Postępowanie w związku z zakażeniami wirusem A(H1N1) – zalecenia Ministerstwa Zdrowia / Opinie / Diagnostyka i leczenie nadwrażliwości zębiny / Wczesna diagnostyka chorób nowotworowych / Miniimplanty jako kluczowe rozwiązanie w gabinecie stomatologicznym – część III / Endo Tribune 3/2009 (part1) / Endo Tribune 3/2009 (part2)
Postępowanie w związku z zakażeniami wirusem A(H1N1) – zalecenia Ministerstwa Zdrowia
01 - 01 viewOpinie
02 - 07 viewDiagnostyka i leczenie nadwrażliwości zębiny
09 - 11 viewWczesna diagnostyka chorób nowotworowych
12 - 13 viewMiniimplanty jako kluczowe rozwiązanie w gabinecie stomatologicznym – część III
14 - 15 viewEndo Tribune 3/2009 (part1)
17 - 20 viewEndo Tribune 3/2009 (part2)
21 - 24 viewArray
(
[post_data] => WP_Post Object
(
[ID] => 54220
[post_author] => 0
[post_date] => 2009-12-02 15:53:46
[post_date_gmt] => 2009-12-02 15:53:46
[post_content] =>
[post_title] => DT Poland
[post_excerpt] =>
[post_status] => publish
[comment_status] => closed
[ping_status] => closed
[post_password] =>
[post_name] => dt-poland-1109
[to_ping] =>
[pinged] =>
[post_modified] => 2024-10-21 09:31:23
[post_modified_gmt] => 2024-10-21 09:31:23
[post_content_filtered] =>
[post_parent] => 0
[guid] => https://e.dental-tribune.com/epaper/dtpo1109/
[menu_order] => 0
[post_type] => epaper
[post_mime_type] =>
[comment_count] => 0
[filter] => raw
)
[id] => 54220
[id_hash] => b2ad21bb59ea744d961b47d9e8e457dbdee7512b96ee0ae49257915dd9f0a621
[post_type] => epaper
[post_date] => 2009-12-02 15:53:46
[fields] => Array
(
[pdf] => Array
(
[ID] => 54221
[id] => 54221
[title] => DTPO1109.pdf
[filename] => DTPO1109.pdf
[filesize] => 0
[url] => https://e.dental-tribune.com/wp-content/uploads/DTPO1109.pdf
[link] => https://e.dental-tribune.com/epaper/dt-poland-1109/dtpo1109-pdf-2/
[alt] =>
[author] => 0
[description] =>
[caption] =>
[name] => dtpo1109-pdf-2
[status] => inherit
[uploaded_to] => 54220
[date] => 2024-10-21 09:31:17
[modified] => 2024-10-21 09:31:17
[menu_order] => 0
[mime_type] => application/pdf
[type] => application
[subtype] => pdf
[icon] => https://e.dental-tribune.com/wp-includes/images/media/document.png
)
[cf_issue_name] => DT Poland
[contents] => Array
(
[0] => Array
(
[from] => 01
[to] => 01
[title] => Postępowanie w związku z zakażeniami wirusem A(H1N1) – zalecenia Ministerstwa Zdrowia
[description] => Postępowanie w związku z zakażeniami wirusem A(H1N1) – zalecenia Ministerstwa Zdrowia
)
[1] => Array
(
[from] => 02
[to] => 07
[title] => Opinie
[description] => Opinie
)
[2] => Array
(
[from] => 09
[to] => 11
[title] => Diagnostyka i leczenie nadwrażliwości zębiny
[description] => Diagnostyka i leczenie nadwrażliwości zębiny
)
[3] => Array
(
[from] => 12
[to] => 13
[title] => Wczesna diagnostyka chorób nowotworowych
[description] => Wczesna diagnostyka chorób nowotworowych
)
[4] => Array
(
[from] => 14
[to] => 15
[title] => Miniimplanty jako kluczowe rozwiązanie w gabinecie stomatologicznym – część III
[description] => Miniimplanty jako kluczowe rozwiązanie w gabinecie stomatologicznym – część III
)
[5] => Array
(
[from] => 17
[to] => 20
[title] => Endo Tribune 3/2009 (part1)
[description] => Endo Tribune 3/2009 (part1)
)
[6] => Array
(
[from] => 21
[to] => 24
[title] => Endo Tribune 3/2009 (part2)
[description] => Endo Tribune 3/2009 (part2)
)
)
)
[permalink] => https://e.dental-tribune.com/epaper/dt-poland-1109/
[post_title] => DT Poland
[client] =>
[client_slug] =>
[pages_generated] =>
[pages] => Array
(
[1] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-0.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-0.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-0.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-0.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-0.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-0.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[2] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-1.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-1.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-1.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-1.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-1.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-1.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[3] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-2.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-2.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-2.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-2.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-2.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-2.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[4] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-3.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-3.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-3.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-3.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-3.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-3.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[5] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-4.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-4.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-4.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-4.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-4.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-4.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[6] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-5.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-5.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-5.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-5.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-5.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-5.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[7] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-6.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-6.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-6.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-6.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-6.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-6.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[8] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-7.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-7.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-7.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-7.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-7.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-7.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[9] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-8.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-8.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-8.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-8.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-8.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-8.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[10] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-9.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-9.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-9.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-9.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-9.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-9.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[11] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-10.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-10.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-10.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-10.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-10.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-10.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[12] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-11.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-11.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-11.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-11.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-11.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-11.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[13] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-12.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-12.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-12.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-12.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-12.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-12.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[14] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-13.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-13.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-13.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-13.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-13.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-13.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[15] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-14.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-14.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-14.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-14.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-14.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-14.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[16] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-15.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-15.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-15.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-15.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-15.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-15.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[17] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-16.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-16.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-16.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-16.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-16.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-16.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[18] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-17.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-17.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-17.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-17.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-17.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-17.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[19] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-18.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-18.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-18.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-18.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-18.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-18.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[20] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-19.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-19.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-19.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-19.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-19.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-19.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[21] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-20.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-20.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-20.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-20.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-20.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-20.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[22] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-21.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-21.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-21.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-21.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-21.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-21.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[23] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-22.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-22.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-22.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-22.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-22.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-22.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
[24] => Array
(
[image_url] => Array
(
[2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/2000/page-23.jpg
[1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/1000/page-23.jpg
[200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/200/page-23.jpg
)
[key] => Array
(
[2000] => 54220-7419f7d8/2000/page-23.jpg
[1000] => 54220-7419f7d8/1000/page-23.jpg
[200] => 54220-7419f7d8/200/page-23.jpg
)
[ads] => Array
(
)
[html_content] =>
)
)
[pdf_filetime] => 1729503077
[s3_key] => 54220-7419f7d8
[pdf] => DTPO1109.pdf
[pdf_location_url] => https://e.dental-tribune.com/tmp/dental-tribune-com/54220/DTPO1109.pdf
[pdf_location_local] => /var/www/vhosts/e.dental-tribune.com/httpdocs/tmp/dental-tribune-com/54220/DTPO1109.pdf
[should_regen_pages] => 1
[pdf_url] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/54220-7419f7d8/epaper.pdf
[pages_text] => Array
(
[1] =>
untitled
DTP1209_01-07_Opinie
01.12.2009
13:06 Uhr
Seite 1
DENTAL TRIBUNE
The World’s Dental Newspaper · Polish Edition
ISSN 1730-315X
LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2009
CENA: 9,50 zł
VOL. 7, NR 11+12
Opinie
Praktyka
Praktyka
Specjalista Lorne Lavine
o marketingu szeptanym
Diagnostyka i leczenie
nadwrażliwości zębiny
Wczesna diagnostyka
chorób nowotworowych
Strona
6
Strona
9
Strona
12
Postępowanie w związku z zakażeniami wirusem
A (H1N1) – zalecenia Ministerstwa Zdrowia
Marzena Bojarczuk, Dental Tribune Polska
W związku ze zwiększającą się
liczbą zachorowań na zakażenia
górnych dróg oddechowych, w tym
na grypę A (H1N1), polskie Ministerstwo Zdrowia wydało zalecenia
dotyczące postępowania w takich
przypadkach.
W zaleceniach rekomendowanych przez Ministra Zdrowia Ewę
Kopacz i Krajowego Konsultanta
w dziedzinie chorób zakaźnych
dr. Andrzeja Horbana zawarto informacje nt. objawów zakażeń wirusem
grypy, zalecenia dotyczące diagnostyki i leczenia antywirusowego.
Objawy
W większości przypadków choroba przebiega łagodnie i zastosowanie podstawowych leków obniżających gorączkę i zmniejszających dolegliwości ze strony układu mięśniowego jest wystarczające. Nie zaleca
się stosowania kwasu acetylosalicylowego. Nieskomplikowane przypadki grypy mogą być diagnozowane
na podstawie objawów klinicznych.
Następujące objawy sugerują cięższy
przebieg choroby:
• wysoka gorączka trwająca dłużej niż
3 dni,
• spłycenie oddechu lub uczucie duszności,
• obecność krwi w plwocinie,
• obniżenie ciśnienia krwi,
• znaczne osłabienie, zawroty głowy,
• odwodnienie,które może prowadzić
do skąpomoczu i zapaści.
Diagnostyka
Dostępne paskowe testy przesiewowe charakteryzują siębardzo niską
swoistością (10–70% z zależności od
producenta), dlatego ich wyniki nie są
w pełni miarodajne i należy je traktować z nieufnością. Osoby z cięższym
przebiegiem infekcji grypopodobnej
trzeba poddać diagnostyce genetycznej, a leczenie wdrożyć, nie czekając
na wyniki testów.
Leczenia antywirusowe
Leczenie antywirusowe jest zalecane:
• osobom o zwiększonym ryzyku
ciężkiego przebiegu choroby (np.
kobiety w ciąży, noworodki i dzieci
do 2 r.ż. oraz pacjenci z przewlekłymi chorobami, w tym chorobami
płuc, a także chorzy poddawani
przewlekłej sterydoterapii) – należy
stosować leczenie antywirusowe
bezzwłocznie w przypadku umiarkowanego przebiegu choroby;
• osobom, u których stwierdza się
ciężki lub pogarszający się przebieg
choroby.
Kobietom w ciąży zaleca się jak
najszybciej kurację lekami antywirusowymi, niezależnie od przebiegu
choroby (leki trzeba bardzo ostrożnie
podawać do 3. miesiąca ciąży). Należy
również leczyć lekami antywirusowymi niemowlęta i dzieci do 2 r.ż.,
zwłaszcza gdy mają inne choroby,
a objawy grypowe narastają. Osoby
z podejrzeniem zapalenia płuc powinny
Przedawkowanie cynku
zagraża zdrowiu!
Amerykańskie stowarzyszenie
Consumer Healthcare Products Association opublikowało ostrzeżenie dotyczące stosowania kremów pod protezy zawierających cynk. Zdaniem tej
organizacji nadmierna ekspozycja na
cynk zawarty w tych kremach może
powodować niewyjaśnione uczucie
osłabienia, utratę czucia i inne objawy
ze strony układu nerwowego. DT
Nie tylko kwasy szkodzą zębom
Nowe badanie przeprowadzone
w Sahlgrenska Academy w Szwecji
wykazało, że substancje o wysokich wartościach pH uszkadzają
szkliwo w sposób, który zwykle wiązano wyłącznie z erozją wywoływaną przez kwasy.
Badacze poddawali usunięte zęby
działaniu kilku substancji o odczynie
zasadowym, np. domowych preparatów odtłuszczających. Stwierdzili,
że pod ich wpływem dochodzi do
szybkiego rozpuszczania substancji
organicznych na powierzchni zębów.
Oznacza to, że uszkodzeniu ulegają
także organiczne składniki szkliwa,
które staje się bardziej porowate.
Zasadowe preparaty odtłuszczające
stosowane są głównie w przemyśle
spożywczym, m.in. do czyszczenia
profesjonalnych kuchni. Są jednak
także powszechnie wykorzystywane
w branży samochodowej oraz do
usuwania farby ze ścian i z innych
powierzchni. DT
być niezwłocznie leczone antybiotykami i lekami antywirusowymi. Leczenie antywirusowe nie jest zalecane
osobom, które mają niepowikłany lub
łagodny przebieg i nie są w żadnej
z wymienionych grup ryzyka. DT
www.amadar.pl
Na podst. informacji MZ
AD
[2] =>
untitled
DTP1209_01-07_Opinie
2
01.12.2009
13:06 Uhr
Seite 2
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
Opinie
„Tkanki jamy ustnej zawierają cenne komórki macierzyste”
Wywiad z dr. Minoru Ueda z Japonii
Podstawowe zasady i strategie
regeneracji tkanek mają charakter
uniwersalny. Aby zregenerować
dowolną tkankę, potrzebujemy
komórek macierzystych, czynników wzrostu i matrycy. W dziedzinie stomatologii poczyniliśmy
znaczny postęp w kwestii materiałów, co daje nam przewagę nad innymi obszarami medycyny. Zaczęliśmy od opracowania materiałów
wysokiej jakości, a następnie poszerzyliśmy działania o stosowanie
komórek macierzystych.
