy ustnej oraz bezwzględne
stosowanie się do ogólnie przyjętych zasad aseptyki
i antyseptyki okołozabiegowej (w tym przedzabiegowego stosowania preparatów odkażających jamę ustną z chlorheksydyną lub oktenidyną).
• Nie zaleca się rutynowego stosowania profilaktyki antybiotykowej u pacjentów immunokompetentnych, decyzja o wdrożeniu profilaktyki antybiotykowej powinna
być bardzo wyważona.
• Zaleca się stosowanie profilaktyki antybiotykowej
u pacjentów immunoniekompetentnych, po konsultacji z lekarzem prowadzącym chorobę podstawową.

[27] =>

rekomendacje

•
Profilaktyka antybiotykowa winna zostać podana
30-60 min przed zabiegiem.
•
Profilaktyka antybiotykowa powinna być stosowana
w schemacie „one-shot”, co oznacza, że nie należy
podawać kolejnych dawek leku w okresie pozabiegowym, z wyjątkami które przedstawiono w rekomendacjach szczegółowych (profilaktyka ultrakrótka, krótkoterminowa i długoterminowa).
• O ile nie zaznaczono inaczej w rekomendacji szczegółowej, zalecanym lekiem w profilaktyce antybiotykowej u pacjentów dorosłych jest amoksycylina
bez kwasu klawulanowego podana w jednorazowej
dawce 2000 mg, a u pacjentów uczulonych na antybiotyki penicylinowe – cefazolina w jednorazowej
dawce 1000 mg lub klindamycyna w jednorazowej
dawce 600 mg.
•
O ile nie zaznaczono inaczej w rekomendacji
szczegółowej, zalecanym lekiem w profilaktyce
antybiotykowej u dzieci jest amoksycylina bez
kwasu klawulanowego podana w jednorazowej
dawce 50 mg/kg m.c., a u dzieci uczulonych na
antybiotyki penicylinowe – cefazolina w jednorazowej dawce 50 mg/kg m.c. lub klindamycyna
w jednorazowej dawce 20 mg/kg m.c.

1.2. Rekomendacja szczegółowa dotycząca antybiotykowej profilaktyki zakażeń miejsca operowanego w chirurgii
zęba mądrości
• Nie zaleca się rutynowego stosowania profilaktyki
antybiotykowej w zabiegach usunięcia zatrzymanego zęba mądrości u pacjentów immunokompetentnych, podanie profilaktyki antybiotykowej należy
rozważyć u pacjentów immunoniekompetentnych
po konsultacji z lekarzem prowadzącym chorobę
podstawową oraz w przypadku konieczności operowania w przebiegu ostrego ropnego zakażenia
okołokoronowego.
Immunoniekompetencja (deficyt immunologiczny) najczęściej dotyczy: pacjentów z chorobami hematologicznymi
oraz wrodzonymi lub nabytymi niedoborami odporności (np.
hipogammaglobulinemia, chłoniak, białaczka, zespół Chediaka-Higashiego, zespół DiGeorge’a, pacjenci HIV+ przy
poziomie CD4 < 100/mm3 i poziomie neutrofili < 500/mm3,
pacjentów przyjmujących leki immunosupresyjne, cytotoksyczne lub kortykosteroidy (np. pacjenci po przeszczepach,
z chorobą nowotworową lub układową chorobą tkanki łącznej), pacjentów z długotrwałą i nieuregulowaną chorobą metaboliczną (np. cukrzyca ze złą kontrola glikemii, marskość
wątroby, niewydolność nerek, niedożywienie). Cefalosporyn
nie należy stosować u pacjentów z reakcją anafilaktyczną,
obrzękiem naczynioruchowym lub pokrzywką po podaniu
antybiotyku penicylinowego.

1.3. Rekomendacja szczegółowa dotycząca antybiotykowej profilaktyki zakażeń miejsca operowanego w implantologii stomatologicznej

•
Nie zaleca się rutynowego stosowania profilaktyki
antybiotykowej w zabiegach wszczepienia implantu zębowego u pacjentów immunokompetentnych,
podanie profilaktyki antybiotykowej należy rozważyć
u pacjentów immunoniekompetentnych, po konsultacji
z lekarzem prowadzącym chorobę podstawową.
•
Zaleca się rozważenie podania profilaktyki antybiotykowej przed zabiegiem implantacji połączonym
z przeszczepem kości.

1.4. Rekomendacja szczegółowa dotycząca antybiotykowej profilaktyki zakażeń miejsca operowanego w zabiegach
wewnątrzustnego wprowadzania przeszczepów kostnych
• Zaleca się rozważenie zastosowania profilaktyki antybiotykowej w zabiegach wewnątrzustnego wprowadzania przeszczepów kostnych.
1.5. Rekomendacja szczegółowa dotycząca antybiotykowej profilaktyki zakażeń miejsca operowanego w zabiegach z zakresu chirurgii wyrostka zębodołowego
• Nie zaleca się rutynowego stosowania profilaktyki antybiotykowej w zabiegach z zakresu chirurgii wyrostka
zębodołowego, np. ekstrakcja chirurgiczna (tzw. dłutowanie zęba), wyłuszczenie torbieli czy guza śródkostnego, podanie profilaktyki antybiotykowej należy
rozważyć u pacjentów immunoniekompetentnych, po
konsultacji z lekarzem prowadzącym chorobę podstawową.
• Zaleca się profilaktyczne podanie jednorazowej dawki antybiotyku w przypadku zabiegu przebiegającego
z otwarciem światła zatoki szczękowej lub jamy nosowej, bądź w przypadku usuwania bardzo rozległych
torbieli i guzów kości szczękowych.
1.6. Rekomendacja szczegółowa dotycząca antybiotykowej profilaktyki zakażeń miejsca operowanego w zabiegach z zakresu chirurgii endodontycznej
• Nie zaleca się rutynowego stosowania profilaktyki antybiotykowej w zabiegach z zakresu chirurgii endodontycznej u pacjentów immunokompetentnych, podanie
profilaktyki antybiotykowej należy rozważyć u pacjentów immunoniekompetentnych, po konsultacji z lekarzem prowadzącym chorobę podstawową.
1.7. Rekomendacja szczegółowa dotycząca antybiotykowej profilaktyki zakażeń miejsca operowanego w zabiegach z zakresu chirurgii periodontologicznej
•
Nie zaleca się rutynowego stosowania profilaktyki
antybiotykowej w zabiegach z zakresu chirurgii periodontologicznej u pacjentów immunokompetentnych,
podanie profilaktyki antybiotykowej należy rozważyć
u pacjentów immunoniekompetentnych, po konsultacji
z lekarzem prowadzącym chorobę podstawową.
1.8. Rekomendacja szczegółowa dotycząca antybiotykowej profilaktyki zakażeń miejsca operowanego w zabiegach z zakresu chirurgii ortognatycznej

prevention
1 2019

[28] =>

| rekomendacje
•
Zaleca się zastosowanie profilaktyki antybiotykowej
w zabiegach z zakresu chirurgii ortognatycznej
przeprowadzanych z dostępu wewnątrzustnego, bądź
w przypadkach, gdy spodziewane jest wytworzenie
połączenia ze światłem zatoki szczękowej lub jamy
nosowej.
•
W tej rekomendacji zaleca się podanie 30-60 min
przed zabiegiem ampicyliny z sulbaktamem drogą
dożylną: u pacjentów dorosłych w dawce 1500 mg,
a u dzieci w dawce 50 mg kg/m.c., przy czym:
– przy zabiegach trwających ponad 4 godz. zaleca się
podanie kolejnej dawki,
– przy bardzo rozległych zabiegach lub przy zabiegach
przebiegających z dużą utratą krwi (powyżej 1000 ml)
zaleca się kontynuowanie stosowania antybiotyku co
6-8 godz. w pierwszej dobie od podania pierwszej
dawki (tzw. profilaktyka ultrakrótka).
• U pacjentów uczulonych na antybiotyki penicylinowe
zaleca się podanie klindamycyny: u pacjentów dorosłych w dawce 600 mg, a u dzieci – 20 mg/kg m.c., wg
powyższego schematu.

1.9. Rekomendacja szczegółowa dotycząca antybiotykowej profilaktyki zakażeń miejsca operowanego w zabiegach z zakresu chirurgii szczękowo-twarzowej
• Nie zaleca się rutynowego stosowania profilaktyki antybiotykowej w zabiegach w zakresie tkanek miękkich
przeprowadzanych z dostępu zewnątrzustnego (np.
wyłuszczenie ślinianki) oraz w operacjach na układzie
chłonnym szyi, w których nie dochodzi do wytworzenia połączenia z drogami oddechowymi.
•
Zaleca się stosowanie osłony antybiotykowej w następujących przypadkach: resekcje kości, zabiegi
z użyciem płatów wolnych lub uszypułowanych, operacje na układzie chłonnym szyi, w których dochodzi
do połączenia z drogami oddechowymi oraz przeszczepy kości.
•
W tej rekomendacji zaleca się podanie 30-60 min
przed zabiegiem ampicyliny z sulbaktamem drogą
dożylną: u pacjentów dorosłych w dawce 1500 mg,
a u dzieci w dawce 50 mg kg/m.c., przy czym:
–przy zabiegach trwających ponad 4 godz. zaleca się
podanie kolejnej dawki,
– przy bardzo rozległych zabiegach lub przy zabiegach
przebiegających z dużą utratą krwi (powyżej 1000 ml)
zaleca się kontynuowanie stosowania antybiotyku co
6-8 godz. w pierwszej dobie od podania pierwszej
dawki (tzw. profilaktyka ultrakrótka).
• U pacjentów uczulonych na antybiotyki penicylinowe
zaleca się podanie klindamycyny: u pacjentów dorosłych w dawce 600 mg, a u dzieci – 20 mg/kg m.c., wg
powyższego schematu.
1.10. Rekomendacja szczegółowa dotycząca antybiotykowej profilaktyki zakażeń miejsca operowanego
w zabiegach obejmujących kości szczękowe u pacjentów
przyjmujących leki antyresorpcyjne lub antyangiogenne,

prevention
1 2019

bądź po przebytej radioterapii obszaru szczękowo-twarzowego
• Z aleca się rutynowe stosowanie profilaktyki antybiotykowej w zabiegach obejmujących kości
szczękowe (np. ekstrakcja zęba, zabiegi z zakresu chirurgii wyrostka zębodołowego, chirurgii
endodontycznej czy periodontologicznej) u pacjentów przyjmujących lek z grupy bisfosfonianów, denosumab lub bewacyzumab począwszy
od dnia poprzedzającego zabieg, a następnie
kontynuowanie stosowania leku przez 3 kolejne doby (tzw. profilaktyka krótkoterminowa),
w przypadku współistniejących czynników ryzyka wystąpienia martwicy kości szczękowych (tj.
stosowanie kwasu zoledronowego, stosowanie
bisfosfonianu drogą dożylną, stosowanie leku od
co najmniej 3 lat, wcześniejszy epizod zapalenia
lub martwicy kości szczękowych) należy rozważyć kontynuowanie stosowania antybiotyku
do 14 dni (profilaktyka długoterminowa).
• Zaleca się rutynowe stosowanie profilaktyki antybiotykowej przed zabiegiem obejmującym kości szczękowe
(np. ekstrakcja zęba, zabiegi z zakresu chirurgii wyrostka zębodołowego, chirurgii endodontycznej czy periodontologicznej) u pacjentów po przebytej radioterapii
obszaru szczękowo-twarzowego począwszy od dnia
poprzedzającego zabieg, a następnie kontynuowanie
stosowania leku przez 3 kolejne doby (tzw. profilaktyka
krótkoterminowa).
• W tej rekomendacji zaleca się stosowanie amoksycyliny z kwasem klawulanowym: u pacjentów dorosłych
w dawce 1000 mg (875 mg + 125 mg) co 12 godzin,
u dzieci – (45 mg + 6,4 mg)/kg m.c./dobę w 2 dawkach
podzielonych, a w przypadku uczulenia na antybiotyki
penicylinowe – klindamycyny: u dorosłych w dawce
300 mg co 8 godz., u dzieci – 8-16 mg/kg m.c./dobę
w 3-4 dawkach podzielonych
1.11. Rekomendacja szczegółowa dotycząca antybiotykowej profilaktyki zakażeń ran skóry twarzy lub błony śluzowej jamy ustnej
• Nie zaleca się rutynowego stosowania profilaktyki
antybiotykowej w przypadku niewielkich, świeżych
(do 12 godz.) ran u pacjentów immunokompetentnych.
• Zaleca się podanie profilaktyki antybiotykowej jedynie
w przypadku: urazu narzędziem tępym (rana tłuczona), ran postrzałowych, gryzionych i szarpanych, ran
zadanych brudnym przedmiotem, zabrudzonych ran
zadanych ponad 12 godz. wcześniej i dotychczas niezaopatrywanych, ran powstałych u pacjentów immunoniekompetentnych, po konsultacji z lekarzem prowadzącym chorobę podstawową.
• W tym zaleceniu rekomenduje się jednorazowe podanie drogą dożylną ampicyliny z sulbaktamem:
u dorosłych w dawce 1500 mg, a u dzieci – 50 mg/kg
m.c. lub drogą doustną amoksycyliny z kwasem kla-

[29] =>

rekomendacje

wulanowym: u dorosłych w dawce 2000 mg, a u dzieci
– (45 mg + 6,4 mg)/kg m.c.; rany tkanek głowy i szyi
w porównaniu do innych obszarów anatomicznych
utrzymują jałowość przez dłuższy okres czasu ze
względu na bardzo dobre ukrwienie.

1.12. Rekomendacja szczegółowa dotycząca antybiotykowej profilaktyki zakażeń w złamaniach kości szczękowych
• Nie zaleca się rutynowego stosowania profilaktyki antybiotykowej w przypadku złamań zamkniętych (np.
wyrostka kłykciowego, czy gałęzi żuchwy) u pacjentów
immunokompetentnych, o ile są one leczone zachowawczo lub zaopatrywane chirurgicznie z dostępu zewnątrzustnego
•
Zaleca się podanie profilaktyki antybiotykowej jedynie w przypadku: złamań otwartych (np. trzonu
żuchwy), złamań leczonych z opóźnieniem, złamań
patologicznych, złamań zaopatrywanych chirurgicznie z dostępu wewnątrzustnego, złamań wieloodłamowych, złamań przebiegających z połączeniem z
jamą nosową lub zatokami przynosowymi, złamań
powstałych u pacjentów immunoniekompetentnych,
po konsultacji z lekarzem prowadzącym chorobę
podstawową.
• W tym zaleceniu rekomenduje się jednorazowe podanie klindamycyny: u dorosłych w dawce 600 mg,
a u dzieci – 20 mg/kg m.c.

2. Rekomendacje PTS i NPOA dotyczące stosowania profilaktyki antybiotykowej zakażeń
odległych
2.1. Rekomendacja dotycząca antybiotykowej profilaktyki infekcyjnego zapalenia wsierdzia (IZW) w związku z zabiegami stomatologicznymi
• Zaleca się wzmożoną higienę jamy ustnej oraz przeprowadzanie regularnych kontroli stomatologicznych
u pacjentów z grupy najwyższego ryzyka wystąpienia
IZW.
• U pacjentów z grupy najwyższego ryzyka wystąpienia
IZW, do których należą: pacjenci ze sztuczną zastawką
serca, w tym wszczepioną przezskórnie lub pacjenci,
u których do naprawy zastawki użyto sztucznego
materiału, pacjenci z wrodzoną wadą serca: z wrodzoną wadą siniczą, po operacji naprawczej wady
wrodzonej serca z zastosowaniem sztucznego materiału zarówno podczas zabiegu chirurgicznego, jak
i z użyciem technik przezskórnych do 6 miesięcy po
zabiegu (okres niezbędny do endotelializacji sztucznego materiału) lub przez całe życie, jeśli pozostał
rezydualny przeciek lub niedomykalność zastawki,
pacjenci po przebytym epizodzie IZW.
• Należy jednorazowo, na 30-60 min przed zabiegiem chirurgicznym związanym z przerwaniem
ciągłości błony śluzowej jamy ustnej lub zabiegiem wymagającym interwencji w obrębie dziąsła
lub okolicy okołowierzchołkowej podać: amoksy-

cylinę (bez kwasu klawulanowego) lub ampicylinę (bez sulbaktamu): u dorosłych w dawce 2000
mg p.o. lub i.v., a u dzieci – 50 mg/kg m.c. p.o.
lub i.v., w przypadku alergii na antybiotyki penicylinowe należy rozważyć jednorazowe podanie
na 30-60 minut przed zabiegiem jednego z 4 leków:
– klindamycyna w dawce 600 mg p.o. lub i.v. lub 20
mg/kg m.c. p.o. lub i.v. (dzieci),
– cefaleksyna w dawce 2000 mg i.v. (dorośli) lub 50
mg/kg m.c. i.v. (dzieci),
– cefazolina w dawce 1000 mg i.v. (dorośli) lub 50 mg/
kg m.c. i.v. (dzieci),
– ceftriakson w dawce 1000 mg i.v. (dorośli) lub 50 mg/
kg m.c. i.v. (dzieci).
• Nie zaleca się wdrażania profilaktyki antybiotykowej
w żadnej innej wadzie zastawkowej czy wrodzonej
wadzie serca, jak również u pacjentów po przebytym zawale mięśnia sercowego czy udarze mózgu,
po zabiegu pomostowania aortalno-wieńcowego
(tzw. by-pass) oraz z wszczepionym rozrusznikiem
serca.
•
Nie zaleca się wdrażania profilaktyki antybiotykowej przy znieczuleniu miejscowym przeprowadzanym w obrębie tkanek niezakażonych, przy
leczeniu próchnicy tkanek twardych zęba, usuwaniu szwów, stomatologicznej diagnostyce radiologicznej, zakładaniu lub dopasowywaniu protez lub
aparatów/klamer ortodontycznych, po wypadnięciu zębów mlecznych lub po urazie warg czy błony
śluzowej jamy ustnej.

2.2. Rekomendacja dotycząca antybiotykowej profilaktyki zakażenia wszczepionego sztucznego stawu w związku
z zabiegami stomatologicznymi
• Nie zaleca się rutynowego stosowania profilaktyki antybiotykowej przed zabiegami stomatologicznymi u pacjentów z wszczepionymi sztucznymi stawami

3. Rekomendacje PTS i NPOA dotyczące stosowania antybiotyków w leczeniu zakażeń zębopochodnych
• Nie zaleca się rutynowego stosowania antybiotyków
u pacjentów immunokompetentnych w leczeniu ograniczonych zakażeń zębopochodnych, które przebiegają bez objawów ogólnych i nie mają tendencji do
rozprzestrzeniania się.
• Podstawę terapii zakażeń zębopochodnych stanowi
leczenie miejscowe polegające na drenażu ogniska
ropnego oraz usunięciu zęba przyczynowego lub jego
leczeniu endodontycznym.
• Wdrożenie antybiotykoterapii zaleca się u pacjentów
immunoniekompetentnych (w miarę możliwości po
konsultacji z lekarzem prowadzącym chorobę podstawową), a u pacjentów immunokompetentnych – tylko jako uzupełnienie leczenia przyczynowego i tylko

prevention
1 2019

[30] =>

| rekomendacje
w przypadku wystąpienia objawów ogólnych takich
jak: wysoka gorączka, złe samopoczucie, zawroty głowy, odwodnienie lub tachykardia, a także w przypadku
stanów zapalnych obejmujących zewnątrzustne przestrzenie anatomiczne z tendencją do rozprzestrzeniania się.
• Jedynie wyjątkowo, w przypadku braku możliwości
wdrożenia natychmiastowego leczenia przyczynowego (np. silny szczękościsk, brak skuteczności
znieczulenia miejscowego) zaleca się rozważenie
podania antybiotyku celem ograniczenia zakażenia, a następnie niezwłoczne podjęcie leczenia
przyczynowego, gdy tylko stan miejscowy na to
pozwala.
•
W przypadku decyzji o leczeniu antybiotykiem bez
antybiogramu (antybiotykoterapia empiryczna) zaleca
się w pierwszej kolejności stosowanie amoksycyliny
bez kwasu klawulanowego zgodnie z dawkowaniem
przedstawionym w Tabeli I.
• Terapię klindamycyną zaleca się wyłącznie u pacjentów uczulonych na antybiotyki penicylinowe i powinna
być ona prowadzona w odstępach 6-8 godz., a nie
12 godz., a pojedyncza dawka klindamycyny nie powinna przekraczać 300 mg (Tabela I).
• Zaleca się, aby każdy pacjent, u którego wdrożono
leczniczo antybiotyk poddawany był regularnym badaniom kontrolnym, a pierwsze z nich powinno odbyć się
najpóźniej do 48-72 godz. po rozpoczęciu antybiotykoterapii.
•
Leczenie antybiotykiem należy kontynuować do
czasu normalizacji stanu ogólnego (ustąpienie gorączki, powrót dobrego samopoczucia pacjenta),
w takim przypadku nie należy przedłużać leczenia
antybiotykiem.
•
W przypadku braku poprawy stanu ogólnego do
72 godz. od rozpoczęcia terapii należy rozważyć korektę leczenia poprzez zmianę antybiotyku na lek
II. rzutu, a także ocenić skuteczność przeprowadzonego drenażu ogniska ropnego.
• Lista zalecanych leków w empirycznej antybiotykoterapii zakażeń zębopochodnych stanowi załącznik do tej
rekomendacji (Tabela I). Rekomendacje Grupy Roboczej Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego

4. Rekomendacje PTS i NPOA dotyczące
stosowania antybiotyków w leczeniu zapaleń
przyzębia i tkanek okołowszczepowych
•
Nie zaleca się rutynowego stosowania antybiotykoterapii w leczeniu zapalenia przyzębia i tkanek
okołowszczepowych u pacjentów immunokompetentnych, podstawowe znaczenie w leczeniu periodontologicznym ma terapia mechaniczna, która polega na
usunięciu złogów nad- i poddziąsłowych oraz wygładzeniu powierzchni korzeni (ang. scaling and root planing, SRP).
• Zaleca się ogólne podanie antybiotyku u pacjentów

prevention
1 2019

z ostrymi objawami choroby, takimi jak mnogie ropnie
przyzębne oraz martwicze choroby przyzębia przebiegające z objawami ogólnymi (wysoka gorączka, złe
samopoczucie, zawroty głowy, odwodnienie lub tachykardia).
• Zastosowanie systemowej antybiotykoterapii należy
rozważyć także w przypadku braku odpowiedzi na
terapię mechaniczną u pacjentów z potwierdzoną
infekcją A. actinomycetemcomitans i/lub P. gingivalis
w stadium IV zapalenia przyzębia (wg klasyfikacji chorób przyzębia i tkanek okołowszczepowych
z 2017 r.).
• Zaleca się rozważenie zastosowania systemowej antybiotykoterapii w leczeniu zapalenia przyzębia i tkanek
okołowszczepowych u pacjentów immunoniekompetentnych, po konsultacji z lekarzem prowadzącym chorobę podstawową.
•
Podanie antybiotyku powinno być, jeśli to tylko
możliwe, poprzedzone wykonaniem badania mikrobiologicznego z oceną lekowrażliwości periopatogenów.
• W przypadku terapii empirycznej w mnogich ropniach przyzębnych zaleca się terapię amoksycyliną
z kwasem klawulanowym: u dorosłych i dzieci o masie ciała powyżej 40 kg w dawce 1000 mg (875 mg +
125 mg) co 12 godz. przez 5 dni, a u dzieci o masie ciała
do 40 kg w dawce (45 mg + 6,4 mg)/kg m.c. na dobę
w 2 dawkach podzielonych przez 5 dni, w przypadku uczulenia na antybiotyki penicylinowe zaleca się
podanie azytromycyny: u dorosłych w dawce 500
mg 1 raz dziennie przez 3 dni, a u dzieci w dawce
10 mg/kg m.c. przez 3 dni, w tym wskazaniu zaleca się podanie antybiotyku równocześnie z terapią
mechaniczną.
• W przypadku terapii empirycznej w martwiczych chorobach przyzębia zaleca się stosowanie metronidazolu
u dorosłych i dzieci powyżej 12 r.ż. w dawce 250 mg
co 8 godz. przez 7 dni, a u dzieci do 12 r.ż. w dawce
7,5 mg/kg m.c. co 8 godz. przez 7 dni, w tym wskazaniu zaleca się podanie antybiotyku równocześnie
z terapią mechaniczną.
• W przypadku terapii empirycznej w IV stadium zapalenia przyzębia zaleca się terapię skojarzoną amoksycyliną (bez kwasu klawulanowego) z metronidazolem
przez okres 7 dni, wg poniższego schematu:
– amoksycylinę u pacjentów dorosłych i dzieci o masie
ciała powyżej 40 kg należy podawać w dawce 500
mg co 8 godz., a u dzieci o masie ciała do 40 kg w
dawce 40 mg/kg m.c. na dobę w 3 dawkach podzielonych,
– metronidazol u pacjentów dorosłych i dzieci powyżej
12 r.ż. należy podawać w dawce 500 mg co 8 godz.,
a u dzieci do 12 r.ż. w dawce 7,5 mg/kg m.c. co 8
godz.
– w przypadku uczulenia na antybiotyki penicylinowe
zaleca się stosowanie wyłącznie metronidazolu według powyższego schematu,

[31] =>

rekomendacje

– pierwsza dawka antybiotyku powinna być przyjęta
w dniu zakończenia terapii mechanicznej.

5. Rekomendacje PTS i NPOA dotyczące
stosowania antybiotyków w endodoncji
5.1. Rekomendacja dotycząca profilaktycznego ogólnego podania antybiotyku w procedurach endodontycznych
• Nie zaleca się rutynowego stosowania profilaktyki antybiotykowej przed leczeniem endodontycznym u pacjentów immunokompetentnych.
•
Profilaktyczne podanie antybiotyku przed leczeniem endodontycznym zaleca się jedynie u: pacjentów immunoniekompetentnych, po uwzględnieniu
zaawansowania i kontroli choroby podstawowej,
ryzyka wystąpienia powikłań infekcyjnych oraz
ryzyka działań niepożądanych leku, u pacjentów
z grupy najwyższego ryzyka wystąpienia IZW,
u pacjentów po radioterapii obszaru szczękowo-twarzowego.
•
Zaleca się, aby w przypadku decyzji o profilaktycznym podaniu antybiotyku przed leczeniem
endodontycznym,
dobór
leku
i jego dawkowanie było zgodne ze schematem
przedstawionym
w
„Rekomendacji
PTS i NPOA dotyczącej antybiotykowej profilaktyki
infekcyjnego zapalenia wsierdzia (IZW) w związku
z zabiegami stomatologicznymi” (Rekomendacja
nr 2.1.).
5.2. Rekomendacja dotycząca leczniczego ogólnego
podania antybiotyku w endodoncji
• Podstawowe znaczenie w terapii zakażeń w endodoncji ma leczenie miejscowe, a ogólne podanie antybiotyku ma charakter wyłącznie uzupełniający i zaleca się je
jedynie w przypadku: ostrego ropnia okołowierzchołkowego u pacjenta immunoniekompetentnego, ostrego ropnia okołowierzchołkowego z towarzyszącymi
objawami ogólnymi (wysoka gorączka, złe samopoczucie, zawroty głowy, odwodnienie lub tachykardia)
lub nasilonymi objawami miejscowymi (zapalenie okolicznych węzłów chłonnych, rozlany obrzęk, nasilony
szczękościsk), bez względu na stan układu odpornościowego pacjenta, rozprzestrzeniającego się zakażenia (nagły początek ostrej infekcji w ciągu mniej niż 24
godz., ropowica/rozlane zapalenie tkanki łącznej, ostre
zapalenie kości).
• Nie zaleca się stosowania antybiotyków w przypadku: objawowego nieodwracalnego zapalenia
miazgi (ból bez towarzyszących ogólnych objawów
zakażenia), martwicy miazgi, objawowego zapalenia tkanek okołowierzchołkowych (ból samoistny,
ból podczas opukiwania i nagryzania, poszerzenie,
szpary ozębnej), przewlekłego zapalenia tkanek
okołowierzchołkowych/przewlekłego ropnia okołowierzchołkowego (przejaśnienie w okolicy oko-

|

łowierzchołkowej na zdjęciu rtg, obecność przetoki ropnej), ostrego ropnia okołowierzchołkowego
przebiegającego bez objawów ogólnych (temperatura ciała w normie, dobre samopoczucie pacjenta)
i ze słabo nasilonymi objawami miejscowymi (np.
ograniczony obrzęk).
• Zaleca się, aby w przypadku decyzji o leczniczym
podaniu antybiotyku w endodoncji, dobór leku i
jego dawkowanie było zgodne ze schematem
przedstawionym w „Rekomendacji PTS i NPOA
dotyczącej stosowania antybiotyków w leczeniu
zakażeń zębopochodnych” (Rekomendacja nr 3).