Dr Minoru Ueda
Inżynieria tkankowa opiera się
na założeniu, że istnieje możliwość regeneracji ludzkiego organizmu lub jego fragmentów przy
użyciu komórek macierzystych.
Poczynając od lat 80. XX w. na całym świecie wyhodowano wiele
rodzajów tkanek i narządów,
wykorzystując kultury żywych
komórek. Redaktorzy Dental Tribune Asia Pacific oraz Worldental
Daily (FDI) rozmawiali z dr. Minoru Ueda z Nagoya University
w Japonii na temat najważniejszych strategii inżynierii tkankowej i możliwości ich wykorzystania w dziedzinie stomatologii.
Inżynieria tkankowa stanowi
stosunkowo nową technikę stosowaną w medycynie regeneracyjnej. W jaki sposób znalazła zastosowanie w stomatologii?
Jakie są najważniejsze strategie inżynierii tkankowej opracowywane pod kątem zastosowań
w stomatologii i na czym one polegają?
Dla dentystów najważniejszą
tkanką jest kość. Opracowujemy
techniki inżynierii tkanki kostnej
i wprowadzamy je do użytku klinicznego w dziedzinie implantologii. Drugim obszarem naszych
zainteresowań jest nauka o komórkach macierzystych. Tkanki jamy
ustnej zawierają cenne komórki
macierzyste, które mogą być wykorzystywane w terapii chorób układowych, np. udaru mózgu lub zawału serca. Miazga zębów stanowi
jedno z najważniejszych źródeł
komórek w obrębie jamy ustnej.
Jakie choroby jamy ustnej będą
jako pierwsze mogły być leczone
technikami inżynierii tkankowej?
Zanik kości wyrostka zębodołowego i ciężkie zapalenie przyzębia.
Czy możliwa jest rekonstrukcja
ubytków tkanek złożonych z komórek różnego rodzaju?
Tak. Udało nam się zrekonstruować strukturę tkanek ludzkiego
przyzębia, na które składają się
cement, kość i więzadło ozębnej.
Na świecie obowiązują różne
regulacje prawne dotyczące badań
z wykorzystaniem komórek macierzystych. Jak wygląda w tym zakresie sytuacja w Japonii, czym
różni się od innych części świata
i jaki ma wpływ na wspomniane
badania?
Możemy prowadzić badania
podstawowe przy użyciu komórek
zwierzęcych i ludzkich komórek
macierzystych. Jednak badania
z wykorzystaniem embrionalnych
komórek macierzystych (embryonic stem cells – ES) oraz indukowanych pluripotencjalnych komórek macierzystych (induced pluripotent stem cells – iPS) mogą być
prowadzone jedynie pod kontrolą
komisji bioetycznych poszczególnych uniwersytetów. Aby móc stosować ES lub iPS, potrzebujemy
specjalnej zgody naszego uniwersytetu i zgody rządu. Badania kliniczne prowadzone w oparciu
o badania podstawowe także
wymagają zgody uczelni i rządu.
O wydawcy
Wydawca :
Zespół redakcyjny:
Konsultacja naukowa:
Prof. zw. dr hab. med.
Leszek Kryst
Biuro w Polsce:
Dental Tribune Polska Sp. z o.o.
Al. Jerozolimskie 44, lok. 518
00-024 Warszawa
Tel.: (22) 433 63 63
Fax: (22) 433 63 64
info@d-t.pl
www.dental-tribune.com
Redaktor naczelna:
Magdalena Wojtkiewicz-Stępień
m.wojtkiewicz@d-t.pl
Tłumacze:
Ewa Aleksińska
Marcin Aleksiński
Ewa Ganowicz
Redakcja i korekta tekstów:
Marzena Bojarczuk
Marketing i reklama:
Grzegorz Rosiak, g.rosiak@d-t.pl
Tel.: (22) 433 63 62
Informacje w sprawie prenumeraty:
Dental Tribune Polska Sp. z o.o.,
info@d-t.pl
Tel.: (22) 433 63 62
Nakład:
10.000 egz.
Wydawca i redakcja nie ponoszą odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń.
Publikacja ta jest przeznaczona dla osób uprawnionych do wystawiania recept oraz osób prowadzących obrót produktami leczniczymi
w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. Nr 126, poz. 1381, z późn. zmianami i rozporządzeniami).
Redakcja Dental Tribune dokłada wszelkich starań, aby publikować artykuły kliniczne oraz informacje od producentów jak najrzetelniej. Nie możemy odpowiadać za informacje, podawane przez producentów. Wydawca nie odpowiada również za nazwy produktów
oraz informacje o nich, podawane przez ogłoszeniodawców. Opinie przedstawiane przez autorów nie są stanowiskiem redakcji Dental
Tribune.
Dental Tribune makes every effort to report clinical information and manufacturer’s
product news accurately, but cannot assume responsibility for the validity of product
claims, or for typographical errors. The publishers also do not assume responsibility
for product names or claims, or statements made by advertisers. Opinions expressed
The World’s Dental Newspaper
by authors are their own and may not reflect those of Dental Tribune International.
DENTAL TRIBUNE
Published by
Publisher
Torsten Oemus
Group Editor
Daniel Zimmermann
d.zimmermann@dental-tribune.com
Managing Editor
Jeannette Enders
j.enders@dental-tribune.com
Product Manager
Bernhard Moldenhauer
b.moldenhauer@dental-tribune.com
Production Executive
Gernot Meyer
g.meyer@dental-tribune.com
Ad Production Manager
Marius Mezger
m.mezger@dental-tribune.com
President/CEO
Peter Witteczek
p.witteczek@dental-tribune.com
Executive Vice President
Finance
Dan Wunderlich
d.wunderlich@dental-tribune.com
License Inquiries
Jörg Warschat
j.warschat@dental-tribune.com
Accounting
Manuela Hunger
m.hunger@dental-tribune.com
Marketing & Sales Services
Nadine Parczyk
n.parczyk@dental-tribune.com
Design Manager
Franziska Dachsel
f.dachsel@dental-tribune.com
Regional Offices
Europe
Nadine Parczyk
Holbeinstr. 29
04229, Leipzig, Germany
Tel.: +49-341-4 84 74-302
Fax: +49-341-4 84 74-173
info@dental-tribune.com
www.dti-publishing.com
Asia Pacific
Tony Lo
Room A, 26F, 389 King’s Road
North Point, Hong Kong
Tel.: +852-3113-6177
Fax: +852-3113-6199
The Americas
Anna Wlodarczyk
213 West 35th Street, Suite 801
New York, NY 10001
Tel.: +1-212-244-7181
Fax: +1-212-244-7185
© 2009, Dental Tribune International GmbH. All rights reserved
W porównaniu z innymi krajami,
u nas bardzo trudno jest uzyskać
taką zgodę. Dlatego w Japonii
łatwo jest prowadzić badania podstawowe, a bardzo trudno podjąć
badania kliniczne.
Obecnie w dziedzinie stomatologii kosmetycznej trwa debata
dotycząca tego, czy lekarze dentyści powinni być uprawnieni do
podawania pacjentom komórek
osteogennych ze wskazań innych
niż stomatologiczne. Jaka jest
Pana opinia na ten temat?
Lekarze dentyści nie powinni
mieć możliwości samodzielnego
podawania jakichkolwiek komórek ze wskazań innych niż stomatologiczne. Jednak dentyści mogą
wprowadzać komórki macierzyste
w obrębie jamy ustnej i w okolicy
szczękowo-twarzowej ze wskazań
kosmetycznych, szczególnie w obszarze twarzy, ponieważ problemy
kosmetyczne, np. zmarszczki nie są
stanem chorobowym. Struktura
powierzchni wszczepu jest bardzo
ważna, ale nie jest to główny czynnik wpływający na pobudzenie
żywych komórek wokół implantu.
Jaki będzie wpływ inżynierii
tkankowej na pracę gabinetów stomatologicznych w ciągu najbliższych 20-25 lat?
Inżynieria tkankowa może doprowadzić do opracowania nowych metod leczenia chorób, które
dotąd były nieuleczalne, np. ciężkiego zapalenia przyzębia lub
zaniku wyrostka zębodołowego.
Ponadto w gabinetach stomatologicznych będą powszechnie
prowadzone zabiegi kosmetyczne
w obrębie jamy ustnej i w okolicy
szczękowo-twarzowej z wykorzystaniem metod inżynierii tkankowej. DT
Wywiad opublikowano za zgodą FDI World
Dental Federation.
Zmiany na błonie
śluzowej jamy
ustnej – co musi
wiedzieć dentysta
Stephen Challacombe, Wielka Brytania
W obrębie jamy ustnej może
występować ponad 40 różnych
rodzajów nadżerek i owrzodzeń.
Jeśli nadżerki mają charakter
nawracający, ich pochodzenie
jest zazwyczaj miejscowe – stan
ten określa się mianem aft przewlekle nawracających (recurrent aphthous stomatitis – RAS).
Owrzodzenia związane z obecnością chorób układowych
zwykle utrzymują się przewlekle
(właściwie są obecne przez cały
czas) i najczęściej występują
u osób w średnim i starszych
wieku, choć nie jest to regułą.
Jednorazowe epizody nadżerek,
które nie utrzymują się długo ani nie
nawracają mają zwykle pochodzenie wirusowe. Jedno utrzymujące
się owrzodzenie należy traktować
jako objaw nowotworu złośliwego
do czasu wykluczenia tego podejrzenia. W przypadku obecności
nadżerek lub owrzodzeń w jamie
ustnej diagnozę stawia się na podstawie łącznej analizy wywiadu medycznego, obrazu klinicznego oraz
wyników badań dodatkowych.
W praktyce ogólnej podstawowe pytanie dotyczy utrzymywania się lub nawracania owrzodzenia
czy nadżerki, momentu wystąpienia pierwszej zmiany oraz liczby,
wielkości i położenia nadżerek.
Odpowiedź na te proste pytania
może ułatwić odróżnienie nadżerek świadczących o miejscowych
zmianach w jamie ustnej od zmian
będących objawem chorób układowych.
W wywiadzie medycznym
często udaje się ustalić, że zmiany
występują także w innych miejscach. Zdarza się jednak, że
nadżerki w obrębie jamy ustnej stanowią pierwszy objaw choroby
systemowej. Dotyczy to szczególnie chorób przewodu pokarmowego. Obecność innych objawów,
takich jak np. wygładzony język,
może świadczyć o niedoborach hematologicznych. Pierwszą decyzją, jaką należy podjąć jest
stwierdzenie, czy istnieje konieczność leczenia i czy należy skierować pacjenta na konsultację do
specjalisty. Lekarz musi podjąć tę
decyzję w zależności od stopnia
nasilenia zmian. Ogólna zasada
mówi, że jeśli istnieje podejrzenie,
że nadżerki stanowią odzwierciedlenie choroby systemowej, należy
skierować pacjenta do specjalisty
w celu dalszego badania. Większość przypadków RAS można leczyć w gabinecie lekarza ogólnego.
Dobrym rozwiązaniem dla lekarza
dentysty jest podjęcie próby terapii
i skierowanie do specjalisty dopiero w sytuacji, kiedy to leczenie
nie jest skuteczne (po 5-7 dniach).
Każdy gabinet stomatologiczny powinien korzystać z regularnych konsultacji w klinice. Lekarz prowadzący konsultacje musi
mieć możliwość przeprowadzenia
ª
[3] =>
untitled
DTP1209_01-07_Opinie
01.12.2009
13:06 Uhr
Seite 3
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
Opinie
3
W Göteborgu eksperci omawiają przyszłość implantologii
I Sympozjum im. Brånemarka gromadzi w Szwecji ponad 200 lekarzy dentystów
takich tematów, jak: jakość życia,
ekonomia i etyka w odniesieniu do
stomatologicznego leczenia odtwórczego. Sympozjum zgromadziło w Göteborgu ponad 250 naukowców i ekspertów w dziedzinie
stomatologii z całego świata,
w tym lekarzy z Australii, Chin
i Indii. Spotkali się oni, aby omówić najnowsze trendy i osiągnięcia
w dziedzinie stomatologii odtwórczej i chirurgii szczękowo-twarzowej, a także ostatnie udoskonalenia
dotyczące obróbki powierzchniowej implantów, augmentacji kości
oraz obrazowania i leczenia protetycznego opartego na technologii
CAD/CAM. Przedstawiono również wyniki nowych badań, wykazujących obiecujący poziom
satysfakcji pacjentów, u których
zastosowano implanty stomatologiczne.
„Osteointegracja stanowiła największy przełom w dziedzinie odtwórczego leczenia stomatologicznego w XX wieku. Doprowadziła
do tego, że przyjechali tu lekarze
reprezentujący różne dziedziny stomatologii, którzy w przeciwnym razie nigdy by się nie spotkali” – powiedział dr Daniel van Steenberghe
z Belgii, kierownik naukowy sympozjum. „Celem tego spotkania jest
zacieśnienie współpracy dla dobra
naszych pacjentów” – dodał.
Najnowsze dane wskazują, że
światowy rynek implantów stomatologicznych w 2008 r. osiągnął
wartość 700 mln dolarów amerykańskich. Eksperci są zdania, że
wartość ta będzie prawdopodobnie
dalej rosła ze względu na malejące
koszty wykonawstwa i lepsze długoterminowe efekty kliniczne. DT
Dr Daniel van Steenberghe przemawia do delegatów podczas Sympozjum im. P-I Brånemarka (DTI/Fot.: Daniel Zimmermann).
Profesor Per-Ingvar Brånemark ze Szwecji wezwał dentystów z całego świata, aby na nowo
przyjrzeli się potrzebom pacjentów. Podczas wyjątkowego
wywiadu, udzielonego redaktorom Dental Tribune Asia Pacific
w czasie I Sympozjum im. P-I
Brånemarka, jakie odbyło się
w Göteborgu powiedział, że pomimo rozwoju w dziedzinie stomatologii odtwórczej i chirurgii
szczękowo-twarzowej, powinniśmy koncentrować się raczej na
szukaniu prostych i przystępnych
rozwiązań niż na zaspokajaniu
komercyjnych zachcianek.
80-letni profesor Brånemark
był pierwszym lekarzem, który
w 1965 r. zaczął wszczepiać nowoczesne implanty stomatologiczne.
Był on także odkrywcą zjawiska
osteointegracji, co miało ogromny
AD
wpływ na rehabilitację protetyczną w stomatologii i na inne
dziedziny medycyny, np. ortopedię.
Sympozjum im. P-I Brånemarka, organizowane przy wsparciu potentata na rynku produktów
stomatologicznych – firmy Nobel
Biocare, ma być pierwszym
z serii interdyscyplinarnych spotkań, koncentrujących się wokół
łatwe, pełno sukcesowe, tanie
bezpośrednio od znanego
niemieckiego producenta
Recesja ekonomiczna spowodowała spowolnienie tempa rozwoju turystyki medycznej i stomatologicznej o ok. 13,6% w 2009 r.
w porównaniu do 2007 r.
Mimo to, z nowego raportu
opublikowanego w USA przez
Deloitte Center for Health Solutions wynika, że ożywienie na
ª
wywiadu medycznego i obejrzenia
zmian albo rozmowy z dentystami
na temat przypadków zgłaszających się pacjentów, poradnictwa
w zakresie leczenia i podjęcia decyzji o konieczności skierowania
pacjenta do specjalisty. Jeśli lekarz
podejrzewa, że zmiana może mieć
charakter nowotworu złośliwego,
zawsze najlepszym rozwiązaniem
jest skierowanie do specjalisty.
Postawienie rozpoznania będzie
łatwiejsze w oparciu o badania dodatkowe, np. biopsję, a także takie
elementy badania klinicznego, jak
badanie palpacyjne zmiany i okolicznych węzłów chłonnych.
Niekiedy konieczny jest pośpiech, ale jednocześnie nie ma
możliwości diagnozy na podstawie
samego obrazu klinicznego bez
uwzględnienia pozostałych czyn-
rynku może sprzyjać zwiększeniu
w 2010 r. dotychczasowego, 35%
tempa rocznego wzrostu tego rodzaju turystyki.
W ciągu ostatnich 2 lat doszło
do znacznego spowolnienia turystyki medycznej w związku z faktem, że konsumenci odwlekali wykonywanie planowych zabiegów
ników. Mogą się jednak zdarzyć sytuacje, w których skierowanie pacjenta do lekarza specjalisty może
być utrudnione. W takim przypadku badanie kliniczne i rozmowa
z lekarzem specjalistą mogą ułatwić stworzenie planu leczenia.
Wiele chorób systemowych
może dawać objawy na błonie
śluzowej jamy ustnej. Często tam
właśnie pojawiają się pierwsze
objawy tych schorzeń. Dlatego
każdy lekarz ogólnie praktykujący powinien umieć rozpoznać
zmienioną patologicznie błonę
śluzową, a następnie podjąć decyzję, czy stwierdzona zmiana
ma charakter miejscowy, czy też
może być objawem choroby układowej. Dokładne badanie tkanek
miękkich powinno zawsze stanowić jeden z elementów wizyty
stomatologicznej. DT
medycznych. Jednak – jak wynika
z raportu – poprawa sytuacji ekonomicznej i reforma systemu opieki
zdrowotnej w USA prawdopodobnie pobudzi ruch na rynku
zabiegów planowych. Przewiduje
się, że do końca 2009 r. w celu leczenia medycznego i stomatologicznego wyjedzie za granicę
648.000 Amerykanów. DT
Vierkant
Tulpenkopf
16 długości & Ø
Zainteresowanie turystyką
medyczną spada i... rośnie
22 długości & Ø
74 €
Autor
gratis fachowe DVD
Szkolenia, system & protetyka które zachwycają
(R)EVOLUTION
Bezplatne (3 godzinne) Champions® szkolenie
Dr. Armin Nedjat – LIVE!
Stomatolog, Specjalista Implantolog, Diplomate ICOI
Wynalazca i MIMI® referent (wszczepił ponad 20.000 implantow!!!)
Prof. Stephen Challacombe jest
kierownikiem Mucosal Biology and
Disease Research Group w Dental
Institute (King’s College, Londyn,
Wielka Brytania). Można skontaktować się z nim, pisząc na adres:
stephen.challacombe@kcl.ac.uk.
Informacje techniczne (w języku polskim):
champions@freenet.de
Tel. +49 (0) 151 - 15291539
Fax +49 (0) 611 - 3086181
Informacje, zameldowanie, terminy:
www.champions-implants.pl
www.champions-implants.com
info@champions-implants.pl
Terminy szkoleń praktycznych
(lekarz z pacjętem):
Szczecin 04.02-06.02.2010
(warunki zgłoszeń i dokładny przebieg
szkolenia otrzymają państwo pod)
champions@freenet.de
Tel. +49 (0) 151 - 15291539
Fax +49 (0) 611 - 3086181
Terminy szkoleń bezpłatnych:
Wrocław 02.02.2010 (19:00-22:00)
Warszawa 03.02.2010 (19:00-22:00)
Gdańsk 07.02.2010 (17:00-20:00)
Poznań
08.02.2010 (19:00-22:00)
Proszę podać dokładny adres i nr. telefonu
[4] =>
untitled
DTP1209_01-07_Opinie
4
01.12.2009
13:07 Uhr
Seite 4
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
Opinie
Nowe badania nie potwierdzają związku rtęci z autyzmem
nienia rozwoju umysłowego po
stosunkowo łagodnie przebiegającą chorobę. Na badania nad
autyzmem została przeznaczona
znaczna część środków z 5 mld
dolarów, jakimi prezydent Barack Obama chce wspomóc rozwój badań medycznych i naukowych w USA.
Naukowcy z University of California Davis orzekli, że poziom
rtęci w organizmach dzieci
autystycznych jest zbliżony
do poziomu obserwowanego
u dzieci zdrowych. Sugeruje to,
że choroba ta jest prawdopodobnie wywołana przez szereg
różnych czynników i nie można
żadnemu z nich przypisać kluczowego znaczenia.
Badacze stwierdzili, że poziom rtęci w organizmach dzieci
autystycznych w wieku 2-5 lat
był niższy niż u zdrowych dzieci.
Wynika to z faktu, że dzieci z autyzmem jedzą mniej ryb, które są
głównym źródłem rtęci we krwi.
Po standaryzacji danych pod
względem niższej konsumpcji
ryb, stężenie rtęci we krwi dzieci
autystycznych było zbliżone do
poziomu tego związku u dzieci
rozwijających się prawidłowo.
Poziom rtęci u dzieci autystycznych mieścił się w krajowych
normach.
Wyniki opublikowane w internetowym wydaniu czasopisma Environmental Health
Perspectives pojawiły się w sytuacji, kiedy istnieje silne lobby
zwolenników teorii, że rtęć zawarta w rybach, wypełnieniach
stomatologicznych i szczepion-
AD
(DTI/Fot.: Lumena)
kach oraz pochodząca z przemysłowych zanieczyszczeń jest
czynnikiem odpowiedzialnym
za rozwój autyzmu. Debata na ten
temat stała się szczególnie burzliwa po oświadczeniu amerykańskich Centers for Disease
Control and Prevention, zgodnie
z którym autyzm występuje
częściej niż wcześniej uważano
i dotyczy 1 na 91 dzieci, w tym
1 na 58 chłopców.
„Czas porzucić teorię, że
ten jeden czynnik wyjaśni, dla-
czego autyzm dotyczy tak wielu
dzieci” – powiedziała Irva HertzPicciotto, która prowadziła badanie. „Autyzm jest tak złożonym problemem, o bardzo różnym stopniu ciężkości i objawach, że prawdopodobnie okaże
się, że jego przyczyny są równie
złożone” – czytamy w oświadczeniu.
Autyzmem określa się całe
spektrum problemów: od poważnego, głębokiego upośledzenia
zdolności komunikacji i opóź-
Aktywiści zwrócili uwagę, że
badanie przeprowadzone przez
University of California nie
miało na celu określenia, czy rtęć
może powodować autyzm, ponieważ poziom rtęci we krwi
mierzono już po rozpoznaniu autyzmu. „Wyników tego badania
nie można traktować jako potwierdzenie lub wykluczenie
związku pomiędzy ekspozycją
na rtęć a powstaniem lub stopniem nasilenia autyzmu” – powiedziała Sallie Bernard, dyrektor wykonawczy grupy wsparcia
SafeMinds. Niektórzy rodzice
uważają także, że potencjalną
przyczynę autyzmu mogą stanowić szczepionki zawierające
thimerosol – konserwant na bazie
rtęci, chociaż w licznych badaniach i raportach Institute of Medicine nie stwierdzono istnienia
takiej zależności.
Badacze z University of California Davis przebadali 452 dzieci,
w tym 249 dzieci autystycznych,
60 dzieci z innymi zaburzeniami
rozwojowymi, także z zespołem
Downa oraz 143 dzieci bez żadnych zaburzeń. Analizowali też
różne źródła rtęci, w tym ryby,
aerozole do nosa, produkty do
usuwania woskowiny z uszu,
szczepionki i wypełnienia stomatologiczne z amalgamatu zawierającego rtęć. Badacze zajmujący się autyzmem uwzględniają wiele czynników środowiskowych, w tym domowe
środki czystości, przeprowadzane leczenie, dietę, stosowane
suplementy diety i przebyte infekcje. Inne przeprowadzone
ostatnio badania przyniosły
mocne dowody na to, że rozwój
autyzmu ma wiele przyczyn genetycznych.
„Dotychczasowe wyniki sugerują, że dopóki nie uwzględnimy zarówno podatności
genetycznej, jak i czynników
środowiskowych, nie uzyskamy
pełnego obrazu choroby” –
powiedziała Hertz-Picciotto.
„Jednak tylko w nielicznych badaniach stosuje się takie wszechstronne podejście do problemu”
– dodała. DT
Red. Daniel Zimmermann, DTI
[5] =>
untitled
DTP1209_01-07_Opinie
01.12.2009
13:07 Uhr
Seite 5
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
Opinie
5
Amerykanie oszczędzają na wizytach u dentysty
Chociaż w dziedzinie ekonomii pojawiają się pierwsze oznaki powolnego wychodzenia z regresu, wielu
konsumentów w USA nadal zmaga
się z problemami finansowymi.
Niektóre z nich mogą wywierać
wpływ na stan zdrowia.
Badanie przeprowadzone przez
stowarzyszenie American Optometric
Association (AOA) wykazało, że 36%
Amerykanów ograniczyło liczbę wizyt u lekarzy ze względu na recesję.