5.3. Rekomendacja dotycząca miejscowego stosowania antybiotyków w endodoncji
• Nie zaleca się miejscowego stosowania antybiotyków
w procedurach pokrycia miazgi oraz do dezynfekcji
kanałów korzeniowych.
• W związku z faktem, iż zastosowanie trójskładnikowej
pasty TAP (cyprofloksacyna, metronidazol, minocyklina) może prowadzić do przebarwień zębów oraz
z uwagi na brak jednoznacznych dowodów, które
potwierdzałyby zasadność miejscowego stosowania
antybiotyków w regeneracyjnych procedurach endodontycznych, w rewaskularyzacji miazgi zaleca się stosowanie wodorotlenku wapnia.

6. Rekomendacje PTS i NPOA dotyczące
stosowania antybiotyków w urazach zębów
• Nie zaleca się rutynowego stosowania antybiotyków w przypadku: złamania korony, złamania
korzenia, wstrząsu, nadwichnięcia oraz częściowego zwichnięcia zęba stałego, urazu zęba
mlecznego.
•
Wskazaniem do systemowego zastosowania antybiotyku jest replantacja wybitego zęba stałego;
w takim przypadku należy podać tetracyklinę w dawce
25 mg/kg m.c./dobę przez 7 dni od momentu urazu,
u dzieci do 12 r.ż., ze względu na możliwość wystąpienia przebarwień zębów stałych po podaniu tetracykliny, należy rozważyć podanie fenoksymetylopenicyliny
(penicylina V) lub amoksycyliny bez kwasu klawulanowego w dawkach adekwatnych do wieku i masy ciała
(o ile pacjent nie jest uczulony na antybiotyki penicylinowe), w przypadku replantacji zęba z niezakończonym rozwojem korzenia należy również rozważyć
miejscowe zastosowanie antybiotyku (minocyklina lub
doksycyklina, 1 mg na 20 ml 0,9% NaCl przez 5 min.)
na powierzchnię korzenia przed wprowadzeniem
zęba do zębodołu.
• Decyzja o podaniu antybiotyku może być podyktowana współwystępującymi uszkodzeniami oraz stanem
ogólnym pacjenta
Pełna i najbardziej aktualna wersja dokumenty dostępna jest na:
www.antybiotyki.edu.pl

prevention
1 2019

31

[32] =>

| higiena

Implanty – tylko wtedy, gdy stan
przyzębia jest stabilny
Jan H. Koch

Biofilm jest najważniejszą przyczyną stanów zapalnych i utraty kości wokół zębów i implantów. Diagnostyka, zarządzanie biofilmem i w razie potrzeby pomoc
w leczeniu pacjentów z tym problemem powinny prowadzić do stabilizacji stanu tkanki miękkiej przed implantacją. Sukces implantologiczny w dłuższej perspektywie
jest korzystny nie tylko dla pacjenta, ale także dla zespołu terapeutycznego.
Leczenie implantologiczne może znacząco poprawić
jakość życia po utracie zębów.1,2 Długoterminowe rokowanie jest na ogół dobre, ale powikłania biologiczne są
powszechnie występującym zjawiskiem.3 Periimplantitis
i jego wstępny etap, zapalenie błony śluzowej, występują u znacznej części pacjentów.4 Podobnie, jak w przypadku zapalenia przyzębia i zapalenia dziąseł, główną
przyczyną jest biofilm w jamie ustnej.5,6 Ta biocenoza
mikrobiologiczna może również sprzyjać rozwojowi ciężkiej choroby ogólnoustrojowej w przypadku zmian patologicznych, takich jak zapalenie wsierdzia i nieswoiste
zapalenie jelit.
Różnice we florze drobnoustrojów w zapaleniu przyzębia i periimplantitis nie są znaczne.8 Liczba i agresyw-

Ryc. 1

32

prevention
1 2019

ność patogennych mikroorganizmów zmienia się w obu
chorobach.5,6 Utrata kości wokół implantów jest na ogół
szybsza i prowadzi do bardziej rozległych defektów niż w
przypadku występowania takiego stanu wokół zębów.9
W związku z tym zaleca się opiekę profilaktyczną jeszcze
przed podjęciem leczenia implantologicznego.

Określenie ryzyka i leczenie periodontologiczne
Zapalenie przyzębia jest kluczowym czynnikiem ryzyka zapalenia wokół implantu. Oznacza to, że pacjenci
z nieleczonym zapaleniem przyzębia mają zwiększone
ryzyko zapalenia okołowszczepowego, prowadzące aż
utraty implantu.10 Ryzyko jest również wyższe, gdy pacjenci nie są objęci leczeniem z powodu zapalenia przyzębia.11
Lekarze periodontolodzy zalecają zatem przeprowadzenie procedury przesiewowej przed leczeniem
implantologicznym, np. za pomocą wskaźników stanu
przyzębia lub badania periodontologicznego.12 Wskazaniem do bardziej szczegółowej kontroli jest sondowanie
i weryfikacja głębokości kieszonek przyzębnych.13

[33] =>

higiena

Ryc. 2

Istotna jest również historia i wywiad medyczny,
w tym wcześniejsza ekspozycja ogólnoustrojowa.13 Dostarcza ona ważnych informacji o zwiększonym ryzyku
zapalenia, np. u pacjentów z cukrzycą, która nie jest
właściwie kontrolowana.14 Ponadto, należy informować
pacjentów o ryzyku związanym z wszczepieniem implantów.
Tam, gdzie to konieczne, przeprowadza się wstępne
leczenie przyzębia. Po pierwsze, profesjonalne czyszczenie zębów zapewnia zdrowy stan dziąseł. W tej procedurze kamień (Ryc. 1) i biofilm (Ryc. 2) są usuwane aż
do bruzdy dziąsłowej. W połączeniu ze staranną instrukcją dotyczącą higieny jamy ustnej daje to pacjentowi
podstawę do zachowania długotrwałego stanu wolnego
od stanów zapalnych.15

Alternatywnie, skaling poddziąsłowy można stosować
w połączeniu z piaskowaniem.18
Sprawdzanie indywidualnych czynników ryzyka,
takich jak palenie tytoniu i cukrzyca oraz dążenie do
zdrowego stylu życia są także wskazane, aby uzyskać
stabilny i długoterminowe rokowanie po leczeniu zapalenia przyzębia.13,19 Jeśli pacjent miał poważne zapalenie
przyzębia przed początkowym leczeniem, częstość wizyt higienizacyjnych powinna być odpowiednio większa,
aby zapobiec zapaleniu okołoimplantowemu.20

Leczenie implantologiczne

Pielęgnacja przyzębia dla długotrwałego
sukcesu

Jeśli pacjent otrzymał prawidłowe i skuteczne leczenie profilaktyczne, a w razie potrzeby także leczenie
przyzębia, można zaplanować leczenie implantologiczne. Praca protetyczna oparta na implancie zwiększa
prawdopodobieństwo tworzenia się biofilmu.21 Aby tego
uniknąć, należy rozważyć prawidłową pozycję implantu,
wystarczające odległości od sąsiednich zębów i idealne wyrównanie osiowe podczas fazy planowania. Do
prawidłowego gojenia implantu i dobrego rokowania
długoterminowego potrzebna jest wystarczająco duża
powierzchnia kości i dobrze ukrwionej tkanki miękkiej.
W tym celu, być może, potrzebne będzie zastosowanie
zabiegów augmentacyjnych.

W pielęgnacji przyzębia po implantacji, konieczne
jest umiejętne zarządzanie biofilmem i regularna profesjonalna higienizacja.16,17 W obszarach poddziąsłowych i naddziąsłowych do tego celu zazwyczaj używa
się urządzeń ultradźwiękowych (Ryc. 4) w połączeniu
z instrumentami ręcznymi tam, gdzie jest to konieczne.

W celu zapewnienia przewidywalnego i stabilnego leczenia implantologicznego konieczne jest również
przygotowanie łoża implantu przy użyciu odpowiednich
metod i sprzętu. Można to osiągnąć za pomocą wysokowydajnych silników implantologicznych w połączeniu
z chirurgicznymi kątnicami. Używanie niskiej prędkości

Usuwanie kamienia poddziąsłowego przeprowadza się za pomocą urządzeń ultradźwiękowych oraz
specjalnych końcówek jako początkowego leczenia
periodontologicznego (Ryc. 3). Można również użyć instrumentów ręcznych. W zależności od stanu tkanek,
konieczne mogą być dalsze zabiegi chirurgiczne lub
regeneracyjne.

prevention
1 2019

[34] =>

| higiena

Ryc. 3
i wystarczająca ilość płynu chłodzącego są niezbędne
podczas tego etapu.24
Alternatywnie, łoże implantu można przygotować za
pomocą systemów piezochirurgicznych, dla których dostępne są specjalne zestawy instrumentów.25 Kość można opracować w łagodny, ale bardzo skuteczny sposób,
używając innych specjalnych instrumentów. Wskazania
obejmują rozszczepianie wyrostka zębodołowego, chirurgiczne usuwanie zębów oraz przygotowywanie bloków kostnych.26 Wysoce zaawansowane urządzenia piezochirurgiczne są również minimalnie inwazyjne podczas
pracy na tkankach miękkich.

Pomiar stabilności i chirurgia kości
Po umieszczeniu implantu, stabilność pierwotna
może być bezpiecznie i precyzyjnie określona za pomocą analizy częstotliwości rezonansowej. Technologia jest
dostępna osobno lub jako opcjonalny moduł w silniku
implantologicznym. Jeśli zmierzona wartość ISQ (iloraz
stabilności implantu) wynosi 66 lub więcej, możliwa jest
wczesna interwencja, a jeśli jest ona większa niż 70, leczenie należy przeprowadzić natychmiast.27 Protokół
oparty na wartości ISQ poprawia prognozowanie leczenia, jednak pomiar rezystancji momentu obrotowego
nie zapewnia takiego samego poziomu bezpieczeństwa
klinicznego.28 Jeśli zmierzone wartości ISQ są mierzone
po wprowadzeniu implantu, zazwyczaj wybierany jest
protokół dwufazowy. Następnie, można przeprowadzić
nowy pomiar w celu określenia, czy osteointegracja zakończyła się powodzeniem (stabilność wtórna), a obciążenie implantu będzie przewidywalne.29

Prace protetyczne i protezy przyjazne dla
utrzymania prawidłowej higieny
Praca powinna być zaprojektowana tak, aby była
atraumatyczna dla tkanki. Połączenie implant-łącznik,
materiał, powierzchnia i profil wyłaniania muszą być biokompatybilne i stabilne mechanicznie przez długi czas.20
Skuteczna okazała się również definitywna integracja
łączników lub innych elementów na poziomie implantu
(„one abutment, one time”).30 W połączeniu z dobrą higieną i odpowiednio zdrową tkanką, ta koncepcja może
być wykorzystana do osiągnięcia bardziej stabilnego
umiejscowienia implantu w jamie ustnej, niż gdyby elementy te musiały być kilkakrotnie wymieniane.

Ryc. 4

34

prevention
1 2019

[35] =>

higiena

|

Niezależnie od tego, czy chodzi o korony, mosty,
częściowe lub całkowite protezy, odbudowa na implancie powinna być zaprojektowana tak, aby pacjent mógł
ją utrzymać w higienie bez żadnych trudności.20 Ponadto, zalecana odległość między kością a krawędzią błony
śluzowej powinna wynosić co najmniej 2 mm, aby zapobiec infekcji i późniejszej utracie kości.31

Postępowanie pozabiegowe
Eksperci zalecają leczenie natychmiast po początkowym wystąpieniu objawów zapalenia, aby uniknąć
utraty kości wokół implantu.20 Zapalenie błony śluzowej
dotyczy prawie połowy wszystkich implantów, a ponieważ pacjenci często mają po kilka implantów, występuje
u wysokiego odsetka pacjentów.32 Dlatego też należy
kontynuować program profilaktyki po wprowadzeniu implantu.20,33 Higiena jamy ustnej w warunkach domowych
powinna być starannie dopasowana do nowej protezy.34
W połączeniu z profesjonalnym zarządzaniem biofilmem,
w ten sposób można osiągnąć dobrą skuteczność prewencyjną.35

Zapobieganie zapaleniu błony śluzowej
Podobnie, jak w przypadku pacjentów z zapaleniem
przyzębia, wizyty kontrolne pacjentów implantologicznych obejmują regularne badania przesiewowe z kliniczną kontrolą zarówno tkanek przyzębia, jak i tkanek wokół
implantu pod kątem stanów zapalnych, sondowania, a
w razie potrzeby, diagnostyki radiologicznej.9 Częstość
tych zabiegów 2-4 razy w roku wydaje się optymalna.17
Głębokie wartości kieszonek dziąsłowych i krwawienie
występują częściej u pacjentów z periimplantitis niż u pacjentów z zapaleniem śluzówki, wysięki ropne występują
tylko u pacjentów z periimplantitis.38
Jeśli pacjent ma zapalenie błony śluzowej, profesjonalny skaling nad- i poddziąsłowy oraz usuwanie
biofilmu zmniejsza ryzyko postępu procesu zapalnego.
Miejscowe i ogólnoustrojowe antybiotyki stosowane jako
środki wspomagające nie wykazują jednak żadnych dodatkowych korzyści.20,39

Leczenie periimplantitis
Utrata kości wokół implantu może się rozwinąć, nawet jeśli zapewniona jest dobra opieka profilaktyczna, np.
jeśli higiena jamy ustnej pacjenta nie jest wystarczająca.
Większość minimalnych zmian należy leczyć w sposób
niechirurgiczny, stosując oczyszczanie okołowszczepowe.37 Mechaniczna higienizacja za pomocą odpowiednich systemów ultradźwiękowych, wspomagana przez
lasery Er:YAG, leczenie fotodynamiczne antybakteryjne,
oczyszczanie sprężonych powietrzem lub leczenie miejscowymi albo ogólnoustrojowymi antybiotykami w wielu
przypadkach przyniosło obiecujące wyniki.37