Kiedy spytano ankietowanych, do jakich lekarzy chodzą rzadziej, większość wskazała lekarzy dentystów
(63%). Na kolejnych miejscach znaleźli się lekarze podstawowej opieki
zdrowotnej (59%) i okuliści (52%).
Straumann
wprowadza
nowy materiał
Lekarze dentyści w Europie
mają już do dyspozycji Roxolid
– stop implantologiczny firmy
Straumann. Materiał ten po premierze w Ameryce Północnej
został zaprezentowany podczas
18. Dorocznego Spotkania European Association for Osseointegration (EAO) w Monako.
Tylko 8% spośród badanych nie
stwierdza ograniczenia częstości korzystania z opieki medycznej.
Coroczne badanie American
Eye-Q prowadzone obecnie przez
AOA po raz czwarty wykazało, że
konsumenci bardziej martwią się
możliwością utraty wzroku (43%)
niż pamięci (32%) lub zdolności chodzenia (12%).
„Myśl o możliwości utraty
wzroku jest dla ludzi czymś bardzo
konkretnym. Być może dlatego oszczędzają raczej na wizytach u innych
specjalistów” – powiedział członek
Rady Naukowej Minnesota Optometric Association, dr Jill Hadler (Bright
Eyes Vision Clinic, Otsego). „Wiemy,
że wiele chorób oczu i problemów
związanych z widzeniem nie daje
początkowo zauważalnych oznak,
dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka i leczenie. Zachęcamy
wszystkich do traktowania dbania
o oczy i wzrok jako integralnej części
ogólnej troski o stan zdrowia. Nie
warto oszczędzać na żadnym aspekcie zdrowia!” – dodaje.
Kolejne coroczne badanie American Eye-Q zostało wstępnie zaprojektowane i przeprowadzone
przy współpracy z firmą analityczną
Penn, Schoen & Berland Associates
(PSB). W okresie 21-24.05.2009 r.
PSB przeprowadziła drogą internetową badanie ankietowe na
grupie 1.000 Amerykanów powyżej
18. r.ż., co uznano za dostatecznie
reprezentatywną grupę populacji
USA. DT
Red. Daniel Zimmermann, DTI
AD
STATIM®
Sterylizacja w tempie TURBO!
[
Szybciej!
sterylizacji
s
e
c
o
r
p
y
n
o
c
ró
Sk
∏e uzupe∏nienie
a
n
o
k
s
o
d
i
w
o
n
ta
s
ów
Twoich autoklaw
Zaledwie po 8 minutach koƒcówki
i kàtnice sà gotowe do ponownego
u˝ycia. A to wszystko zgodnie ze
wszystkimi normami.
]
STATIM® oszcz´dza energi´
Porowata powierzchnia implantu ze stopu
Roxolid – obraz ze skaningowego mikroskopu elektronowego (DTI/Fot. dzięki
uprzejmości Institut Straumann AG).
Zgodnie z wynikami najnowszych badań klinicznych, Roxolid
łączy w sobie wysoką odporność na
rozciąganie i zmęczenie z doskonałymi zdolnościami do osteointegracji.
Ma on zwiększyć niezawodność leczenia, szczególnie w przypadku
implantów o małej średnicy.
Roxolid został przebadany w ramach jednego z największych programów badawczych w dziedzinie
implantologii dentystycznej w ciągu
ostatnich lat, obejmującego 60 ośrodków i ponad 300 pacjentów. Obecnie
trwają 2 inne duże, wieloośrodkowe
badania kliniczne.
Przedstawiciele firmy ogłosili,
że wydłużono program badań klinicznych w celu włączenia do niego
prób ukierunkowanych na potrzebę
przeprowadzania augmentacji kości
i ocenę zachowania stopu Roxolid
w przednim odcinku jamy ustnej oraz
w wąskich przestrzeniach. Ponadto
poszerzono zakres badań przedklinicznych, aby ocenić przebieg gojenia i przeprowadzić bezpośrednie porównanie z innymi stopami na bazie
tytanu.
Roxolid jest dostępny w postaci
implantów o średnicy 3,3 mm na
poziomie kości i tkanek miękkich. DT
in
sterylne
Informacje dodatkowe:
Logistyka medyczna Logmed
tel./fax +48 22 7442028
www.logmed.pl
lub odwiedê stron´ internetowà pod adresem:
www.scican.com
[6] =>
untitled
DTP1209_01-07_Opinie
6
01.12.2009
13:07 Uhr
Seite 6
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
Opinie
Marketing szeptany 2.0
– jak zdobyć nowych
pacjentów, dbając
o wizerunek w Internecie?
Lorne Lavine, USA
W stomatologii ani ogromne
środki wydane na reklamę, ani
wymyślny marketing nie przewyższają znaczenia marketingu
szeptanego – opinii rozpowszechnianych przez zadowolonych pacjentów. Najważniejszym czynnikiem warunkującym powodzenie twojej praktyki jest to, co mówią o tobie twoi
pacjenci.
Szukając i wybierając gabinet
dentystyczny, pacjenci coraz częściej korzystają z zasobów Internetu. Świadomość tego faktu i wykorzystywanie odpowiednich narzędzi pomoże w znacznym stopniu
AD
kształtować i utrzymać najwłaściwszy i najcenniejszy czynnik
budujący twoją praktykę, tzn. doświadczenia i opinie twoich pacjentów, którzy będą dzielić się
nimi z dziesiątkami potencjalnych
klientów poszukujących nowego
gabinetu stomatologicznego. To
właśnie ty podejmujesz decyzję o
tym, czy twój internetowy wizerunek będzie się opierał się na słabej
podstawie przypadkowych dyskusji, czy stanie się twoim najważniejszym atutem – narzędziem
starannie zarządzanym i pielęgnowanym w celu uzyskania możliwie najlepszego zwrotu zainwestowanych środków.
Powszechnie wiadomo, że zadowolony konsument podzieli
się swoimi dobrymi doświadczeniami z kilkoma osobami, ale
klient niezadowolony postawi
sobie za punkt honoru, aby dowiedziały się o tym rzesze ludzi.
Ty i twój personel – jako osoby
świadczące usługi – jesteście
marką. Sprzedajecie swoje umiejętności, wiedzę, doświadczenie,
specjalizację, osobowość, godziny przyjęć i lokalizację. Wasza
egzystencja i życie zależą od waszego wizerunku i opinii innych.
Każdy z lekarzy dentystów pracuje nad tym, aby pacjenci mieli
dobrą opinię na temat ich pracy
i aby dzięki temu polecali ich swoim
znajomym i rodzinie. Najbardziej
korzystna opinia pomnożona przez
setki lub nawet tysiące potencjalnych pacjentów – w ten właśnie
sposób ze świata marketingu szeptanego prowadzonego poza siecią
przechodzimy do wyrafinowanego
nowego świata marketingu opartego na opiniach internautów –
marketingu szeptanego 2.0.
W świecie rosnącej popularności opinii publikowanych w Internecie konsumenci chcą tam znaleźć relacje klientów różnych placówek: restauracji, klubów fitness,
a także gabinetów stomatologii
kosmetycznej. W erze powszechności dostępu do Internetu, nastąpiła prawdziwa eksplozja świata
dóbr i usług. Pojawienie się relacji
miejscowych użytkowników to
powrót do sąsiedzkiej zażyłości,
a także sąsiedzkiej wymiany opinii.
Możliwe, że już masz jakąś
opinię w Internecie, chociaż możesz jeszcze nie zdawać sobie
z tego sprawy. Konsumenci mogą
opisywać i oceniać twój gabinet na
różnych stronach i forach internetowych. Nie ma możliwości
sprawdzenia, czy taki komentarz
jest uzasadniony. Ci, którzy je
piszą, mogli nigdy nie być w
twoim gabinecie. Czy chcesz, czy
nie – w ten sposób konsumenci
kreują twoją internetową reputację
– bez twojej wiedzy i zgody, poza
jakąkolwiek twoją kontrolą. Dotychczas nie miałeś możliwości
zarządzania tymi informacjami.
Zdobywanie nowych pacjentów
Prawdopodobnie wiesz, że największa i najpotężniejsza wyszukiwarka internetowa to Google.
Obecnie 67% wszystkich zapytań
internetowych zadawanych jest
przy użyciu Google. Wyszukiwarka ta osiąga poziom 3,2 mld
odwiedzin miesięcznie! Możesz
zoptymalizować swoją witrynę internetową tak, aby jej adres był
pokazywany na pierwszych miejscach listy wyników wyszukiwania, kiedy twoi potencjalni pacjenci będą szukać gabinetów
stomatologicznych. Jeśli zdecydujesz się płacić za prezentację
swojej oferty, możesz wybrać
Google Adwords i płacić za każde
„kliknięcie” ze strony Google do
Twojej witryny. Im więcej zapłacisz za jedno wejście, tym wyżej
twój gabinet będzie prezentowany
w części linków sponsorowanych
na stronie Google.
Wiele gabinetów stomatologicznych płaci za każde „kliknięcie” więcej niż 4 £ (ok. 19 PLN), co
daje tysiące wydawane miesięcznie na Adwords. Jeden ze znanych
mi gabinetów wydaje na ten cel co
miesiąc ponad 2.000 £ (ok. 9.500
PLN). Właściciele twierdzą, że ten
wydatek „jest warty każdego pensa”. Ta metoda – jak każda reklama
– ma swoje ograniczenia i nie chodzi tylko o cenę. Reklama to autopromocja firmy. Dzisiejszy wytrawny konsument potrafi to rozpoznać i odpowiednio przefiltrować prezentowane informacje.
Nawet wiodąca wyszukiwarka
internetowa docenia ogromną siłę
i znaczenie marketingu szeptanego. Firma Google poszerzyła
ostatnio swoją ofertę, umożliwiając konsumentom wyszukiwanie
i porównywanie za pośrednictwem Internetu oferty miejscowych usługodawców. Spróbuj
znaleźć lekarza dentystę w swojej
okolicy, wpisując w okienko
wyszukiwania słowo „dentysta”
i swój kod pocztowy (czasem zamiast kodu pocztowego lepiej
wpisać nazwę miejscowości). Powyżej właściwych wyników wyszukiwania pojawi się lista kilku
gabinetów stomatologicznych.
Aby zobaczyć pełną listę, należy
kliknąć hiperłącze „Więcej wyników w pobliżu adresu ...”.
Po rozwinięciu listy na prawo
od każdego gabinetu znajduje się
link do opinii na jego temat. To tam
konsumenci mogą przeczytać to,
co twoi pacjenci piszą na temat
twojego gabinetu. Uruchamiając
tę usługę, firma Google trafiła
w sedno działania systemu poleceń: wspiera wymianę wrażeń
pomiędzy konsumentami i wykorzystuje wiarygodność opinii
pochodzących z tzw. pierwszej
ręki. Jest to bezcenne – coś, czego
nie można kupić za żadną sumę
wydawaną na reklamę.
Buduj swoją reputację
W jaki sposób, jako lekarz
dentysta, możesz wykorzystać
to nowe narzędzie do budowania
i kreowania swojej reputacji
w Internecie? Przede wszystkim
pamiętaj, że nie jest to kwestia jednorazowej prezentacji gabinetu,
ale proces długotrwałego wypracowywania i podtrzymywania
swojej renomy. Najlepszym sposobem na osiągnięcie i utrzymanie
pozycji w pierwszych 10 z wyświetlanych gabinetów jest bycie
jedną z pierwszych osób dbających o popularność profilu swojej
praktyki, a następnie zapewnienie
ciągłego napływu istotnych opinii
i informacji dotyczących jakości
gabinetu. Możesz to zrobić biernie
lub czynnie.
Podejście bierne: możesz
mieć nadzieję, że pacjenci odwiedzający twój gabinet posiadają dostateczną wiedzę i motywację, aby
założyć konto w serwisie Google,
ª
[7] =>
untitled
DTP1209_01-07_Opinie
01.12.2009
13:08 Uhr
Seite 7
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
Opinie
7
Konieczność ratowania zębów istotą
debaty na temat implantologii
Sierra Rendon, Dental Tribune Ameryka
Stowarzyszenie American Association of Endodontists (AAE)
wyraziło poważne zaniepokojenie
ostatnimi zapewnieniami organizacji American Academy of
Iplant Dentistry (AAID). Zdaniem grupy lekarzy endodontów
pozycja lobby implantologicznego podtrzymuje mity dotyczące
leczenia kanałowego zębów.