Ryc. 5
Jeśli leczenie zamknięte nie jest możliwe, konieczne
jest odsłonięcie chirurgiczne i ostrożnie zdezynfekowane. Przeprowadza się je po przygotowaniu płata przez
usunięcie zapalnej tkanki i oczyszczenie powierzchni implantu, np. za pomocą systemów ultradźwiękowych lub
piezochirurgicznych. Pomiary mające na celu regenerację kości przeprowadzone po tej procedurze dały zadowalające wyniki.40 Dostępne są specjalne instrumenty
piezo do chirurgicznego leczenia przyzębia.
Po zabiegu pacjent jest ponownie szczegółowo instruowany w zakresie higieny jamy ustnej i musi uświadomić sobie potrzebę regularnych wizyt. Jeśli to konieczne,
można zwiększyć ich częstość. Jeśli zarządzanie biofilmem jest prowadzone regularnie, wyniki terapii implantologicznej mogą być przewidywalne i stabilne nawet
przez kilka lat, po wygojeniu zapalenia przyzębia, zapalenia błony śluzowej lub periimplantitis.33,39

Nie ma implantologii bez periodontologii
Skuteczne leczenie implantologiczne wymaga konsekwentnej, długoterminowej strategii profilaktycznej.
W każdej fazie obejmuje to regularne badania periodontologiczne i okołoimplantologiczne w połączeniu z
indywidualnie dostosowanym zarządzaniem ryzykiem
infekcji, higienizacją jamy ustnej i profesjonalnym zarządzaniem biofilmem.
Idealnie, ten tzw. przepływ pracy profilaktycznej
(workflow) powinien rozpocząć się na długo przed każdym zabiegiem implantologicznym, zanim może rozwinąć się choroba przyzębia. Jest to niezbędne, jeśli planowane jest leczenie implantologiczne lub zostało ono
już przeprowadzone. Pacjenci będą zadowoleni z długoterminowego sukcesu leczenia, a ich zaufanie do lekarza
i kliniki pozostanie na wiele lat.
Piśmiennictwo dostępne u wydawcy.

prevention
1 2019

35

[36] =>

WARSZTATY PRZEDKONGRESOWE
(09:00 - 12:00)
WARSZTATY PRAKTYCZNY II
temat:

LAKOWANIE
ZĘBÓW
prowadzący:

DYPL.HIG. NATALIA SZELĄG

REJESTRACJA NA KONGRES

Dr n. med.
Agnieszka Laskus

Dr hab. n. med.
Ewa Iwanicka-Grzegorek

Dr n. med.
Maciej Żarow

Prof. Dr.
Johannes Einwag

dr Giuseppe
Chiodera

Lek. stom.
Monika Walerzak

Dr n. med.
Konrad Walerzak

Hig. Yvonne
Nyblom

Dipl. hig.
Monika Riedl

dr Romana
Krapf

[37] =>

[38] =>

| higiena

Nowoczesny protokół postępowania
w zakresie profilaktyki i higieny
w codziennej praktyce
dypl. hig. Natalia Szeląg

Pł ytka nazębna powstająca na powierzchni zębów jest czynnikiem etiologicznym próchnicy i stanów zapalnych. Biofilm to wielokomórkowe
struktury bakterii otoczone warstwą substancji
organicznych i nieorganicznych. Występują nie tylko w jamie ustnej, ale na wszystkich wilgotnych
i ciepłych powierzchniach. Mają istotny wpływ na
zapalenie przyzębia i próchnicę. Istnieją jednak
sposoby na skuteczną walkę z próchnicą oraz zapaleniem przyzębia.
W niniejszym artykule przedstawiona została
procedura związana z postępowaniem z biofilmem
i profilaktyką. Mowa tu o Guided Biofilm Therapy

38

prevention
1 2019

(GBT) – procedurze, którą stosuję od długiego czasu
w swojej codziennej pracy.

Co to jest GBT i co dla mnie oznacza?
Guided Biofilm Therapy (GBT) to protokół postępowania, składający się z kilku elementów: edukacji pacjentów, kontroli wykonywanych przez nich codziennych zabiegów higienicznych w domu, motywacji
przez personel medyczny, zarządzania biofilmem poddziąsłowym i naddziąsłowym za pomocą odpowiednich instrumentów, leczenia, oraz oceny skuteczności
pracy podczas profesjonalnych zabiegów higienicznych w gabinecie. Odkąd stosuję GBT, używam mniej

[39] =>

higiena

|

instrumentów, a pacjenci odczuwają znacznie większy
komfort podczas zabiegu. Cała procedura składa się
z 8 kroków ograniczając użycie ręcznych narzędzi i eliminując tradycyjne polerowanie. Główne etapy pracy
przeprowadzane są przy pomocy technologii Piezon
NO PAIN oraz AirFlow z piaskiem Plus.

Jak wygląda procedura GBT?
Procedura GBT to 8 kroków. Każde leczenie rozpoczynam od dokładnych badań w kierunku próchnicy i chorób przyzębia, używając konwencjonalnych
testów i przeprowadzając badanie błony śluzowej,
zębów i całej jamy ustnej. Konieczne jest także określenie wszystkich przeciwwskazań, uczuleń i chorób
pacjenta, aby zaoferować mu rozwiązania terapeutyczne, które nie będą nawet najmniejszym zagrożeniem dla jego zdrowia.
Kolejnym krokiem jest aplikacja preparatu wybarwiającego biofilm, aby pokazać pacjentowi miejsca
nieprawidłowego czyszczenia i aby poprawić jakość
oczyszczania zębów. Ważnym elementem jest instruktaż dotyczący codziennej higieny i skuteczna
motywacja pacjenta.
W kolejnym kroku przechodzę do usuwania biofilmu,
eliminując bakterie powodujące zmiany chorobowe.

prevention
1 2019

39

[40] =>

| higiena

Procedurę tą wykonuję w strefie naddziąsłowej
i dodziąsłowej przy pomocy piasku AIRFLOW Plus dzięki czemu zabieg jest precyzyjny, a zarazem delikatny.
Następny etap to zastosowanie technologii
PerioFlow, dzięki której usuwam biofilm poddziąsłowy, szczególnie w przypadku stanów zapalnych dziąseł oraz tkanek wokół zębów i implantów. Usunięcie kamienia to kolejny krok.
Wykonuję to w sposób małoinwazyjny, przy użyciu specjalnej końcówki PS do oczyszczania powierzchni nad- i poddziąsłowych lub z końcówką
PI do powierzchni tytanowych i ceramicznych.
Na zakończenie zabiegu przeprowadzam kontrolę
skuteczności pracy, a także motywuję pacjenta do
regularnych wizyt kontrolnych.

Wnioski
Z pewnością jest wiele różnych procedur, metod,
sposobów postępowania i wiele z nich jest skutecznych. Wybrałam procedurę przewidywalną, wygodną,
mniej czasochłonną i mniej wymagającą, bezpieczną dla tkanek miękkich i twardych. W codziennym
życiu zawodowym staram się upraszczać to, co
może być proste, a jednocześnie jest bezpieczne
i niezawodne.

40

prevention
1 2019

[41] =>

higiena

Zadowolenie pacjenta
jest najważniejsze!
i zajęło sporo czasu. Kolejnym wyzwaniem było sfinansowanie inwestycji. Ostatecznie, zdecydowałyśmy się na inwestycję w sprzęt najwyższej jakości.

Lek. dent. Maike Laible: Pracowałem przez lata
jako chirurg stomatologiczny w różnych praktykach.
Często spotykałam tam bardzo starą technologię, ale
także przestarzałe metody leczenia. Szybko zdałam
sobie sprawę, że chcę własnej praktyki, aby móc
decydować o tym, jak i czym pracuję. Po prostu
przyszedł taki moment, w którym zaczęłam się zastanawiać, czy chcę nadal pracować w konkretnej
praktyce, czy rozpocząć nową – swoją własną.
Dr Ines Laible: Miałyśmy wybór: inwestować
w starą klinikę czy budować nową. Koszt takiej inwestycji okazał się jednak podobny, postanowiłyśmy
więc zacząć od nowa. Mój mąż zadzwonił do lokalnej
jednostki rozwoju biznesu i tak się wszystko zaczęło.
Mimo szybkiego znalezienia miejsca, minęły aż 3 lata
zanim wszystko zostało zbudowane.
Piękne i zdrowe zęby przez całe życie – to cel
praktyki prowadzonej przez dr Ines Laible i Maike
Laible. Praktyka została otwarta pod koniec 2017 r.
niedaleko Stuttgartu w Niemczech. W ciągu kilku
tygodni przeżyła nieprawdopodobny napływ pacjentów. Dążąc do zapewnienia swoim pacjentom
promiennych uśmiechów, właścicielki wybrały najnowocześniejsze technologie i sprzęt. Rozmawiamy
z dr Ines Laible i Maike Laible o tym, jak zaplanować
otwarcie nowej praktyki, dobrą edukację pacjentów
i jakie podjąć decyzje w zakresie wyboru sprzętu, aby
osiągnąć sukces i satysfakcję z codziennej pracy.
Skąd decyzja o otwarciu nowej praktyki? Nie
lepszym wyjściem byłoby zatrudnienie w dobrze prosperującej i obecnej na rynku od lat?

Dr Ines Laible: Zawsze chciałam być samodzielna, prowadzić swoją własną praktykę i nie być na
czyjejś liście płac. Na początku miałyśmy wiele pomysłów i marzeń o naszej własnej praktyce i chciałyśmy je spełnić. Regularne wynagrodzenie nigdy nie
było opcją. Muszę przyznać, że najtrudniejsze było
znalezienie odpowiedniego miejsca – to było trudne

Jak długo trwało załatwianie spraw i wszystkich formalności – od postawienia pierwszej
ściany do pierwszego pacjenta?

Dr Ines Laible: Na początku listopada, po latach
ciężkiego planowania, wzniesiono ściany w pomieszczeniach i położono podłogę wraz z instalacjami.
Wtedy wszystko już poszło bardzo szybko. Razem
z architektem i niesamowicie oddanym zespołem
udało nam się zbudować to miejsce w kilka tygodni.
Każdego dnia w naszej praktyce było do 30 fachowców! Udało nam się zaplanować i urządzić naszą
przestrzeń, a przy tym było mnóstwo zabawy i zaskakujących sytuacji. Nie trzeba było kompromisów.
20 listopada powitałyśmy pierwszych pacjentów.
Otwarcie nowego biznesu wiąże się z dużymi
inwestycjami, także w promocję i marketing.
Jak wyglądały te działania w Waszym przypadku?

Dr Ines Laible: Staraliśmy się być widoczni na
długo przed otwarciem praktyki. Wiele tygodni wcześniej rozdawaliśmy ulotki, uczestniczyliśmy w lokal-

prevention
1 2019

[42] =>

| higiena
Lek. dent. Maike Laible: Wybraliśmy więc różowy
– uderzająco kobiecy kolor, biorąc pod uwagę zdominowane przez mężczyzn firmy w mieście Fellbach.
Kolor i styl są odzwierciedlone w praktyce i komunikacji. Nawet „2” w naszym logo pasuje, a tak naprawdę połączyliśmy ząb i 2 litery „L”, aby jednocześnie
widoczne było nawiązanie do naszego nazwiska.
Dr Ines Laible: Oczywiście, informacyjna strona
internetowa ze świeżymi kolorami i dobrymi zdjęciami jest równie ważna, jak strona na Facebooku.
My dentyści, także jesteśmy ludźmi. Jeśli nasi pacjenci mogą śledzić i oceniać nas na Facebooku, to
jest świetna okazja do podtrzymywania kontaktów
i budowania relacji.

nym festiwalu – wszystko po to, aby zyskać rozgłos,
aby ludzie dowiedzieli się o nowym miejscu. W uroczystości otwarcia, ku naszemu zdumieniu, udział
wzięło ponad 300 osób!

Lek. dent. Maike Laible: Projekt logo również nie
był łatwy. Przyjrzeliśmy się różnym projektom, zebraliśmy wrażenia i próbowaliśmy znaleźć odpowiedni
kolor, formę i kształt. Na początku chcieliśmy połączyć kolor niebieski kojarzący się medycznie z zębem…
Dr Ines Laible: …ale wtedy przyszedł architekt
i powiedział: Nic z zębami! Zęby ma większość
praktyk!

prevention
1 2019

Komentarze potwierdzają, że masz rację:
„Super praktyka, świetna obsługa w nagłych
wypadkach, rewelacyjna interakcja nawet
z dziećmi!”, „Kiedy znajdziesz się pod tak dobrą opieką, nawet lubisz chodzić do dentysty.”,
„Zupełnie nowe nowoczesne praktyki z super
zespołem i świetnymi fachowcami! Wysoce rekomendowane".

Lek. dent. Maike Laible: Pacjent jest królem, kimś
bardzo ważnym, a nie tylko numerem. W wielu bardzo
dużych praktykach z wieloma lekarzami, trudno jest
zbudować jakiekolwiek relacje z pacjentami. Trudno też
budować zaufanie. Nam od początku zależało na budowaniu relacji i zaufania, uczestniczeniu w życiu pacjentów poprzez dawanie im pięknych i zdrowych zębów.

[43] =>

higiena

Jeśli chodzi o sprzęt, o którym na początku wspominałyście, postawiłyście na uznane
i sprawdzone rozwiązania. Jakie to urządzenia
i dlaczego właśnie takie?

Dr Ines Laible: Zajmuję się periodontologią i implantologią. Oczywiście, w tych dziedzinach ogromną rolę odgrywa profilaktyka i higiena. Powiedziałyśmy sobie, że jeśli chcemy oferować i przeprowadzać
profilaktykę rozsądnie, to musi to być urządzenie
z portfolio firmy, której produkty znamy i cenimy. Oferujemy bezbolesne, bezpieczne i kompletne czyszczenie za pomocą Prophylaxis Master firmy EMS. To
rozwiązanie dobre dla naszych pacjentów i komfort
pracy dla nas.

Jak można rozwijać te relacje i zaufanie?

Lek. dent. Maike Laible: Koncentrujemy się na
edukowaniu pacjentów i dostarczaniu im wyczerpujących informacji na temat leczenia. Nasi pacjenci
wiedzą, dlaczego coś jest robione, a to sprawia, że
czują się lepiej, bezpieczniej. To jest dobre i dla nich,
i dla nas.
Dr Ines Laible: Zadowolenie pacjenta jest najważniejsze. Osiągamy to dzięki przyjemnej atmosferze,
przyjaznemu, dobrze wyszkolonemu personelowi
i odpowiedzialnemu traktowaniu pacjentów, a także
dzięki komunikacji. Ważne jest, aby pacjenci wszystko rozumieli i mogli uzyskać informacje od lekarzy
dentystów podczas leczenia.
Lek. dent. Maike Laible: Pacjent powiedział mi
dzisiaj, że teraz rozumie, dlaczego uważamy profilaktykę za tak ważną i wie, jak ją wykonujemy. Wielu
dentystów nie wyjaśnia tych kwestii. Pacjenci myślą
wtedy na przykład, że dentyści po prostu wykorzystują profilaktykę do zarabiania pieniędzy, jeśli nie
znaleźli niczego, co byłoby opłacalne.
Jak minęło pierwsze kilka tygodni?

Dr Ines Laible: Największy nacisk położyliśmy na
profilaktykę. Obecnie jedna osoba przeprowadza
dziennie nawet 7-8 zabiegów profilaktycznych!
Lek dent. Maike Laible: Pacjenci szybko zdali
sobie sprawę, że profilaktyka jest dla nas najważniejsza. Ale tylko ci, którym ją pokazano i nauczono
odpowiednich zachowań, mogą osiągnąć dobry stan
zdrowia jamy ustnej. Jeśli pacjenci tego nie wiedzą,
jak mają to zrozumieć? Nie wiem, jak naprawić samochód i dlaczego to kosztuje tak dużo, ale jeśli mechanik mi to wyjaśni, czuję się lepiej, bo to rozumiem.

Lek. dent. Maike Laible: Znałyśmy również poprzednie modele i zawsze byłyśmy zadowolone
z tych urządzeń.
Dr Ines Laible: Miałam już kilku pacjentów, którzy
powiedzieli, że nigdy nie mieli tak dokładnie oczyszczonych zębów. Inni mówili, że profilaktyka jest zawsze bolesna. Po wyjaśnieniu, dlaczego profilaktyka
jest niezwykle ważna w zapobieganiu i leczeniu chorób przyzębia, wszyscy mówili, że nie poczuli niczego
po leczeniu za pomocą Prophylaxis Master. Nasi pacjenci są pod wrażeniem. A ten wybór to także kwestia naszej wygody i komfortu.
Jaką ofertę w zakresie profilaktyki i higieny
proponujecie swoim pacjentom?

Lek. dent. Maike Laible: Oferujemy profesjonalne
sesje higienizacji zębów, trwające co najmniej godzinę, pozszerzone o instruktaż indywidualny. Dużo
czasu poświęcamy także na rozmowę z naszymi pacjentami o sposobach czyszczenia zarówno samych
zębów, jak i przestrzeni międzyzębowych.
Dr Ines Laible: Prawie zawsze używamy barwienia. To ważny czynnik informacyjny i motywujący
dentystę i pacjenta. Wszyscy dokładnie widzą, co
należy zrobić i w jakim zakresie można poprawić higienę jamy ustnej pacjenta w domu.
Jaka jest przyszłość Waszej praktyki?

Dr Ines Laible: Na pewno w niedalekiej przyszłości musimy podjąć decyzje o zakupie drugiego, a nawet trzeciego urządzenia EMS. Naszym celem jest
stosowanie delikatnej i skutecznej profilaktyki, aby
zapewnić pacjentom doskonałe efekty – oni przychodzą na zabiegi higienizacyjne i profilaktyczne 2 razy
w roku rozumiejąc, że to najlepsza droga do zdrowych zębów.

prevention
1 2019

[44] =>

| informacje rynkowe

Skuteczna higiena przestrzeni
międzyzębowych
Markus Th. Firla

W celu uniknięcia próchnicy i zapalenia przyzębia niezbędna jest systematyczna i dokładna higiena
jamy ustnej. W celu zapobiegania postępom procesów zapalnych, warunkiem wstępnym jest oczyszczenie obszarów zębów i dziąseł. Następnie, aby
przedłużyć efekt tych zabiegów, konieczna jest odpowiednia higiena jamy ustnej, która jest dostosowana do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta.1,2

Profesjonalna i domowa higiena
jamy ustnej
Ogólna higiena jamy ustnej zależy od 2 uzupełniających się czynników: oferowanej profesjonalnej
higienizacji w gabinecie dentystycznym i codziennej higienie jamy ustnej w domu. Oczywiste jest, że
domowa higiena ma ogromne znaczenie nawet przy
profesjonalnym czyszczeniu zębów i systematycznej
profesjonalnej higienizacji, zapobiegającej powstawaniu chorób przyzębia. Takie wizyty, choć niezwykle ważne, nie zastąpią indywidualnej opieki domowej.

44

prevention
1 2019

Zarówno domowa higiena jamy ustnej, jak i higienizacja profesjonalna w gabinecie powinny w praktyce opierać się na 3 głównych filarach:
- czyszczenie powierzchni zębów,
- czyszczenie przestrzeni międzyzębowych,
- stosowanie środków dezynfekujących.
Samo czyszczenie przestrzeni międzyzębowych
jest często trudne i żmudne, stąd często niewystarczająca w tym zakresie jest sama higiena w warunkach domowych. Z badań wynika, że zaledwie 10%
badanych dorosłych regularnie używa nici dentystycznych i/lub szczoteczek międzyzębowych.

Skuteczna pielęgnacja przestrzeni
międzyzębowej
Przyglądając się wynikom badania porównawczego V Niemieckiego Badania Zdrowia Jamy Ustnej
(DMS V) z uwzględnieniem lat 2014–2016, zdrowie
jamy ustnej obywateli Niemiec poprawiło się w ostatnich 4 latach, lecz dotyczy to tej części populacji,

[45] =>

informacje rynkowe

Ryc. 1: W UBrush! z 7 różnymi końcówkami szczoteczki międzyzębowej.
której tzw. świadomość stomatologiczna uwzględnia
systematyczne zabiegi higieniczne w warunkach domowych.
Odpowiednie czyszczenie przestrzeni międzyzębowych ma szczególne znaczenie, gdyż jego zaniechanie prowadzi do próchnicowych uszkodzeń
zębów, a także do powstawania próchnicy na ich powierzchniach stycznych.
O ile instruktaż dotyczący stosowania nici dentystycznych jest relatywnie łatwy do przekazania
pacjentowi, to motywowanie i nauczanie prawidłowego stosowania szczoteczek międzyzębowych jest
często bardziej złożone. Skutecznym i minimalizującym te trudności narzędziem może być mechaniczna
szczoteczka do higieny przestrzeni międzyzębowych,
przeznaczona do stosowania w domu. Wstępne analizy wykazują bardzo dobrą akceptacje takich szczoteczek przez pacjentów, co dodatkowo potwierdza
sens zalecenia ich do rutynowego stosowania.

Czyszczenie maszynowe przestrzeni
międzyzębowych za pomocą
szczoteczki elektrycznej
Mechaniczna szczoteczka do przestrzeni międzyzębowych UBrush! Opracowana przez holenderską
higienistkę dentystyczną Malou de Kok już ugruntowała swoją pozycję jako narzędzie do czyszczenia
przestrzeni międzyzębowych. Aby móc używać jej
nawet w najbardziej wąskich przestrzeniach, szczoteczki posiadają wymienne końcówki o średnicy

0,5 mm (niebieska), 0,6 mm (żółta), 0,7 mm (różowa),
0,8 mm (pomarańczowa), 0,9 mm (zielona), 1,0 mm
(biała) i 1,2 mm (szara), (Ryc. 1). Długość drutu wynosi 11 mm. Włosie osadzone w nim tworzy pole włosia o długości 9 mm. Im grubsza średnica drutu, tym
szersze i bardziej stożkowe włosie, zwężające się ku
końcowi.
Najbardziej zadziwiająca część szczotki to nie jej
konstrukcja – pod względem długości i konstrukcji
jest to najbardziej popularna ręczna szczotka do zębów, ale niezwykle wytrzymały, a jednocześnie bardzo elastyczny drut. Jeśli przy porównywalnie cienkich i długich szczotkach innych producentów nie
jest niczym niezwykłym, że pierwsze użycie spowoduje nieodwracalne zginanie, końcówka szczoteczki
Ubrush! jest praktycznie niezniszczalna. Wymiana
końcówki nie musi być zbyt częsta, zależy od stopnia
zużycia części czyszczącej, a nie drucika. Końcówkę
szczoteczki należy wyczyścić po każdym użyciu i jeśli
to konieczne, zdezynfekować za pomocą odpowiednich roztworów do płukania jamy ustnej.

Uchwyt (korpus urządzenia)
Szczoteczka UBrush! bardzo dobrze leży w dłoni.
Jej długość razem z końcówką to ok. 17,5 cm, czyli tyle samo, co w przypadku dostępnych na rynku
szczotek do zębów (Ryc. 2). Szczoteczka jest idealna
dla osób z normalnymi potrzebami, ale także z manualnymi ograniczeniami. Zaleta ta jest szczególnie zauważalna, jeśli porównamy urządzenie z innymi elektrycznymi przyrządami do pielęgnacji zębów (Ryc. 3).
Elektryczne szczoteczki do zębów, ze względu na ich
rozmiar, mogą mieć pewne wady, pomimo wielu zalet
w zakresie wydajności czyszczenia,.

Ponad 1000 wibracji na minutę
Szczoteczka międzyzębowa UBrush! wibruje 167
razy na sekundę, czyli nieco ponad 1000 razy na minutę. Ta częstotliwość pozwala na bardzo skuteczne

Ryc. 2: UBrush! w porównaniu do manualnej szczoteczki do zębów.

prevention
1 2019

[46] =>

| informacje rynkowe

Ryc. 5: UBrush! można stosować analogicznie do konwencjonalnej szczoteczki międzyzębowej we wszystkich przestrzeniach międzyzębowych,
ale z dodatkowym efektem wibracji.

Ryc. 6: Czyszczenie przestrzeni międzyzębowych od strony językowej lub
podniebiennej jest również możliwe dzięki smukłej i ergonomicznej konstrukcji
urządzenia.
Ryc. 3
czyszczenie przestrzeni międzyzębowych. W przeciwieństwie do niektórych szczotek elektrycznych
o wyższych częstotliwościach, jej stosowanie nie jest
postrzegane jako nieprzyjemne, albo „zbyt agresywne”.
Jak pokazuje nasze doświadczenie, UBrush! można
stosować nawet bez aktywacji główki szczoteczki
z bardzo dobrym efektem czyszczenia. Jednakże,
gdy koniec roboczy znajduje się w trybie wibracji, wydaje się, że łatwiej jest pacjentom używać jej dzięki
efektowi wibracji. Szczoteczka posiada lampkę LED
,ułatwiającą jej obsługę. Twórcy tego urządzenia zalecają, aby najpierw umieścić końcówkę w przestrzeni
międzyzębowej, a następnie obracać i przesuwać ją

w przód i tył w taki sposób, aby biofilm i zanieczyszczenia zostały usunięte przez ruch połączony z wibracją. Podczas czyszczenia na dziąsłach czuć delikatny
efekt masowania. Zaleca się czyszczenie przestrzeni
międzyzębowych jako niezbędne dla skutecznego
oczyszczania 1-2 razy dziennie.

Podsumowanie
Opisane urządzenie jest bardzo skutecznym
narzędziem do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych, wspomaganego drganiami (ok. 170 Hz).
Szczoteczka jest bezprzewodowa, zasilana akumulatorem, a jej ergonomiczny kształt zapewnia wygodna obsługę. Pozwala to na niezawodne stosowanie
zwłaszcza w przypadku osób starszych, przy istniejących deficytach manualnych. UBrush! jest kolejnym
urządzeniem „must have” dla wszystkich, którzy dbają o profilaktykę.
Artykuł powstał przy wsparciu LOSER & CO GmbH.
Piśmiennictwo dostępne u wydawcy.

Kontakt:
Ryc. 4: Wykorzystanie UBrush! w rejonie zębów przednich i tylnych. Łatwo
zauważyć, że włosie szczoteczki może całkowicie przenikać przez szczeliny
międzyzębowe trzonowo-przedtrzonowe i czyścić dokładnie przestrzenie w
tym obszarze.

prevention
1 2019

Dr Markus Th. Firla
Hauptstraße 55
49205 Hasbergen-Gaste
E-Mail: Dr.Firla@t-online.de

[47] =>

Pierwsza profesjonalna elektryczna
szczoteczka międzyzębowa
• 167 wibracji na sekundę
• Jednoczesny masaż dziąseł
• Szybsza i łatwiejsza eliminacja chorób przyzębia
• Doskonała redukcja biofilmu
• Doświetlająca lampka LED

Dostepne:
www.koldental.com.pl/ubrush
info@koldental.com.pl • tel.: 0801 390 015

PRZEDSTAWICIEL POLSKA: MAŁGORZATA RUSEK
e-mail: mrusek@loser.de • tel.: 608 550 333

[48] =>

| informacje rynkowe

Raport z testu użytkowego
urządzeń do domowej higieny
jamy ustnej (irygatorów)
1. Przedmiot testu – irygatory:
- Panasonic EW1211W
- VITAMMY Wave RLI501
- Berdsen ClearJet X3

nicy testu oceniali każdy z irygatorów wg takich samych
dla każdego kryteriów, przyznając oceny od 1 (najniższa
ocena) do 6 (najwyższa ocena). Druga część ankiety obejmowała ocenę opisową każdego urządzenia i wybór z
uzasadnieniem jednego z nich jako najlepszego.

2. Cel testu:
Porównanie cech użytkowych i parametrów technicznych poszczególnych urządzeń wg wcześniej ustalonych kryteriów, wskazanie wad i zalet, ocena i wybór
najlepszego z nich z uzasadnieniem.
3. Czas testu:
Każdy z irygatorów testowany był przez 10 kolejnych
dni co najmniej 2 razy dziennie. Test odbył się w czasie
od 2 stycznia 2019 r. do 10 lutego 2019 r.
4. Sposób przeprowadzenia testu:
Wybrani uczestnicy (3 osoby): lekarz dentysta, higienistka stomatologiczna i konsument otrzymali po jednym
komplecie zawierającym 3 urządzenia i stosowali je w warunkach domowych, co najmniej 2 razy dziennie – każde
urządzenie przez 10 kolejnych dni. Po tym czasie uczest-

5. Charakterystyka uczestników testu:
Do testu wybrano 3 osoby: konsumenta, który nie
jest związany z branżą stomatologiczną oraz 2 osoby reprezentujące zawody stomatologiczne: lekarza dentystę
i higienistkę stomatologiczną. Wszyscy uczestnicy oceniają swoją dbałość o higienę jamy ustnej jako dobrą,
posiadają zęby własne i stałe uzupełnienia protetyczne
w postaci licówek, koron na implantach i endokoron.
Żaden z uczestników nie zgłaszał problemów periodontologicznych, zaawansowanej próchnicy czy innych problemów zdrowotnych w zakresie jamy ustnej. Wszyscy
regularnie poddają się kontrolom i przeglądom stomatologicznym oraz profesjonalnym zabiegom higienicznym
w gabinecie. Żaden z uczestników nie był poinformowany, na czyje zlecenie realizowany był test.