Z komunikatu prasowego opublikowanego przez AAID we
wrześniu br. wynika, że implanty są
lepszym rozwiązaniem niż leczenie kanałowe z wielu powodów,
w tym także pod względem wyższego wskaźnika powodzenia i niższych kosztów. Lekarze endodonci
ª
odnaleźć tam twój profil i zamieścić opinię. To wymaga czasu i wysiłku ze strony pacjenta, a także
ze strony pracowników gabinetu,
którzy muszą informować i zachęcać swoich klientów do podjęcia
takich kroków. Nawet jeśli członkowie twojego zespołu zaangażują się w uświadamianie pacjentom istnienia możliwości
umieszczania swoich opinii w Internecie, możesz tylko mieć nadzieję, że po powrocie do codziennych domowych i zawodowych
obowiązków pacjenci będą nadal
o tym pamiętać. Doświadczenie
wskazuje, że podejście bierne
pozwoli ci uzyskać 1-2 opinie co
kilka miesięcy.
Podejście czynne: obecnie
jedyną możliwością zintegrowanego, aktywnego zarządzania
własną reputacją w Internecie za
pośrednictwem Google jest skorzystanie z oferty firmy internetowej, zajmującej się komunikacją
z pacjentami. Firmy ta podpisują
zwykle ze spółką Google porozumienia, dzięki którym gabinety
stomatologiczne zyskują możliwości prostej rozbudowy swojego
profilu, m.in. dzięki opcji bezpośredniego przesyłania danych pochodzących z ich własnych systemów komunikacji.
W przypadku korzystania np.
z systemu Demandforce każdy
pacjent otrzyma od ciebie po każdej wizycie e-mail z podziękowaniami. Pacjent ma możliwość wypełnienia anonimowej ankiety na
temat wizyty, a także napisania
dostępnej publicznie opinii. Możesz czytać opinie na temat swojego
gabinetu i odpowiadać na nie albo
poprosić o usunięcie opinii, jeżeli
nie spełnia ona standardowych wymogów. Po 7 dniach dane są automatycznie przesyłane do Google
w celu uzupełnienia twojego profilu.
Dzięki podejściu aktywnemu
możesz zyskać dziesiątki opinii
miesięcznie. Współpraca z wyspecjalizowanymi w tym zakresie
firmami nie tylko zapewnia zarządzanie opiniami na temat twojego
uważają, że twierdzenia te są nieprecyzyjne i mylące pacjentów.
„Wykazano, że wskaźnik powodzenia leczenia tymi dwoma
metodami jest zbliżony” – powiedział dr Gerald N. Glickman, przewodniczący AAE. „Ponadto wiele
badań dowodzi, że po 8 latach zachowanych zostaje ok. 95-97% zębów leczonych endodontycznie.
W przypadku implantów, po podobnym czasie stwierdza się utrzymanie 85-90% wszczepów. AAID
w swoim komunikacie prasowym
zignorowało publikacje w czasopismach naukowych” – dodał
Glickman. Zwrócił on także uwagę
na twierdzenie, że chore zęby nie są
gabinetu, np. w systemie Google,
ale także umożliwia optymalizację
twojego profilu poprzez zamieszczanie informacji dodatkowych
takich, jak: specjalizacja, języki
obce, współpraca z ubezpieczycielem i godziny pracy. Możesz
także dodać do swojego profilu
możliwość internetowej rejestracji wizyt. Nowa opcja dodawania opinii do systemu Google jest
dostępna bez żadnych dodatkowych kosztów w ramach standardowej opłaty miesięcznej.
Niezależnie od tego, czy wybierzesz bierny, czy aktywny sposób budowania swojego internetowego wizerunku, zachęcam do
kontroli, czy krążące opinie dobrze
charakteryzują twój gabinet i w ten
sposób mu służą. Twoja reputacja
internetowa to twoja sprawa, a ci,
którzy szybko to sobie uświadomią, wyprzedzą konkurencję.
Opinie internetowe – dobre
i złe – pozostaną z nami. Satysfakcja pacjentów i wynikający z niej
marketing szeptany staja się naszą
codziennością. Co robisz, aby zadbać o swoją renomę w Internecie?
Czy próbowałeś ostatnio wyszukać swój lub inny gabinet za pomocą Google? DT
Autor
Dr Lorne Lavine jest założycielem i
prezesem Dental Technology Consultants – firmy, która próbuje odpowiadać na potrzeby technologiczne lekarzy dentystów. Można się z nim
skontaktować, pisząc na adres: DrLavine@TheDigitalDentist.com.
warte ratowania, co jego zdaniem
nie służy ani pacjentom, ani lekarzom dentystom.
„Czy pacjent, który złamał
rękę, liczy na to, że lekarz wszczepi
mu zamiast niej sztuczną? Dlaczego ci sami pacjenci mają wierzyć, że to, czego potrzebują, to
sztuczny ząb wszczepiony do
kości, skoro istnieje możliwość
uratowania własnego zęba?” – pyta
przewodniczący AAE.
Dr Glickman podkreśla, że ratowanie zębów to nie „stomatologiczny heroizm”, ponieważ służy
najlepszemu interesowi pacjentów,
a lekarze endodonci z dumą się tym
zajmują, zgodnie z wytycznymi
American Dental Association,
Principles of Ethics and Code of
Professional Conduct.
Dodaje, że twierdzenia, iż leczenie kanałowe jest droższe, są
Przewodniczący AEE – Gerald N. Glickman (DTI/Fot.: Daniel Zimmermann).
bezpodstawne, ponieważ ostatnie
badania wykazały, że własne zęby
uratowane dzięki przeprowadzeniu
leczenia kanałowego rzadko wymagają dalszego leczenia i zwykle
udaje się je zachować na całe życie.
Leczenie implantologiczne jest z
kolei związane z częstszymi powikłaniami pozabiegowymi i dlatego
prawdopodobnie oznacza ostatecznie większe obciążenie finansowe.
Gerald N. Glickman przyznaje,
że w niektórych przypadkach nie ma
możliwości uratowania zęba. Rozsądnym rozwiązaniem jest wtedy
leczenie implantologiczne. Wspomina przy tym, że lekarze specjali-
zujący się w leczeniu kanałowym
posiadają doskonałe kwalifikacje,
aby we współpracy z ogólnie praktykującym lekarzem dentystą rozróżnić takie przypadki, a każdy dentysta jest ze względów etycznych
zobowiązany do informowania pacjentów o wszystkich dostępnych
możliwościach terapeutycznych.
„W rzeczywistości całe to zamieszanie nie ma na celu wskazania,
która z możliwości terapeutycznych jest lepsza, ale określenie,
jakie postępowanie jest najlepsze
dla danego pacjenta. A najlepszym
postępowaniem zawsze jest takie,
które ma na celu zachowanie własnych zębów” – powiedział. DT
AD
[8] =>
untitled
Adec_300_A3_pl
25.02.2009
15:01 Uhr
Seite 1
Amadar Sp. z o.o.
Ul. Âwi´tokrzyska 14
00-050 Warszawa
Tel. 022 826 43 81,
Fax. 022 826 91 52
www.amadar.pl
www.a-dec300.com
Przedstawiamy
A-dec 300
A-dec 300 to kolejna, obok A-dec 500, propozycja jednego z
najwi´kszych producentów sprz´tu stomatologicznego na Êwiecie. Unit
A-dec 300 stanowi system ∏àczàcy najistotniejsze funkcje w jedno kompleksowe, rozwiàzanie. Nowoczesny wyglàd unitu to harmonijne
po∏àczenie stylu i funkcjonalnoÊci. Jest to rozwiàzanie ergonomiczne,
które charakteryzuje technologia przyjazna u˝ytkownikowi.
TM
TM
Wybierajàc unit linii 300 dentysta ma pewnoÊç, ˝e b´dzie pracowa∏
na sprz´cie marki A-DEC uznanej przez dziesiàtki tysi´cy stomatologów na Êwiecie za najbardziej niezawodnà
i ekonomicznà.
a healthy NEW choice for dentistry
Sprawdê dlaczego A-dec300 jest najlepszym wyborem dla Twojej praktyki.
Odwiedê salony wystawowe Amadar lub wejdê na stron´ internetowà: www.a-dec.pl, www.a-dec300.com.
[9] =>
untitled
DTP1209_09-11_Gillam
01.12.2009
13:10 Uhr
Seite 1
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
Praktyka
9
Diagnostyka i leczenie nadwrażliwości zębiny
David G. Gillam, Wielka Brytania
rzem z dmuchawki stomatologicznej. Praktycznym sposobem,
który lekarz dentysta może wykorzystać w procesie diagnostycznym jest naniesienie na daną powierzchnię lakieru (np. Duraphat)
i ponowne przeprowadzenie testu
z zimnym strumieniem powietrza.
Jeśli reakcja pacjenta wskazuje na
złagodzenie dyskomfortu, może
to sugerować, że przyczyną problemu jest nadwrażliwość zębiny.
Nie zwalnia to jednak lekarza
z obowiązku zidentyfikowania
i usunięcia w ramach postępowania terapeutycznego wszelkich
czynników etiologicznych lub
sprzyjających powstaniu choroby.
Celem niniejszego artykułu jest
przedstawienie lekarzom dentystom aktualnego stanu wiedzy
na temat nadwrażliwości zębiny
– dokuczliwego problemu klinicznego, który jest przez wielu
lekarzy lekceważony i często
niediagnozowany w gabinetach
dentystycznych.
Rozpoznanie i rozpoznanie
różnicowe
Wywiad, badanie
stomatologiczne i rozpoznanie
Jedną z podstawowych trudności, jakie napotyka lekarz dentysta w czasie kontaktu z pacjentem cierpiącym z powodu bólu
zęba jest fakt istnienia wielu przyczyn, które mogą wywoływać
takie same objawy kliniczne jak
nadwrażliwość zębiny. Przed postawieniem właściwego rozpoznania nadwrażliwości należy
zatem wykluczyć inne możliwe
problemy. Ważna jest także świadomość, że pacjenci cierpiący
z powodu różnego rodzaju zaburzeń w obrębie jamy ustnej
i twarzy, objawiających się bólem
(DTI/Fot.: Tjerrie Smit)
nacza, że nie może być leczenia
bez diagnozy.
Anglojęzyczni lekarze dentyści z pewnością pamiętają
z czasów studiów różnego rodzaju
akronimy, jak np. „LOCATE” czy
„SOCRATES”, które mają im pomagać w zebraniu dostatecznych
informacji na temat charakteru,
lokalizacji, początku, czasu trwania, częstości nawrotów i stopnia
nasilenia problemu, z jakim pacjent zgłasza się do gabinetu. Więcej informacji ułatwiających postawienie właściwego rozwiązania mogą przynieść dodatkowe
pytania, dotyczące czynników
nasilających lub łagodzących
dolegliwości, a także poproszenie
pacjenta o opisanie odczuwanego
przez niego bólu (przydatne może
być tutaj wykorzystanie deskryptorów słownych, np. zawartych
w kwestionariuszu bólu McGill).
Dobrą formą pytania o stopień
obnażonej zębiny. Może to wywołać u pacjenta reakcję bólową,
chociaż generalnie uznaje się, że
w przypadku nadwrażliwości zębiny bardziej prawdopodobne jest
wywołanie takiej reakcji poprzez
dmuchnięcie zimnym powiet-
Należy podkreślić, że postawienie diagnozy może nie być
łatwe, ponieważ podobne objawy
daje wiele różnych chorób. Należą
do nich m.in. pęknięcie zęba,
próchnica, odwracalne lub nieodwracalne zapalenie miazgi,
złamanie zęba albo wypełnienia, nadwrażliwość pozabiegowa
„Przed ostatecznym
rozpoznaniem nadwrażliwości
zębiny należy wykluczyć
inne możliwe problemy”
lub nadwrażliwością zębów,
mogą odczuwać różne dolegliwości fizyczne i psychiczne,
często wpływające negatywnie na
jakość życia. Mogą oni odczuwać
desperację, bezradność i frustrację z tego powodu, że nie mogą
zaufać lekarzowi dentyście w zakresie rozwiązania ich problemów. To z kolei może utrudniać
skuteczne zebranie wywiadu na
temat choroby. Dla postawienia
właściwej diagnozy lekarz musi
w pełni wykorzystać wszystkie
swoje umiejętności, co pozwoli na
stworzenie odpowiedniego planu
leczenia. Wymaga to czasu, którego zawsze jest za mało w gabinecie pełnym zapisanych pacjentów, w którym lekarz chce uzyskać od pacjenta niezbędne informacje i musi być dobrym
słuchaczem, wykazywać empatię
i cierpliwość. Jednocześnie trzeba
pamiętać, że nie należy podejmować żadnych nieodwracalnych procedur terapeutycznych
dopóki nie zostanie postawione
rozpoznanie ostateczne, a to oz-
nasilenia bólu jest jego oznaczenie przez pacjenta w skali od 0 do
10 (od braku bólu po bardzo silny
ból) na wizualnej skali analogowej lub po prostu wyrażenie go
liczbą z zakresu od 0 do 10. Lekarz
dentysta powinien pamiętać o systematycznym przeprowadzaniu
tego etapu badania. Po zakończeniu badania podmiotowego
należy przeprowadzić badanie
przedmiotowe w celu zdiagnozowania aktualnych problemów,
jakie mogą występować u pacjenta. Obejmuje ono dokładne i
systematyczne badanie zewnątrzi wewnątrzustne tkanek miękkich
(w tym badanie palpacyjne). W zależności od sytuacji klinicznej
można wykorzystywać różne metody dodatkowe, np. zdjęcia rtg
lub testy żywotności, które mogą
potwierdzić rozpoznanie kliniczne postawione na podstawie
szczegółowego wywiadu. Delikatnie przesuwając zgłębnikiem
po powierzchni policzkowej lub
wargowej zębów, można zidentyfikować zlokalizowane obszary
ª
AD
© by Dürr Dental 0209
Dane dostępne w piśmiennictwie wskazują, że istnieje liczna
grupa osób, u których występuje
podwyższone ryzyko wystąpienia
problemów związanych z nadwrażliwością zębiny – są to np.
osoby zbyt intensywnie szczotkujące zęby, pacjenci poddawani
leczeniu periodontologicznemu,
chorzy cierpiący na bulimię, pacjenci z kserostomią, osoby spożywające duże ilości kwaśnych
pokarmów i/lub napojów, osoby
w starszym wieku dotknięte recesjami dziąseł oraz pacjenci
żujący tytoń.
(związana z leczeniem odtwórczym, periodontologicznym lub
wybielaniem) oraz atypowy ból
twarzy. Te problemy także mogą
wymagać dłuższego badania klinicznego (np. badania żywotności
przy pomocy urządzeń specjalnych, chlorku etylu, zimna, opukiwania i zdjęć rtg). Sposobem
przydatnym w zdiagnozowaniu
zespołu pękniętego zęba jest
zastosowanie diagnostycznego
miejscowego znieczulenia nasiękowego albo znieczulenia przewodowego nerwu zębodołowego
dolnego lub użycie techniki śledzenia zęba. Znaczenie definicji
podanej przez Addy i wsp., wynikającej jednoznacznie z dokumentu kanadyjskiego konsensusu
wiąże się z faktem, że zawiera
ona bardzo przydatny kliniczny
opis nadwrażliwości zębiny
i podkreśla potrzebę wykluczenia
innych postaci bólu lub nadwrażliwości zębów.
NIEZAWODNA OCHRONA W GABINECIE
I PR ACOWNI PROTET YCZNE J
Skuteczność w codziennych zadaniach wraz z Systemem Higieny Durr:
Dezynfekcja, czyszczenie i pielęgnacja zgodnie z planem – 4 kolory dla
4 obszarów stosowania
Sprawdzona skuteczność przeciw bakteriom, prątkom, wirusom, grzybom
Produkty wydajne, łatwe w stosowaniu o przyjemnym zapachu
Nadzwyczajna delikatność dla skóry i wysoka kompatybilność materiałowa
System Higieny Durr – po prostu logiczne, po prostu pewne.
Bartosz Sywula
Agnieszka Gołębiewska
Tel +48 58 522 99 48
Tel +48 604 108 139
Fax +48 58 522 97 09
info@duerr.pl
golebiewska.a@duerr.de
Więcej pod adresem www.duerr.pl
[10] =>
untitled
DTP1209_09-11_Gillam
01.12.2009
13:10 Uhr
Seite 2
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
10 Praktyka
Etiologia
Charakter i czas trwania bólu
Nasilenie bólu
Czynniki wywołujące ból
Czynniki znoszące ból
Zjawiska towarzyszące
Nadwrażliwość zębiny
Ostry, kłujący, występuje pod
wpływem działania bodźców
Łagodny lub
umiarkowany
Ciepło, podmuch powietrza,
dotyk, związki chemiczne,
zjawiska osmotyczne
Eliminacja bodźca
Atrycja, erozja,
abrazja, abfrakcja
Odwracalne zapalenie
miazgi
Ostry, występuje pod
wpływem działania bodźców
Łagodny lub
umiarkowany
Ciepło, zimno,
słodkie pokarmy
Eliminacja bodźca
Próchnica,
wypełnienia
Nieodwracalne zapalenie
miazgi
Ostry, pulsujący,
przerywany/ciągły
Silny
Gorąco,
nagryzanie, leżenie
Zimno na h
późniejszych etapac
Głęboka próchnica
Zespół pękniętego
zęba
Ostry, przerywany
Umiarkowany
lub silny
Nagryzanie, ból w momencie
ustępowania nacisku
Zapalenie tkanek
okołowierzchołkowych
Głęboki, ciągły, męczący
Umiarkowany
lub silny
Nagryzanie
Ropień przyzębny
Głęboki, ciągły ból
Umiarkowany lub silny
Nagryzanie
Zapalenie tkanek
okołokoronowych
Ciągły
Umiarkowany lub silny
Nagryzanie
Suchy zębodół
Ciągły ból utrzymujący się przez
4-5 dni po ekstrakcji, obnażona kość
Umiarkowany lub silny
Uraz, parafunkcje
Zaprzestanie
nagryzania/nacisku
Zaczerwienie w rzucie
wierzchołka, obrzęk, ruchomość
Głębokie kieszonki,
zaczerwienienie i obrzęk
Zaprzestanie
nagryzania/nacisku
Gorączka, złe samopoczucie,
odcisk zęba przeciwstawnego
w obrębie tkanek miękkich
Płukanie
Wypadnięcie skrzepu (ostre zapalenie
kości wyrostka zębodołowego)
Tab. 1: Diagnostyka różnicowa bólu zęba (zmodyfikowano na podstawie Aghabeigi).
ª
Doradztwo
i profilaktyka
Ten aspekt procesu diagnostyczno-leczniczego jest często
zupełnie pomijany. Nie można
akceptować leczenia nadwrażliwości zębiny przez samo stosowanie pasty do zębów, założenie
wypełnień lub przeszczepienie
dziąsła bez poświęcenia odpowiedniej uwagi czynnikom etiologicznym i predysponującym,
które doprowadziły do rozwoju
choroby. Wykorzystanie kart do
rejestracji diety pomaga zarówno
pacjentowi, jak i lekarzowi zidentyfikować pokarmy i napoje
sprzyjające powstawaniu nadżerek, co jest ważnym elementem
tego procesu. Zalecenia powinny
zatem opierać się na obserwacjach
poczynionych na podstawie karty
diety, szczególnie w zakresie
działania erozyjnego składników
diety. Lekarz może przekazać pacjentowi praktyczne informacje
(np. przeprowadzając demon-
START
strację albo polecając stosowne
piśmiennictwo) na temat właściwej techniki szczotkowania
(i typu szczoteczki), aby zapobiegać lub minimalizować uszkadzanie obnażonych powierzchni
korzeni. Nie można lekceważyć
znaczenia doradztwa w kwestii
spożycia (a szczególnie częstości
spożywania) kwaśnych owoców
i napojów o niskim pH, zwłaszcza
w odniesieniu do czasu ich spożywania i szczotkowania zębów,
np. szczotkowanie zębów pastą
znoszącą nadwrażliwość lub zawierającą fluor przed wypiciem
soku może łagodzić jego działanie
odwapniające na powierzchnię
zębów. Z kolei ssanie kawałka
grapefruita w przedniej części
jamy ustnej może prowadzić do
utraty tkanek zębów.
Leczenie nadwrażliwości
zębiny
Ważne, aby lekarz dentysta
nie tylko powielał działania, które
okazały się skuteczne w innych
przypadkach, ale zwrócił uwagę
na specyficzne czynniki przyczynowe i predysponujące do wystąpienia problemu u konkretnego
pacjenta. Dobór odpowiednich
zabiegów lub produktów leczniczych powinien opierać się raczej
na dogłębnym zrozumieniu doniesień naukowych opartych na
faktach niż jedynie na informacjach na temat określonych produktów. Ocena publikowanych
w piśmiennictwie wyników badań
jest o tyle trudna, że w przypadku
pacjentów z nadwrażliwością zębiny mamy do czynienia z bardzo
silnym efektem placebo. Jak podkreślono w niniejszym artykule,
każdy schemat leczenia pacjenta
z nadwrażliwością zębiny (środkami dostępnymi bez recepty
lub w gabinecie) powinien być
oparty o właściwie postawione
przez dentystę rozpoznanie. Lekarz powinien mieć świadomość,
jakie inne problemy kliniczne
mogą powodować podobne dolegliwości.
Nie
Pacjent skarży się na przemijający ból zębów pod wpływem
bodźców (uwaga 1)
Nie ma potrzeby leczenia
Tak
Diagnostyka różnicowa: czy jest możliwa identyfikacja
źródła bólu (uwaga 2)
Tak
Rozpoznanie i odpowiednie
leczenie
Nie
Potwierdź rozpoznanie nadwrażliwości zębiny
Podejmij leczenie, uwzględniając wygodę i koszty
(uwaga 3)
1. Porada dotycząca profilaktyki
2. Leczenie domowe (np. pasta do zębów znosząca nadwrażliwość)
Ból utrzymuje się (uwaga 5)
Kontrola
(po 2-4 tygodniach
– uwaga 4)
Ustąpienie bólu
Kontynuuj poradnictwo dotyczące
profilaktyki i stosowanie pasty do
zębów znoszącej nadwrażliwość
Leczenie w gabinecie:
1. Preparaty do stosowania powierzchownego (np. fluorki, szczawiany)
2. Materiały adhezyjne
Brak dalszego leczenia
Przypomnieć porady dotyczące profilaktyki, nadal kontrolować sytuację
Ustąpienie bólu
Kontrola
(uwaga 4)
Ból utrzymuje się
Potwierdzona nadwrażliwość zębiny
Zweryfikować rozpoznanie
nadwrażliwości zębiny
Niepotwierdzona nadwrażliwość zębiny
Orchardson & Gillam (2006)
Ryc. 1:
Schemat blokowy przedstawiający sposób postępowania klinicznego w przypadku nadwrażliwości zębiny (zmodyfikowano za
zgodą George Warman Publications, UK, Ltd.).
Uwaga 1: Ból wywołany przez bodźce termiczne, podmuch powietrza, badanie zgłębnikiem, bodźce osmotyczne lub chemiczne, stwierdzony
w trakcie badania klinicznego pacjenta.
Uwaga 2: Do innych przyczyn bólu zębów należą: próchnica, złamanie zęba, zespół pękniętego zęba, złamane lub nieszczelne wypełnienia,
zapalenie dziąseł, obecność rowków podniebienno-dziąsłowych, nadwrażliwość po założeniu wypełnienia oraz zapalenie miazgi.
Uwaga 3: Lekarz może uzależniać sposób leczenia od stopnia nasilenia problemu, np. w przypadku zlokalizowanej lub bardzo nasilonej
nadwrażliwości zębiny dentysta może preferować leczenie pacjenta metodą gabinetową.
Uwaga 4: Zaleca się prowadzenie kontroli sytuacji w wybrany sposób. Częstość kontroli może jednak zależeć od preferencji pacjenta i lekarza
oraz od innych okoliczności.
Uwaga 5: Jeżeli po pierwszej wizycie kontrolnej utrzymuje się nadwrażliwość, lekarz może zadecydować o kontynuacji leczenia za pomocą
produktów do stosowania domowego. Jeżeli nadwrażliwość jest bardziej nasilona, może być wskazane leczenie gabinetowe.
Sposób leczenia musi być
uzależniony od stopnia nasilenia
choroby. Jeżeli problem dotyczy
tylko poszczególnych zębów,
w większości przypadków stosuje
się profesjonalne leczenie w postaci aplikacji w gabinecie stomatologicznym systemów wiążących, żywic, materiałów do wypełnień (cementów glasjonomerowych) lub lakierów, które
pozwalają na skuteczne zniesienie
nadwrażliwości na okres 1-3 miesięcy, chociaż w niektórych sytuacjach leczeniem z wyboru może
być ekstyrpacja miazgi lub nawet
ekstrakcja zęba przyczynowego.