Tabela 1: Zestawienie danych technicznych testowanych urządzeń
Panasonic EW1211W

VITAMMY Wave RLI501

Berdsen ClearJet X3

Czas ładowania

ok. 15 h

ok. 8 h

Ciśnienie strumienia wody

590 kPa

551 kPa

brak danych

Częstotliwość pompowania

1400 impulsów/min

1700 impulsów/min

brak danych

Częstość wymiany końcówek

co 6 miesięcy

Pojemność zbiornika na wodę

130 ml

180 ml

150 ml

Liczba i rodzaj trybów pracy

„strumień” „normalny strumień wody
z powietrzem” „łagodny strumień
wody z powietrzem”

„normalny” „delikatny” „pulsacyjny”

„normal”
„soft”
„puls”

35 s

50 s

35 s

Czas pracy na naładowanym
akumulatorze

do 15 min

brak danych

Czy jest możliwość stosowania
płynów do płukania jamy ustnej

nie

tak

nie

Czy zbiornik na wodę jest wyjmowany

tak

Czy końcówka jest obrotowa

tak

Sposób ładowania

stacja dokująca

kabel podłączony bezpośrednio do
urządzenia

Maksymalna temperatura wody

do 40 stopni

Czas pracy do opróżnienia zbiornika

Waga

305 g

Głośność

78 dB

prevention
1 2019

brak danych
brak danych

[49] =>

informacje rynkowe

Ocena 1: Formularz oceny użytkownika (konsument)
Ocena użytkowanego urządzenia w skali od 1 (najgorsza ocena) do 6 (najlepsza ocena) wg podanych kryteriów:
Panasonic EW1211W

VITAMMY Wave RLI501

Bardsen ClearJet X3

Ogólny wygląd

Ciśnienie strumienia wody

Częstotliwość pompowania

Ergonomia użytkowania

Pojemność zbiornika na wodę

Liczba i rodzaj trybów pracy

Czas pracy do opróżnienia zbiornika

Czas pracy na naładowanym akumulatorze

Sposób ładowania

Waga

Głośność

Ocena każdego z testowanych irygatorów

Panasonic EW1211W:
Wygodny w użyciu, ale ciężki, cichy podczas pracy, starannie wykonany, ładna kolorystyka, duży „plus” za miękkie
przyciski i gumową część do trzymania. Zdecydowanie najlepsze rozwiązanie, jeśli chodzi o sposób ładowania. Pojemnik na wodę zbyt mały, ale łatwo się wyjmuje, urządzenie łatwe do utrzymania w czystości. Siła impulsów słabnie
w miarę użytkowania – im bliżej konieczności ładowania, tym
słabsze impulsy.

VITAMMY Wave RLI501:
Największą zaletą jest duży pojemnik na wodę, największą wadą
sposób ładowania. Urządzenie łatwe w użyciu, lekkie, dość głośne.
Pojemnik na wodę jest wyjmowany, jednak sposób wyjmowania
i ponownego mocowania wymaga użycia sporej siły, co zniechęca do korzystania z tej opcji. Ogólny wygląd i kolorystyka przyciągają uwagę, ale urządzenie całe wykonane jest z plastiku,
co sprawia, że nie leży stabilnie w ręce.

Berdsen ClearJet X3:
Najbardziej „przeciętny” ze wszystkich. Ładny, estetyczny wygląd, przyjemna kolorystyka, wygodny w użyciu i cichy podczas
pracy, pojemnik dość duży, choć nie największy. Niewygodny
i mało praktyczny sposób ładowania. Pojemnik na wodę daje się
łatwo wyjąć i umieścić na miejscu z powrotem.

Wybór najlepszego (wg własnej oceny) z testowanych urządzeń z uzasadnieniem
Testowane przeze mnie urządzenia są dość podobne, dlatego wybór był trudny. Ostatecznie wybrałam irygator VITAMMY Wave RLI501 ze wzglę-

du na lekkość, duży pojemnik na wodę i związany
z tym czas pracy. Podoba mi się też jego kolorystyka,
a największą wadę, jaką jest sposób ładowania rekompensuje brak potrzeby częstego ładowania.

prevention
1 2019

[50] =>

| informacje rynkowe
Ocena 2: Formularz oceny użytkownika (higienistka stomatologiczna)
Ocena użytkowanego urządzenia w skali od 1 (najgorsza ocena) do 6 (najlepsza ocena) wg podanych kryteriów
Panasonic EW1211W

VITAMMY Wave RLI501

Bardsen ClearJet X3

Ogólny wygląd

Ciśnienie strumienia wody

Częstotliwość pompowania

Ergonomia użytkowania

Pojemność zbiornika na wodę

Liczba i rodzaj trybów pracy

Czas pracy do opróżnienia zbiornika

Czas pracy na naładowanym akumulatorze

Sposób ładowania

Waga

Głośność

Ocena każdego z testowanych irygatorów

Panasonic EW1211W
Irygator ze względu na materiały, z których jest wykonany
sprawia wrażenie bardzo solidnego. Gumowe elementy wspomagają stabilny uchwyt w trakcie irygowania. Przycisk włączający irygator sprawia należyty opór, dzięki czemu nie uruchamia
się w nieodpowiednim momencie. Wodoszczelny. Bardzo dużym
plusem jest ładowarka. Ogólnie praca irygatora jest bez zarzutu.
Minusem jest fakt, iż producent nie zaleca stosowania płukanek
dentystycznych.

VITAMMY Wave RLI501:
Irygator zbudowany w całości z elementów plastikowych,
w trakcie irygowania może się wyślizgnąć z ręki. Przycisk włączający pracuje bardzo lekko, co może spowodować przedwczesne rozpoczęcie pracy. Praca irygatora bez zarzutu, mocny strumień wody,
łatwe i sprawne napełnianie zbiornika wodą. Producent zezwala na
stosowanie płukanek dentystycznych. Stosunkowo cichy tryb pracy.
Automatyczny wyłącznik po 2 min pracy. Wodoszczelny. Przejrzysty
zbiornik na wodę.

Berdsen ClearJet X3:
Irygator zbudowany w całości z elementów plastikowych. Praca irygatora bez zarzutu, mocny strumień wody, łatwe napełnianie
zbiornika wodą. Producent nie zezwala na stosowanie płukanek
dentystycznych oraz zwraca uwagę na minimalny kontakt z wodą.
Plus za 4 końcówki w zestawie i przejrzysty zbiornik na wodę.

Wybór najlepszego (wg własnej oceny) z testowanych urządzeń z uzasadnieniem
Ze względu na pracę, wszystkie irygatory są na
podobnym poziomie i działają bez zarzutu. Mój wybór pada na irygator Panasonic EW 1211W, ponie-

prevention
1 2019

waż stacjonarna ładowarka znacznie ułatwia przechowywanie i jest wygodna, a gumowe elementy
sprawiają, iż użytkownik ma wrażenie stabilnego
uchwytu w czasie pracy.

[51] =>

informacje rynkowe

Ocena 3: Formularz oceny użytkownika (lekarz dentysta)
Ocena użytkowanego urządzenia w skali od 1 (najgorsza ocena) do 6 (najlepsza ocena) wg podanych kryteriów
Panasonic EW1211W

VITAMMY Wave RLI501

Bardsen ClearJet X3

Ogólny wygląd

Ciśnienie strumienia wody

Częstotliwość pompowania

Ergonomia użytkowania

Pojemność zbiornika na wodę

Liczba i rodzaj trybów pracy

Czas pracy do opróżnienia zbiornika

Czas pracy na naładowanym akumulatorze

Sposób ładowania

Waga

Głośność

Ocena każdego z testowanych irygatorów
Panasonic EW1211W:
Panasonica cechuje estetyka wyglądu oraz opcja „jet”, która faktycznie potrafi usunąć resztki nawet zaklinowanego pokarmu z przestrzeni międzyzębowych. Jedynym problemem jest mały zbiornik oraz waga
urządzenia, która jest zdecydowanie najwyższa spośród testowanych irygatorów. Wygrywa za to jakość wykonania. Urządzenie na pewno jest godne polecenia na początek przygody z irygatorem pod warunkiem,
że cena jest odpowiednia. Na pewno stojak na końcówki oraz bezprzewodowa ładowarka jest dużym plusem.

VITAMMY Wave RLI501:
Urządzenie bardzo dobrze się sprawdza u osób, które przywiązują sporą uwagę do korzystania z irygatora i potrzebują dużej ilości płynu do takiego zabiegu codziennej higieny jamy ustnej. Największe wady tego
urządzenia to:
- Wężyk, który odsysa wodę z pojemnika jest tak usytuowany i umocowany, że jakikolwiek ruch irygatora
sprawia, że tracimy strumień.
- Sam pojemnik na płyn, który mimo swojej dużej pojemności nie jest otwarty w całości jak w Panasonicu.
Pojemnik ma mały otwór tylko na wpuszczenie wężyka. Utrudnia to konserwację samego zbiornika.
- Przyciski, które są jednym z głównych problemów tego urządzenia, gdyż reagują nawet na delikatny
dotyk palca lub dłoni, wyłączając lub włączając urządzenie w najmniej odpowiednim momencie
- Głośność podczas pracy.
Wadą jest też system ładowania – totalnie odbiega od przyjętych standardów dla tego typu urządzeń
konkurencji. Dużym plusem jest waga urządzenia (jest najlżejszy) oraz ergonomia chwytu urządzenia, dzięki
temu trzyma się je dobrze i wygodnie. Kolejnym ciekawym aspektem jest informacja, że można stosować
także płukanki.

Berdsen ClearJet X3:
Irygator Berdsen na pewno ma bardzo wiele cech wspólnych z dwoma pozostałymi urządzeniami, testowany był
jako ostatni. Zaczynając od plusów: jakość wykonania urządzenia jest bardzo przybliżona, jeśli chodzi np. o przyciski
do Panasonica, pomimo że należy do podobnej „półki” co VITAMMY Wave. Programy są również takie same, jak
w VITAMMY, tyle że urządzenie mniej hałasuje. Zaletą na pewno jest olbrzymi pojemnik, choć wykonany jest tak samo
jak w VITAMMY, więc pozostaje problem z wężykiem i konserwacją. Jeśli chodzi o ergonomię chwytu, to Bardsen plasuje się pomiędzy pozostałymi testowanymi urządzeniami. To urządzenie, niestety, przegrywa z Panasonic w kwestii
ładowarki, tak samo jak VITAMMY (ten sam sposób ładowania). Jest to bardzo dobra propozycja dla osób rozpoczynających przygodę z irygatorem, a chcących poszukać czegoś bardziej w zasięgu ręki i dobrego pod kątem jakości.

Wybór najlepszego (wg własnej oceny) z testowanych urządzeń z uzasadnieniem
Jest to najtrudniejszy aspekt niniejszego testu, gdyż na
żadnym urządzeniu się nie zawiodłem, a każde z nich sprawiło, że chciałbym do niego wrócić. Mając również w otoczeniu laika do jednorazowego testowania urządzeń drugą
końcówką z każdego zestawu, mogę przyznać, że najlepiej
w pamięci zapadł mi Panasonic. Dostępność trybu „jet” na

pewno najbardziej mnie przekonała do tego urządzenia.
Zmiana siły na mocniejszą na pewno pomogła mi uzyskać
efekt wzorowej higieny, którego oczekiwałem, stosując irygator. Pomimo częstego napełniania pojemnika i nie do końca ergonomicznego uchwytu (waga irygatora), dostępność
bezprzewodowego ładowania urządzenia wraz ze stojakiem
na końcówki sprawiła, że wspomniane wcześniej mankamenty urządzenia Panasonic można wybaczyć.

prevention
1 2019

[52] =>

| news

Fundacja „Z uśmiechem przez
życie” walczy z rakiem
jamy ustnej

Ideą powstania Fundacji jest szerzenie wiedzy
na temat nowotworów jamy ustnej. Problem raka piersi,
prostaty, raka mózgu, raka płuc jest tematem często
poruszanym w mediach – ludzie wiedzą, jakie są główne czynniki ryzyka, jakie są możliwości walki z tymi nowotworami, gdzie i jak wykonać badania profilaktyczne.
8 lat temu, kiedy powstała Fundacja, takiej wiedzy
brakowało w odniesieniu do nowotworów jamy ustnej. Stąd też pomysł powołania Fundacji „Z uśmiechem przez życie” jako organizacji, której misją jest
budzenie świadomości i szerzenie tej wiedzy zarówno wśród lekarzy dentystów, jak i w całym społeczeństwie. Podmiotami, do których Fundacja adresuje swoje działania jest zarówno personel medyczny
(lekarze i higienistki stomatologiczne), jak i pacjenci.
Pierwszy zakres aktywności Fundacji to konferencje i szkolenia o tematyce onkologiczno-stomatologicznej, przeznaczone dla lekarzy dentystów
i higienistek, współpraca z Uniwersytetami Medycznymi i PTSS-em oraz udział w targach branżowych. To także aktywna strona internetowa
www.zusmiechem.org.pl z informacjami na temat
nowotworów jamy ustnej, ich przyczyn, możliwości
profilaktyki, informacjami o urządzeniach do badań
profilaktycznych oraz filmami edukacyjnymi.

prevention
1 2019

Innym rodzajem działalności Fundacji jest podnoszenie świadomości pacjentów – każdego z nas, bo
zachorować może każdy. Dlatego też z wiedzą o raku
jamy ustnej organizacja stara się dotrzeć m.in. do
mediów. Przede wszystkim jednak współorganizuje
z gabinetami stomatologicznymi Dni Otwarte, podczas których pacjenci mogą skorzystać z bezpłatnego badania jamy ustnej pod kątem zmian potencjalnie kancerogennych. Coraz częściej patronat nad
takimi akcjami obejmują samorządy, czasami również
współfinansując badania służące zdrowiu lokalnej
społeczności.
Badanie wykonane w ramach profilaktyki przednowotworowej to przede wszystkim wnikliwa diagnostyka i badanie nie tylko zębów, ale też błony śluzowej jamy ustnej oraz badanie głowy i szyi. Umożliwia
ono wczesne wykrycie potencjalnie nowotworowych
zmian na błonie śluzowej jamy ustnej i skierowanie
pacjentów do dalszej diagnostyki onkologicznej.
Wczesne wykrycie raka jamy ustnej pozwala na jego
skuteczne leczenie.
Podczas Dnia Otwartego pacjenci otrzymują informacje na temat przyczyn i skutków zachorowania
na raka jamy ustnej, a także możliwości chronienia
się przed nim. Dostają też ulotki dotyczące samo-

[53] =>

news

kontroli. W czasie Dni Otwartych wykorzystywane
są urządzenia do badań przesiewowych pozwalające
na wykrycie nieprawidłowości, gdy nie są one jeszcze widoczne gołym okiem w świetle unitu. Zdaniem
stale współpracujących z Fundacją lekarzy, badanie
przesiewowe jamy ustnej niewątpliwie powinno być
bardziej rozpowszechnione i dostępne dla pacjentów. Lekarze dentyści zauważają też brak wiedzy
pacjentów, zwłaszcza starszych osób, na temat higieny i użytkowania protez stałych i ruchomych, co
jest przyczyną częstych zmian na błonie śluzowej.
Praktyka pokazuje, że pacjenci użytkujący protezy
całkowite nie widzą potrzeby umówienia się na wizytę
kontrolną, ponieważ nie mają zębów. W starzejącym
się społeczeństwie takich osób będzie coraz więcej.
Tymczasem, bezzębna jama ustna też wymaga badania, co zwykle ma miejsce dopiero podczas kolejnej wymiany protez, czyli po ok. 5 latach albo jeszcze
później. Należy uświadamiać pacjentom konieczność
okresowych badań kontrolnych co 6 miesięcy lub
częściej, w zależności od stanu zdrowia.

być na to położony większy nacisk na uczelniach medycznych i to na wyższych latach nauki, kiedy studenci są bardziej świadomi. Czujność onkologiczna,
o której uczą się studenci musi być kontynuowana
również w dalszej praktyce stomatologicznej w myśl
zasady: „Lekarz dentysta lekarzem pierwszego kontaktu w profilaktyce nowotworowej”.