Opisywano skuteczne znoszenie
nadwrażliwości zębiny przy pomocy lasera, który zmienia powierzchnię korzenia, fizycznie
zamykając kanaliki (tworzenie
warstwy mazistej). Wg West wyniki badań klinicznych na temat
tej metody są niejednoznaczne.
Zanim zostanie ona uznana za
skuteczną techniką terapeutyczną
w nadwrażliwości zębiny, konieczne może być przeprowadzenie dodatkowych badań naukowych.
Zalecano także wykonywanie
zabiegów sterowanej regeneracji
tkanek i zabiegów płatowych
w celu zniesienia nadwrażliwości
związanej z miejscowymi recesjami dziąseł. Nie jest to jednak
metoda leczenia nadwrażliwości
z wyboru. Ponadto, przeprowadzenie leczenia bez rozpoznania
i eliminacji faktycznych czynników etiologicznych i predysponujących do rozwoju choroby może
nie wystarczyć do trwałej eliminacji problemu. Po zabiegach periodontologicznych, jak np. skaling, oczyszczanie powierzchni
korzeni i zabiegi chirurgiczne na
przyzębiu może wystąpić problem krótkotrwałej nadwrażliwości zębiny. Można zalecać
w tych przypadkach leczenie paliatywne, np. stosowanie lakierów
(Duraphat), żywic itp., a także stosowanie znoszących nadwrażliwość past do zębów. Zaleca się
także stosowanie past znoszących
nadwrażliwość przed, w trakcie
i po zakończeniu wybielania zębów. Jest to szczególnie ważne
w przypadku pacjentów, którzy
poddają się takiej terapii pomimo
występowania nadwrażliwości
zębiny w wywiadzie.
W ciągu ostatniej dekady na
rynku pojawiło się kilka nowych
preparatów, które mają znosić
nadwrażliwość zębów, np. Recaldent (CPPACP, GC America,
Inc.), który jest połączeniem
fosfopeptydów kazeiny (CPP)
i amorficznego fosforanu wapnia
(ACP). ACP stosuje się także do
aplikacji w indywidualnych nakładkach w celu znoszenia nadwrażliwości zębiny w trakcie
wybielania zębów. Opracowano
produkty na bazie bioaktywnego
i biokompatybilnego szkła, które
w warunkach fizjologicznych
indukują osteogenezę. Mogą
one być skutecznymi materiałami
do leczenia powierzchniowego,
które teoretycznie mogą zamykać
kanaliki zębinowe. NovaMin (na
bazie fosforokrzemianu wapniowo-sodowego) to nowa formuła
występująca w wielu produktach
stomatologicznych do znoszenia
nadwrażliwości zębiny, np. w paście profilaktycznej NuCare Prophy Paste (Sunstar Butler) i preparacie Oralief Therapy (NovaMin
Technology, Inc.).
Gillam opisuje nowy preparat
Pro-Argin, oparty na połączeniu
aminokwasu argininy i nierozpuszczalnego węglanu wapnia.
Preparat ten jest dostępny w postaci pasty znoszącej nadwrażliwość do stosowania w gabinecie
stomatologicznym oraz pasty do
zębów dostępnej bez recepty dla
pacjentów (8% argininy, węglan
wapnia i 1.450 ppm jonów fluorkowych w postaci monofluorofosforanu sodu). Ten nowy pomysł wydaje się być oparty na wynikach
wcześniejszych badań Kleinberg.
Sugerowano wcześniej, że w warunkach fizjologicznego pH dodatnio naładowana arginina połączona z węglanem wapnia łączy
się z wykazującą ładunek ujemny
powierzchnią zębiny. W ten sposób w otwartych (obnażonych)
kanalikach zębinowych odkłada
się warstwa mineralna bogata
w wapń, skutecznie zatykająca
kanaliki. Wstępne wyniki badań
laboratoryjnych in vitro wydają
się potwierdzać tę tezę – badany
produkt faktycznie zamyka kanaliki zębinowe, skutecznie blokuje
przepływ płynów i jest odporny na
działanie kwasów. Wyniki kolejnych badań klinicznych także
potwierdzają skuteczne znoszenie
nadwrażliwości.
Badania kliniczne z dobrze
dobraną grupą kontrolną ukierunkowane na uogólnioną nadwrażliwość obejmującą liczne zęby
wykazały kliniczną skuteczność
[11] =>
untitled
DTP1209_09-11_Gillam
01.12.2009
13:11 Uhr
Seite 3
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
dostępnych bez recepty past do
zębów na bazie potasu (azotan,
chlorek i cytrynian sodu) i strontu
(stront, octan/fluorek strontu).
Jednocześnie produkty te są
łatwo dostępne dla pacjentów.
Wg Orchardson i Gillam preparaty zawierające sole potasu
(pasty do zębów, żele, roztwory
i płyny do płukania) są powszechnie stosowane do leczenia nadwrażliwości zębiny. Ich skuteczność w znoszeniu nadwrażliwości
była jednak kwestionowana.
Praktyka 11
„Lekarz, który chce skutecznie leczyć pacjentów dotkniętych tym trudnym problemem,
nie może pomijać znaczenia strategii profilaktycznych ani identyfikacji
i eliminacji czynników predysponujących – w szczególności tych, które powodują
erozję szkliwa (np. kwasów obecnych w diecie)”
tylko dodatkowe obciążenie dla
lekarza i dla pacjenta.
Podsumowanie
Przeprowadzony przegląd
dostępnego piśmiennictwa wskazuje jednoznacznie na dostępność
wielu metod leczenia. Jednocześnie można stwierdzić, że nie ma
jednego skutecznego preparatu
znoszącego nadwrażliwość, który
w pełni usuwałby dolegliwości
– nadwrażliwość zębiny ma charakter bardzo subiektywny i jest
Lekarz dentysta powinien zalecić pacjentowi stosowanie preparatu dostępnego bez recepty
przez 2-4 tygodni, a jeżeli po tym
czasie nie dojdzie do całkowitego
ustąpienia objawów, ponownie
przeanalizować sytuację. Dalsze
leczenie może mieć formę
bardziej inwazyjną, np. obejmować założenie wypełnień. Do zalet produktów przeznaczonych do
znoszenia nadwrażliwości dostępnych dla pacjentów bez recepty
– w porównaniu do wizyty u dentysty – należą prostota ich stosowania i niski koszt. Z drugiej
strony, tego typu produkty często
są w stanie złagodzić dolegliwości
dopiero po okresie 2-4 tygodni,
a leczenie profesjonalne może
przynieść natychmiastowe zniesienie odczuwanego przez pacjenta dyskomfortu.
Autor
For Registration & More Info:
Contact Person in Athens:
Lito Christophilopoulou
¨HO +30 210 213 2084, +30 210 222 2637
E-mail: mp-mediterranean@gidedental.com
Nena Puga
Tel.: +1 310 696 9025
E-mail: nena@gidedental.com
website: www.gidedental.com
Dr David G. Gillam:d.g.gillam@qmul.ac.uk
i eliminacji czynników predysponujących – w szczególności
tych, które powodują erozję
szkliwa (np. kwasów obecnych
w diecie). DT
Piśmiennictwo dostępne u wydawcy.
AD
Ciekawym podejściem do leczenia nadwrażliwości zębiny,
które można zastosować w praktyce jest użycie produktów znoszących nadwrażliwość występujących w postaci past profilaktycznych, stosowanych w gabinecie dentystycznym, połączone
ze stosowaniem wybranego produktu w warunkach domowych.
Lekarz dentysta, który chce skuteczne leczyć nadwrażliwość zębiny, musi wiedzieć, że nie istnieje
jedno rozwiązania dobre dla
wszystkich pacjentów. Mamy raczej do czynienia z określonym
wyborem produktów i metod terapeutycznych. Dlatego tak ważne
jest, aby dentysta opierał własny
sposób postępowania o szczegółowy wywiad i badanie, umożliwiające mu postawienie ostatecznego rozpoznania, a następnie
opracowywał schemat terapii
obejmujący usunięcie czynników
przyczynowych i predysponujących, ale także wnikliwe monitorowanie stanu pacjenta po wstępnym leczeniu. Naukowcy zaproponowali jak dotąd wiele różnych
schematów leczenia (Ryc. 1).
Ważne jest jednak, aby sposób
leczenia nadwrażliwości zębiny
był dostosowany do codziennej
pracy gabinetu, a nie stanowił
© Gabor & Barbara 2009
trudna do leczenia, niezależnie od
dostępnych możliwości terapeutycznych. Lekarz, który chce skutecznie leczyć pacjentów dotkniętych tym trudnym problemem, nie
może pomijać znaczenia strategii
profilaktycznych ani identyfikacji
[12] =>
untitled
DTP1209_12-13_Gordon
01.12.2009
13:13 Uhr
Seite 1
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
12 Praktyka
Wczesna diagnostyka chorób nowotworowych
Sara Gordon, USA
19-letni mężczyzna zgłosił się
do swojego lekarza na początku
listopada z powodu owrzodzenia na bocznej powierzchni
języka. Nie palił tytoniu, nie pił
alkoholu. Wydawało się, że nie
należy do grupy ryzyka chorób
nowotworowych. Lekarz dentysta podjął decyzję o kontroli
zmiany przed końcem roku.
Do tego czasu owrzodzenie
powiększyło się. Kiedy wreszcie
w styczniu przeprowadzono
biopsję, badanie wykazało
obecność inwazyjnego raka
kolczystokomórkowego.
Ryc. 1
Wg American Cancer Society
co godzinę 1 z mieszkańców
Ameryki umiera z powodu raka
jamy ustnej i gardła. W 2008 r.
choroba ta była w USAprzyczyną
7.590 zgonów. Nie rozpoznany
odpowiednio wcześnie nowotwór jamy ustnej powoduje
ogromne zniszczenia w organizmie, ponieważ nawet jeśli chory
przeżyje, często traci możliwość
jedzenia, mówienia i odczuwania
smaku.
Lekarze dentyści często nie
rozpoznają zmian nowotworowych do chwili, kiedy dochodzi
już do jego inwazji w głąb tkanek,
ponieważ objawy choroby mogą
przypominać typowe zmiany
pochodzenia urazowego, zakaźnego lub immunologicznego.
Jeśli rak jamy ustnej zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowany, może być całkowicie uleczalny. Rozpoznanie na etapie
Ryc. 3
Ryc. 2
Ryc. 1: Biopsja nieregularnej białej zmiany wykazała umiarkowanie nasiloną dysplazję nabłonka. – Ryc. 2: Duża czerwona zmiana okazała się rakiem kolczystokomórkowym. Boczna
powierzchnia języka to najczęstsze miejsce występowania nowotworów jamy ustnej.
dopiero rozwijającej się zmiany
niekiedy umożliwia nawet niedopuszczenie do powstania raka.
Badanie przesiewowe w kierunku chorób nowotworowych
obejmuje badanie wzrokowe
i palpacyjne szyi, owłosionej
skóry głowy oraz twarzy, a także
jamy ustnej i gardła. Ok. 2/3
wszystkich przypadków raka
jamy ustnej rozpoczyna się na
brzusznej lub bocznej powierzchni języka albo w dnie
jamy ustnej. Do innych często zajętych miejsc należą okolica trójkąta zatrzonowcowego, łuki podniebienne, podniebienie miękkie
i część ustna gardła. Lekarz dentysta powinien uważnie badać
boczne powierzchnie języka, wysuwając go przez gazik, a także
oceniać dno jamy ustnej, prosząc
Ryc. 4
pacjenta o dotknięcie językiem
do podniebienia.
Powszechny problem stanowią pacjenci z silnym odruchem wymiotnym, jednak badanie tej trudnej okolicy jest najważniejszą czynnością, jaką należy wykonać. Lekarz powinien
rutynowo u każdego pacjenta
uciskać język i badać podniebienie miękkie i ustną część gardła.
Nawet odruch wymiotny daje
przez chwilę możliwość zobaczenia części ustnej gardła i podniebienia miękkiego.
W ostatnich latach wzrosła
częstość rozpoznawania raka
kolczystokomórkowego podstawy języka i migdałków związanego z infekcją ludzkim wirusem brodawczaka (Human
Papillomavirus – HPV) u młodych
pacjentów. Zjawisko to wiąże
się z coraz częstszym występowaniem infekcji wirusem HPV
u młodych dorosłych aktywnych
seksualnie. Najważniejszymi
czynnikami ryzyka raka jamy
ustnej pozostaje mimo wszystko
palenie tytoniu i picie alkoholu.