Akcje profilaktyczne Fundacji „Z uśmiechem
przez życie” spotykają się z dużym odzewem – należy je kontynuować, zwłaszcza że badania przesiewowe tego rodzaju są mało znane. Równocześnie organizacja stara się uświadomić dentystom, że badanie
kontrolne jamy ustnej, zewnątrzustne i wewnątrzustne, można wykonać, nie używając żadnego dodatkowego sprzętu, tylko w świetle lampy unitu. Powinno
ono być częścią normalnej, kontrolnej wizyty raz w
roku. Nawyk badania onkologicznego powinien być
tak samo utrwalony, jak dokładne badanie zgryzu
i zębów pod kątem zmian próchnicowych. Powinien

Po zakończeniu akcji gabinet przesyła Fundacji podsumowanie badań zawierające podstawowe
dane statystyczne. Szczegóły dotyczące organizacji Dni Otwartych można również znaleźć na stronie
Fundacji: www.zusmiechem.org.pl

Udział w Akcji Dni otwarte w gabinecie stomatologicznym „Profilaktyka stomatologiczna – profilaktyka przeciwrakowa” nie jest skomplikowany. Trzeba
zgłosić się do Fundacji i ustalić datę Dnia Otwartego.
Następnie Fundacja informuje o wydarzeniu media
lokalne (gazety, portale, radia, telewizje). Powiadamia również MOPS-y, okoliczne parafie, Uniwersytety
Trzeciego Wieku itp. Na czas trwania akcji Fundacja
wypożycza gabinetom urządzenie diagnostyczne
umożliwiające wykrycie nieprawidłowości niewidocznych w świetle unitu. Dostarcza również ankiety
określające grupę ryzyka, mapy jamy ustnej i materiały edukacyjne dla pacjentów.

Do tej pory w 143 akcjach Dni Otwartych wzięło
udział 105 gabinetów z całej Polski. Lekarze przebadali ponad 5.129 pacjentów a ponad 10% z nich skierowali do dalszej konsultacji lub diagnostyki zmian
w jamie ustnej (nie tylko onkologicznych).

prevention
1 2019

Fot.: Shutterstock

[54] =>

| news

Regularne picie kawy zmniejsza
ryzyko wielu chorób
zwolennikiem kawy, od wielu lat wypijam duże jej ilości, od
5 do nawet 10 filiżanek dziennie. Ale równie korzystne dla
zdrowia jest picie herbaty” – mówi prof. Mamcarz. Specjalista dodaje, że można wypijać duże ilości kawy (powyżej
5-6 filiżanek dziennie), choć nie ma pewności, czy powyżej
tej granicy efekty zdrowotne są odpowiednio większe. „To
źle skomponowana dieta, a nie kawa, jest niewłaściwa dla
zdrowia” – podkreśla kardiolog.

Fot.: Shutterstock
Kawa nie zwiększa ryzyka niektórych chorób, np.
nadciśnienia tętniczego, jak do niedawna sądzono, ale ma
korzystny wpływ na nasze zdrowie i chroni przed wieloma
schorzeniami – przekonują specjaliści. „Krąży wciąż wiele
mitów na temat niekorzystnych skutków zdrowotnych picia
kawy, a badania sugerują, że nie jest ona produktem ryzykownym. Zwiększa potencjał organizmu i chroni m.in. przed
demencją i chorobą Alzheimera oraz niektórymi nowotworami, jak rak wątroby lub jelita grubego” – mówi dr Regina
Wierzejska z Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie.
Specjalistka podkreśliła, że Instytut w 2016 r. umieścił
kawę w znowelizowanej Piramidzie Zdrowego Żywienia
jako produkt polecany. „Nie znaczy to, że kawę należy pić
tak, jak inne zalecane produkty, nie trzeba się jedynie obawiać, że może być ona szkodliwa. Jeśli zatem ktoś jej nie
lubi, to nie powinien się do niej zmuszać” – dodała.
Kierownik III Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego prof. Artur
Mamcarz zauważa, że kawa nie zwiększa ryzyka nadciśnienia tętniczego. Przyznaje, że kofeina może podwyższać ciśnienie krwi, ale organizm się do niej przyzwyczaja
i z czasem lepiej ją toleruje. „W wytycznych naukowych towarzystw kardiologicznych kawa nie została umieszczana
wśród produktów, których należy unikać z powodu nadciśnienia lub chorób sercowo-naczyniowych. Zdecydowanie
zaleca się natomiast unikania solenia potraw. Z naszych
domów powinna zatem zniknąć solniczka, a nie ekspres
do kawy” – podkreślił prof. Mamcarz.
Zdaniem specjalisty, kawa raczej chroni przed chorobami sercowo-naczyniowymi niż się do nich przyczynia. Może
działać podobnie jak niektóre leki, ponieważ ma działanie
moczopędne, tak jak niektóre leki kardiologiczne, np. diuretyki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego. „Jestem

prevention
1 2019

Dr Sławomir Murawiec z Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, redaktor naczelny kwartalnika Psychiatria
zwrócił uwagę, że błędne jest dość powszechne przekonanie, że kawa może uzależniać. Kawa nie jest używką i nie
działa jak narkotyk, pod wpływem którego człowiek nie myśli o niczym innym, tylko o tym, żeby się jej napić. „Trudno
jedynie zmienić przyzwyczajenie, jakim może się stać regularne picie kawy” – dodaje psychiatra. Kawa sprawia przyjemność, na wiele osób kojąco działa jej smak i zapach.
Poza tym, pomaga zwalczać stres, poprawia koncentrację
i może zwiększać umiejętności poznawcze. Są dowody, że
75 mg kawy (tyle, ile jest w jednej filiżance) zwiększa skupienie i czujność.
Specjaliści potwierdzili, że kawa może chronić przed
niektórymi chorobami ośrodkowego układu nerwowego, takimi jak choroba Alzheimera i choroba Parkinsona.
„Z niektórych badań wynika, że regularne picie umiarkowanych ilości kawy, czyli 3-4 filiżanki, może średnio
o 8 lat opóźnić rozwój demencji” – przyznaje dr Wierzejska.
Mitem jest dość częste przekonanie, że kawa wypłukuje
magnez z organizmu. Nieprawdą jest również to, że powoduje odwodnienie organizmu (ponieważ działa moczopędnie). To może się zdarzyć jedynie na skutek wypicia dużej
ilości kawy, np. 5 filiżanek w krótkim okresie. „Od 10 lat
kawa nie jest zakazana dla sportowców jako środek dopingujący. Przed zawodami mogą oni zatem wypić małą
czarną” – podkreśla dr Wierzejewska.
Specjalistka wyjaśnia, że korzystny wpływ kawy
na zdrowie wynika z tego, że poza kofeiną zawiera ona
wiele innych cennych składników, takich jak polifenole
i antyoksydanty. Ich zawartość zależy od rodzaju kawy, jak
i od tego, w jaki sposób jest ona parzona i przygotowywana. „Nie dyskredytowałabym nawet kawy rozpuszczalnej.
Wszystko zależy od tego, w jaki sposób jest ona wytwarzana” – dodaje.
źródło: PAP Nauka w Polsce

[55] =>

news

Jakość kobiecego snu

Fot.: Shutterstock
Przeprowadzone w styczniu br. w ramach Światowego Dnia Snu badanie wskazuje, że podczas gdy
sen kobiet na całym świecie zaburzają przede wszystkim
obawy związane z finansami, stres i partnerzy, większość
mężczyzn śpi spokojnie przez całą noc.
Wyniki ogólnoświatowego badania przeprowadzonego
w Polsce, Australii, USA, Japonii, Włoszech i Francji sugerują, że liczne role pełnione przez kobiety w codziennym
życiu mogą mieć wpływ na ich zdolność do zasypiania,
utrzymania ciągłości i zachowania optymalnej jakości snu.
Badanie wykazało, że kobiety, na których ciąży podwójny obowiązek sprawowania opieki nad starzejącymi
się rodzicami i dziećmi stoją w obliczu poważnych problemów ze snem. Prawie 1/4 (23%) kobiet w wieku 45-54
lata zgłasza problemy z bezsennością wywołane obawami
o starzejących się rodziców, a 2 na 5 z nich (38%) martwi
się o swoje dzieci. Dla porównania, problemy te zgłaszało 18% i 32% ogólnej populacji kobiet i odpowiednio 13%
i 18% ogólnej populacji mężczyzn.
Światowy ekspert w dziedzinie snu, prof. Damien Leger skomentował wyniki badań następująco: „Zmaganie
kobiet z problemami zarówno w zakresie ilości, jak i jakości snu jest prawdopodobnie wynikiem połączenia czynników emocjonalnych i środowiskowych. Wysoki poziom
stresu w ciągu dnia może mieć wpływ na naszą zdolność
do zasypiania. Kobietom, które poza obowiązkami zawodowymi pełnią wiele ról domowych, pozostaje niewiele czasu dla siebie, na efektywne wyłączenie się przed
snem. Nic więc dziwnego, że są one bardziej narażone na
bezsenność, a jakość lub ilość ich snu jest niewystarczająca. Dlatego nasza sypialnia musi być miejscem cichym
i spokojnym, sprzyjającym nieprzerwanemu nocnemu
wypoczynkowi”.

Badania pokazują, że kobiety w każdym wieku stają w
obliczu realnych wyzwań związanych ze snem. 25% kobiet
jako główne przyczyny zakłócania snu podaje chrapanie,
wiercenie się i poruszanie się po domu partnera. Budzą je
również hałasujące zwierzęta domowe – ten problem ma
1 na 5 kobiet. Mężczyźni zasypiają i utrzymują ciągłość snu
bardziej skutecznie i mniej czynników jest w stanie zaburzyć ich nocny wypoczynek.
Neurolog Matthew Walker, który określił sen mianem
„cudownego leku”, opisał go jako „rewolucyjną metodę leczenia, która pozwala żyć dłużej, poprawia pamięć, zwiększa atrakcyjność, pozwala utrzymać prawidłową masę
ciała i obniża łaknienie”. Niestety, wydaje się, że większość
światowej populacji nie wysypia się na tyle, by skorzystać
z dobroczynnej mocy snu.
Prof. Leger podkreśla wpływ snu na ogólny stan zdrowia
i ostrzega, że jego brak może mieć poważne konsekwencje:
„Mniej niż 6 godz. snu dziennie to przyczyna chorób metabolicznych, takich jak otyłość i cukrzyca typu 2, a także
schorzeń układu krążenia, takich jak nadciśnienie tętnicze”.
Dane pochodzą z Raportu z wielopoziomowego badania „World Sleep Day 2019”, przeprowadzonego na zlecenie Sanofi Consumer Healthcare przez agencję YouGov plc. Celem
badania było uzyskanie odpowiedzi m.in. na pytania dlaczego ludzie budzą się w nocy, jakie
bariery i zachowania uniemożliwiają im spokojny sen, co wpływa na jego jakość? Badanie
przeprowadzono za pośrednictwem 12 669 wywiadów internetowych w 6 krajach (Polska, Francja, Australia, Włochy, Japonia i USA) wśród osób w wieku powyżej 18 r.ż. Osoby
uczestniczące w badaniu zostały wytypowane jako przedstawiciele krajowej populacji pod
względem płci, wieku i regionu w każdym kraju, przy pomocy paneli internetowych. Badanie przeprowadzono w dn. 10-23 stycznia 2019 r. Wszystkie zaprezentowane dane są
estymowane na podstawie raportu z badania. Dane w posiadaniu firmy.

Na podst.: mat. prasowe.

prevention
1 2019

[56] =>

| diagnostic

Modern diagnostic methods in
dentistry – violet laser (405 nm)
Marta Maciak, PhD, DMD; Damian Korczyński, DDS

The phenomenon of fluorescence is more often used
in dentistry, based on the concept of both prevention and
comprehensive patient diagnostics. The article presents
the possibilities of using fluorescence generated by a 405
nm laser in conservative dentistry, periodontology and
diagnostics of mucous membrane lesions.
The primary objective of diagnostics is to identify
the patient’s claim to a dentist and to determine appropriate treatment, adequate to the diagnosis. Diagnostics in the dentist's office is mainly based on the
standard visualising methods with the use of a mirror
and a conventional or a periodontal probe. Practitioners use X-rays for this purpose equally often. However, it causes a lot of problems and seems to be
challenging to make a correct diagnosis, as traditional methods are not sufficient to accurately assess to
proximal surfaces of teeth, subgingival deposits of calculus or the nature of lesions on the mucous membrane. There is a need for additional diagnostic methods,

prevention
1 2019

especially in that cases where it is not possible to take
an X-ray (pregnant women, small children).
The optical methods based on the application of
ultraviolet light, described by Stübel for the first time in
1911, are now gaining increasingly more recognition,
mainly due to the lack of invasiveness and high sensitivity. Fluorescence testing is a modern diagnostic
technique and is used in dentistry to detect carious
lesions, tartar deposits and bacterial plaque, as well
as lesions affecting the mucous membrane.
The phenomenon of fluorescence involves absorbing and simultaneously emitting photons with a lower
energy level and a longer wavelength than excitation
radiation. In the case of living cells, we are talking
about autofluorescence related to the presence of
endogenous chemicals capable of such emission (fluorophores). After absorbing light of a wavelength similar to ultraviolet, fluorophores are excited to a higher

[57] =>

diagnostic

energy level, and then – when returning to the previous level – they emit radiation of a longer wavelength
(luminescence). Many natural substances, including
minerals, fungi, bacteria, keratin, collagen and many
other components of our bodies, are subject to autofluorescence, which is used in diagnostics. Regarding
to the teeth this phenomenon is based on the presence of endogenous fluorophores in enamel and dentine. Numerous studies based on the phenomenon of
fluorescence in dentistry have shown that there are no
significant differences between the teeth of the maxilla
and the mandible – all teeth in the same person have
similar fluorescence intensity. However, a decrease
in fluorescence, intensifying with age, has been observed in the case of changes in tooth structure in the
form of increased dentine layer thickness and physiological closure of dental tubules with a simultaneous
loss of enamel thickness.
This article describes the application of the phenomenon of fluorescence induced by a laser emitting
a wavelength of 405 nm in dental diagnostics.
In everyday practice, this phenomenon can be
used among other things for:
-
d iagnostics of demineralisation and caries,
especially in fissures of molar teeth and on
proximal surfaces
- d etection of carious dentine during cavity preparation
-
d ifferentiation of necrotic teeth, fillings and

|

prosthetic restorations
- d etection of calculus, especially in periodontal
pockets
- v isualisation of cracks in enamel and teeth
- a ssessment of the condition of hygiene and effectiveness of tooth brushing in patients utilising
orthodontic braces
-
d etection of residues of orthodontic adhesive
around brackets and after its removal on the
enamel, and as well the composite, used to
splint the teeth after injuries
-d
 etection of lesions invisible to the naked eye
- d etection of potentially carcinogenic lesions on
mucous membranes
- verification of the real margins of existing mucous lesions
The test should be carried out in a darkened
room, and the laser tip should be positioned at
a distance of about 10 cm from the tested object
(Fig. 1, Fig. 2).

Diagnostics of demineralisation
and caries, cavity preparation
According to the use of ultraviolet light, even small
enamel porosity and initial stages of a carious defect
can be diagnosed much more accurately than with
standard methods.
Demineralisation spots within enamel transilluminated with the application of violet light have

prevention
1 2019

57

[58] =>

| diagnostic

Differentiation of necrotic teeth, fillings
and prosthetic restorations
Prosthetic restorations do not exhibit fluorescence at all; teeth without vital pulp exhibit fluorescence
to a much lesser extent, which allows for their easy
differentiation during a standard examination.

Fig. 2
a darker colour than the surrounding healthy tissues. In the case of bacterial contamination of the
lesion, red light, characteristic of carious bacteria
containing porphyrins, will be observed. This is
very helpful during cavity preparation, as it allows
the complete removal of carious dentine without excessive processing, and thus maximises the
preservation of healthy tissues. However, it should be noted that the intensity of fluorescence in
an advanced carious lesion is lower than if the lesion is at the initial stage. This is due to the fact
that luminescence of porphyrins is absorbed by
a brown-coloured tissue affected by caries or by a
layer of reparative dentine (Fig. 3, Fig. 4, Fig. 5).
The fluorescence method can also be successfully applied to identify abnormalities of enamel mineralisation associated with its underdevelopment.
Fluorescence is also useful for fluorosis differentiation, which may have a similar structure and colour as initial carious lesions, but in ultraviolet light will
vary in shape and location of the lesion.

Fig. 3

Fluorescence enables the relatively easy detection
of fillings placed in teeth. The perfect restoration material should exhibit fluorescence identical or very close
to that of a natural tooth. However, composite fillings
are characterised by different fluorescence depending on the type and amount of luminophores in their
structure. Usually, these are molecules from periodic
groups III, IV and V, having luminescence properties.
Newer generations of composite materials contain
substances that allow obtaining the required fluorescence, similar to the natural structure of the tooth,
making them almost entirely invisible in ultraviolet light.
The use of 405 nm light is beneficial in everyday
practice to diagnose leaking restorations, as well as
to determine the quality of the junction between fillings and tooth structure, and microleakage. The red
colour visible on the edges of the restoration will be
a sign of bacterial contamination, and the necessity
of replacement of the filling (Fig. 6, Fig. 7).

Detection of dental plaque
Owing to the ability to visualise deposits invisible
to the naked eye, the use of 405 nm light allows for
very fast, non-invasive and accurate periodontal diagnostics. Red fluorescence from mature plaque enables precise identification of supragingival calculus
as well as deposits located deep in the periodontal

Fig. 4

prevention
1 2019

[59] =>

diagnostic

Fig. 5

Fig. 6

Fig. 7

Fig. 8

pockets. This is particularly important in the case
of Actinomyces Actinomycetemcomitans and Fusobacterium Nucleatum, which are closely linked with
periodontal diseases. This is because these bacteria
show intense luminescence in red colour (Fig. 8).

The reuse of violet light after the scaling
operation allows you to evaluate the correctness of its implementation
In the case of orthodontic patients with permanent braces, it is essential to maintain proper oral
hygiene, which requires systematic motivation and
controlling the effectiveness of the agents and methods used by the patients to remove the plaque form
the teeth. Visualisation of dental deposits and plaque
is an useful element in patient education. The application of a 405 nm laser does not require the use of
plaque staining agents, making it more acceptable to

the patient. Evaluation of tooth cleaning reveals inaccurately brushed areas as red/pink areas after exposure to laser light (Fig. 9).

Visualisation of cracks in enamel and teeth
Cracked and broken teeth are a diagnostic challenge due to the variety of non-specific symptoms
reported by the patient. An adequate and early diagnosis can help to decide on further procedures. Fluorescence is an invaluable tool for detecting cracks in
the enamel or crown or vertical root fractures (Fig. 10).

Detection of potentially carcinogenic lesions on mucous membranes
Fluorescence testing is increasingly being used to
detect potentially malignant lesions on the surface of
mucous membranes. According to the WHO, such

prevention
1 2019

[60] =>

| diagnostic

Fig. 9

Fig. 10

Fig. 11

Fig. 12

lesions include all abnormalities with a cancer risk
such as oral leukoplakia, erythroplakia, lichen planus
and submucous fibrosis. Tested tissues with a typical
structure glow with an intensely green colour, while
pathological structures appear to be dark spots with
varying degrees of darkness. This is the so-called
fluorescence visualisation loss (FVL), which may indicate abnormal tissue structure and increased cell
division characteristic of cancer.
However, this is not a determining test, and no
definitive diagnosis can be made on its basis, as in-

Fig. 13

60

prevention
1 2019

flammation, amalgam tattoos or haematomas, which
do not pose a threat, also exhibit fluorescence loss.
Therefore, any change lasting more than two weeks
should be subject to histopathological verification
(Fig. 11, Fig. 12).
To sum it up, fluorescence using a 405 nm laser is a safe, secure and very promising diagnostic
method in dentistry. Considering the wide range of
applications, this method may replace conventional
diagnostics in a short future. For practitioners, it is
a useful tool in everyday practice, allowing for ear-

[61] =>

diagnostic

Fig. 14

Fig. 15

Fig. 16
ly detection of carious lesions as well as performing
periodontal and oncological diagnostics, which gives
the opportunity to take appropriate actions. However,
further research and analyses are required in order to
broaden the knowledge of its applicability.
References available from the authors.

authors:

Fig. 15

PhD, DMD Marta Maciak
Graduated from the Białystok Medical University. In 2007 she achieved the specialisation of Conservative Dentist with Endodontics. In
the years 2004-2009 she worked as an assistant in the Department
of Conservative Dentistry at the Białystok Medical University and
2009, she received a doctorate in edical sciences. She is a member
of PTS (Polish Dental Association), PTE( Polish Endodontics Association), PSI (Polish Implantology Association) PTSL (Polish Laser Dentistry
Association) and ALD (Academy of Laser Dentistry).She is also the
author of many publications. She has been giving lectures and
conducting practical training for dentists in Poland and abroad since 2005. Her main interests are aesthetic dentistry, endodontics,
prosthetics and aesthetic medicine.
Damian Korczyński, DDS
Graduated from the Medical University of Lublin, Poland, in 2010.
During his studies, he worked actively in the dental surgery and
pedodontics scientific circle. Member of the Polish Dental Society,
the Polish Society of Periodontology, the Polish Society for Laser
Dentistry and the Academy of Laser Dentistry.

Fig. 16

Fig. 17

Contact:
E-mail: martamaciak2012@gmail.com

Fig. 18

prevention
1 2019

[62] =>

| Prevention o wydawcy

Zespół redakcyjny:
Redaktor prowadzący:
Marzena Bojarczuk
m.bojarczuk@dental-tribune.com
tel.: 607 811 250

Prenumerata:
Monika Spytek
m.spytek@dental-tribune.com
tel.: 600 019 616

Marketing i reklama:
Grzegorz Rosiak,
g.rosiak@dental-tribune.com
tel.: 606 202 508

Nakład:
2.000 egz.

Publisher/President/
Chief Executive Officer
Torsten R. Oemus

Sales & Production Support
Hajir Shubbar
Puja Daya
Madleen Zoch

Chief Financial Officer
Dan Wunderlich
Director of Content
Claudia Duschek

Executive Producer
Gernot Meyer
Advertising Disposition
Marius Mezger

Wydawca
DTI Media
Abrahama 18 lok. 168
03-982 Warszawa
na licencji:
Dental Tribune International GmbH
www.dental-tribune.com

Dental Tribune International GmbH
Holbeinstr. 29, 04229 Leipzig,
Germany
Tel.: +49 341 48 474 302
Fax: +49 341 48 474 173
info@dental-tribune.com
www.dental-tribune.com

©2019, Dental Tribune International GmbH.
All rights reserved. Dental Tribune International makes every effort to report clinical information and manufacturer’s product news
accurately, but cannot assume responsibility for the validity of product claims, or for typographical errors. The publishers also do not
assume responsibility for product names, claims, or statements made by advertisers. Opinions expressed by authors are their own
and may not reflect those of Dental Tribune International.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Z wyjątkiem artykułów oznaczonych w sposób szczególny, prace umieszczone w magazynie Laser_International Magazine of Laser
Dentistry, wydanie polskie mogły być publikowane wcześniej w jednym z następujących czasopism: I nternational Magazine of Oral
Implantology, Implantologie Journal, Oralchirurgie Journal, Endodontie Journal, Dentalhygiene Journal, Laser Journal, Zahnarzt Wirtschaft Praxis, Z ahnarzt Wirtschaft Praxis spezial, Z ahntechnik Wirtschaft Labor, Dentalzeitung, Cosmetic Dentistry beauty & science,
Dental Tribune. Redakcja Laser_International Magazine of Laser Dentistry dokłada wszelkich starań, aby publikować artykuły kliniczne
oraz informacje od producentów jak najrzetelniej. Nie możemy jednak odpowiadać za informacje podawane przez producentów. Wydawca nie odpowiada również za nazwy produktów oraz informacje o nich, podawane przez ogłoszeniodawców. Opinie przedstawiane przez
autorów nie są stanowiskiem redakcji polskiego wydania pisma Laser_International Magazine of Laser Dentistry.

prevention
1 2019

[63] =>

Be a part
of something
extraordinary.

4–8 September 2019 Moscone Convention Center
3 DAYS OF EXHIBITION

SCIENTIFIC PROGRAMME

5–7 SEPTEMBER

2 HALF DAYS (4, 8 SEPT) & 3 FULL DAYS (5-7 SEPT)

MORE THAN 1,300 STANDS

200 WORLDWIDE SPEAKERS

40,000 M2 OF EXHIBITION SPACE

MORE THAN 30,000 PARTICIPANTS

Abstract submission deadline
1 April 2019

Early-bird registration deadline
30 April 2019

www.world-dental-congress.org

[64] =>

#niwop
video.wh.com

Więcej
informacji
na wh.com

Niewielkie
wymiary.
Ogromne zalety.

l

Standa
rd

Prophy for
Professionals
by W&H

LatchShort
Polishing System
Cieńsza. Mniejsza. Inowacyjna
Nowa kątnica Proxeo Twist LatchShort Polishing System
ma do 4 mm niższą wysokość główki łącznie z gumką lub
szczotką Proxeo Twist Prophy w porównaniu z systemem
konwencjonalnym. Dzięki temu uzyskano lepszy dostęp
do polerowanych powierzchni oraz lepszą widoczność
opracowywanego miejsca.

s LatchSh

or

t

v
ch
t
a

) [page_count] => 64 [pdf_ping_data] => Array ( [page_count] => 64 [format] => PDF [width] => 595 [height] => 842 [colorspace] => COLORSPACE_UNDEFINED ) [linked_companies] => Array ( [ids] => Array ( ) ) [cover_url] => [cover_three] =>

[cover] => Prevention Poland No. 1, 2019

[toc] => Array ( [0] => Array ( [title] => Cover [page] => 01 ) [1] => Array ( [title] => Spis treści [page] => 03 ) [2] => Array ( [title] => Od wydawcy [page] => 04 ) [3] => Array ( [title] => News [page] => 06 ) [4] => Array ( [title] => Polskie Towarzystwo Stomatologiczne [page] => 12 ) [5] => Array ( [title] => Rekomendacje [page] => 22 ) [6] => Array ( [title] => Higiena [page] => 32 ) [7] => Array ( [title] => Informacje rynkowe [page] => 44 ) [8] => Array ( [title] => News [page] => 52 ) [9] => Array ( [title] => Diagnostic [page] => 56 ) [10] => Array ( [title] => O wydawcy [page] => 62 ) ) [toc_html] =>

Table of contents

[toc_titles] =>

Cover / Spis treści / Od wydawcy / News / Polskie Towarzystwo Stomatologiczne / Rekomendacje / Higiena / Informacje rynkowe / News / Diagnostic / O wydawcy

[cached] => true )