Rak kolczystokomórkowy
powierzchownej błony śluzowej
stanowi ok. 90% złośliwych nowotworów w obrębie jamy ustnej
i gardła. Zmiany przednowotworowe na błonie śluzowej mają
często białe zabarwienie i lekko
nierówną powierzchnię. Białe
zmiany o nieznanym pochodzeniu określa się mianem leukoplakii. Zmiany podobne do przedstawionych na rycinie 1 wydają się
nierówne, ponieważ proliferu-
jący nabłonek fałduje się na powierzchni. Jednocześnie pogrubiona warstwa nabłonka maskuje
czerwony kolor leżących poniżej
naczyń krwionośnych.
Zmiany nowotworowe tkanek
powierzchownych (Ryc. 2) mają
często kolor czerwony i są przerosłe. Czerwone zmiany o nieznanym pochodzeniu określa się
mianem erytroplakii. Biopsja
niewyjaśnionych zmian czerwonych częściej wykazuje obecność
nowotworu złośliwego w porównaniu ze zmianami białymi.
Dzieje się tak dlatego, że rosnący
nowotwór złośliwy powoduje
stan zapalny i uwalnianie cząsteczek stymulujących powstawanie nowych naczyń krwionośnych. Jednak zarówno zmiany
czerwone, jak i białe mogą stano-
Ryc. 5
Ryc. 3: Zmiana wyglądem przypomina liszaj płaski. Powstała po założeniu zamków ortodontycznych i zniknęła po zdjęciu aparatu. Takie zmiany określa się terminem lichenoid mucositis (zmiany lichenoidalne). – Ryc. 4: Nierówną białą
zmianę zaklasyfikowano początkowo jako liszaj płaski. Biopsja wykazała jednak obecność inwazyjnego raka kolczystokomórkowego. – Ryc. 5: Mikrofotografia raka kolczystokomórkowego. Widoczne obszary, w których
limfocyty atakują leżący powyżej dysplastyczny nabłonek, co daje efekt przypominający obraz mikroskopowy liszaja płaskiego. Tego typu reakcja immunologiczna na dysplazję może wyjaśniać, dlaczego niektóre przypadki są początkowo
mylnie diagnozowane jako liszaj płaski, a dopiero potem okazują się rakiem kolczystokomórkowym.
Ryc. 6
Ryc. 7
Ryc. 8
Ryc. 6: Brodawka zwykła to niewielka, łagodna wyrośl, która zwykle ma przebieg samoograniczający. Wywoływana jest przez niektóre typy wirusa HPV. Występuje częściej na skórze, jednak może rozprzestrzeniać się na błonę śluzową jamy
ustnej na skutek bezpośredniego kontaktu. – Ryc. 7: Kłykciny kończyste (brodawki weneryczne) są także wywoływane przez HPV. Mogą bujnie rozwijać się u osób poddawanych immunosupresji. Są to zmiany łagodne. – Ryc. 8: Próbki
pobierane podczas biopsji powinny mieć odpowiednią wielkość (co najmniej 3 mm). Należy je pobierać z reprezentatywnego obszaru zmiany (tkanki niezmienione, zmiana wraz z podścieliskiem). Lekarz dentysta powinien natychmiast
umieścić materiał w 10% roztworze wodnym formaliny, a następnie przesłać go do histopatologa specjalizującego się w zmianach występujących w jamie ustnej w celu badania pod mikroskopem w zamkniętym naczyniu.
[13] =>
untitled
DTP1209_12-13_Gordon
01.12.2009
13:13 Uhr
Seite 2
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
Praktyka 13
Technika
Przykład nazwy handlowej
Zasada działania
Barwienie przyżyciowe błękitem toluidyny
Orascan
Wybarwia proliferujące komórki na niebiesko
Odbijanie światła przez tkanki
Vizilite
Poprawia widoczność białych zmian
Autofluorescencja tkanek
Velscope
Nieprawidłowe tkanki tracą zdolność
zielonej autofluorescencji, wydają się być czarne
Biopsja szczoteczkowa
Oral CDx
Próbka powierzchownych komórek nabłonkowych
jest klasyfikowana jako pozytywna, negatywna lub atypowa.
Tab. 1: Dostępne komercyjnie techniki wspomagające wykrywania nowotworów jamy ustnej.
wić objaw nowotworu. Nowotwory złośliwe mogą powodować
samoistny ból lub parestezje.
Ogólna zasada mówi, że niewyjaśniona zmiana czerwona, biała
u większości pacjentów mają
charakter samoograniczający
się oraz kłykciny kończyste
(brodawki weneryczne, Ryc. 7),
które u pacjentów poddawanych
Biopsja to pobranie tkanki
od żyjącego człowieka w celach
diagnostycznych. Niezależnie od
tego, czy lekarz użyje skalpela,
nożyczek chirurgicznych, czy na-
„Dokładne rutynowe badanie każdego pacjenta pod kątem
objawów nowotworu głowy i szyi oraz wykonywanie biopsji
i badania histopatologicznego każdej potencjalnie
podejrzanej zmiany, która utrzymuje się dłużej niż
10 dni może pozwolić dentystom ratować ludzkie życie”
albo wrzodziejąca, która utrzymuje się przez więcej niż 7 dni
powinna być poddana biopsji.
Przez lata trwała gorąca debata na temat charakteru przednowotworowego liszaja płaskiego i zmian lichenoidalnych.
Obecnie wiadomo, że istnieje
kilka różnych stanów chorobowych, objawiających się klinicznie w postaci typowego obrazu
siateczki białych linii na czerwonym tle oraz wykazujących w badaniu mikroskopowym obecność
gęstego nacieku z limfocytów
T wzdłuż błony podstawnej.
Prawdopodobnie ryzyko rozwoju
raka kolczystokomórkowego jest
różne dla różnych zmian o charakterze lichenoidalnym, np. reakcja lichenoidalna wywołana
przez leki stanowi odpowiedź na
preparaty stosowane ogólnoustrojowo i ustępuje po wycofaniu
danego leku. Reakcja lichenoidalna może być także skutkiem
kontaktu z materiałem uczulającym u osoby wrażliwej na dany
alergen, np. metal (Ryc. 3). Może
też powstawać z innych przyczyn.
W piśmiennictwie można
znaleźć wiele doniesień dotyczących rozwoju raka u pacjentów,
u których postawiono wcześniej
rozpoznanie liszaja płaskiego.
Niektóre analizy retrospektywne
wykazały jednak nieprawidłowość postawionego wcześniej na
podstawie badania klinicznego
lub nawet badania histopatologicznego rozpoznania liszaja
płaskiego. Przypadki sugerujące
transformację nowotworową
zmian liszaja płaskiego (oral lichen planus – OLP) mogą w rzeczywistości oznaczać „czerwone
i białe zmiany, które od początku
miały charakter dysplastyczny,
ale klinicznie i histopatologicznie przypominały OLP”. Taką
możliwość przedstawiono na rycinach 4 i 5.
Zmiany brodawkujące, przypominające narośle, także mogą
zmylić lekarza dentystę. Wiele
chorób objawiających się w ten
sposób jest wywołanych infekcją
HPV. Do łagodnych zmian reprezentujących tę grupę należą
brodawki zwykłe (Ryc. 6), które
immunosupresji mogą ulegać
znacznemu rozprzestrzenianiu.
Do tej grupy zaliczamy także
zmiany przednowotworowe oraz
nowotwory złośliwe. Leukoplakia brodawkująca (proliferative
verrucous leukoplakia – PVL) to
wieloogniskowa choroba związana z powstawaniem brodawek,
które w znaczącym odsetku
ulegają ostatecznie przejściu w
raka. Na rycinie 1 przedstawiono
zmianę, która może być PVL.
Rak brodawkujący przybiera
postać dużej, brodawkowatej
zmiany, która powoli nacieka
inne tkanki i może ulec przemianie w raka kolczystokomórkowego.
W ostatnich 10 latach na
rynku pojawiło się kilka rozwiązań do stosowania przy fotelu
pacjenta, które mają ułatwić lekarzom dentystom wczesne wykrywanie raka. Opierają się one
na wybarwianiu błękitem toluidyny, odbijaniu światła przez
tkanki, zjawisku fluorescencji
oraz biopsji szczoteczkowej.
Choć towarzyszą im atrakcyjne
kampanie reklamowe, a same
techniki są wygodne w stosowaniu, nie ma jak dotąd wyników
rygorystycznych analiz grupy
Cochrane, które mogłyby potwierdzić, że metody te ułatwiają
lub w ogóle umożliwiają wczesne
rozpoznawanie raka w populacji
ogólnej. Nawet programy wzrokowego badania przesiewowego
nie zostały poddane badaniom
potwierdzającym ich przydatność w zmniejszaniu liczby osób
umierających z powodu raka.
Dlatego w tym zakresie konieczne są dalsze analizy. W tabeli 1 podsumowano dostępne
obecnie na rynku technologie
uzupełniające badanie przesiewowe w kierunku raka.
Dentysta ma jednak do dyspozycji inne, bardzo przydatne narzędzie, tzn. biopsję, która jest nadal jedyną techniką pozwalającą
na jednoznaczne rozpoznanie nowotworu jamy ustnej. W połączeniu ze szczegółowym wywiadem
medycznym oraz dokładnym badaniem głowy i szyi, metoda ta pozwala lekarzowi z możliwie największą pewnością diagnozować
zmiany w obrębie jamy ustnej.
kłuwacza chirurgicznego, celem
biopsji jest pobranie próbki materiału reprezentacyjnej dla całej
zmiany i zabezpieczenie jej na
czas transportu do laboratorium
histopatologicznego (Ryc. 8).
W laboratorium próbkę poddaje
się obróbce na szkiełku i ocenia
pod mikroskopem. Wynik badania histopatologicznego gotowy jest zwykle nie później niż
w ciągu 7 dni.
American Academy of Oral
and Maxillofacial Pathology zaleca, aby wszystkie tkanki usuwane z jamy ustnej ze wskazań
estetycznych lub czynnościowych były wysyłane do histopatologa specjalizującego się w obszarze jamy ustnej, tak jak tkanki
pozyskane drogą biopsji – chyba,
że są wycinane w efekcie rutynowego zabiegu, takiego jak gingiwektomia. Badanie histopatologiczne jest zwykle refundowane
przez płatnika. Tkanki pobrane
przez dentystę mogą być także
wysyłane do histopatologów nie
specjalizujących się w obszarze
jamy ustnej. Za specjalistę w tej
dziedzinie uważa się lekarza,
który po ukończeniu studiów
stomatologicznych odbył co
najmniej 3-letnie specjalistyczne
szkolenie i bardzo dobrze orientuje się w chorobach błony śluzowej jamy ustnej.
Dokładne rutynowe badanie
każdego pacjenta pod kątem objawów nowotworu głowy i szyi
oraz wykonywanie biopsji i badania histopatologicznego każdej
potencjalnie podejrzanej zmiany,
która utrzymuje się dłużej niż
10 dni może pozwolić dentystom
ratować ludzkie życie. DT
Piśmiennictwo dostępne u wydawcy.
Autor
Dr Sara Gordon jest adiunktem
w College of Dentistry na University of
Illinois w Chicago (USA). Można się
z nią skontaktować, pisząc na adres:
gordonsa@uic.edu.
AD
[14] =>
untitled
DTP1209_14-15_Ludwig
01.12.2009
13:14 Uhr
Seite 1
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
14 Perspektywy
Miniimplanty jako kluczowe rozwiązanie
w gabinecie stomatologicznym – część III
Björn Ludwig, Bettina Glasl, Thomas Lietz, Jörg A. Lisson, Niemcy
Ryc. 1a
Ryc. 1b
Ryc. 1c
Ryc. 1a-c: Dystalizacja górnych zębów trzonowych. Doprzednie ustawienie zębów 16 i 26, widoczne przemieszczenie kłów (a). Aparat Walde Frog (FORESTADENT) przymocowany do 2 miniimplantów (b). Dystalizacja o ok. 6 mm po
3 miesiącach leczenia zapewniła dostateczną ilość miejsca dla wprowadzenia kłów na właściwe pozycje (c).
Ryc. 2a
Ryc. 2b
Ryc. 2c
Ryc. 2d
Ryc. 2a-d: Dystalizacja górnych zębów bocznych. Miniimplanty wprowadzono w okolicy linii pośrodkowej (OrthoEasy, FORESTADENT) (a). Miniimplanty OrthoEasy z zamocowanymi łącznikami laboratoryjnymi (b). Aparat Frog
zamontowano do łączników laboratoryjnych (c). Boczne zdjęcie rtg ukazujące idealne położenie miniimplantów, łączników laboratoryjnych i aparatu Frog (d).
Poziome przemieszczenie zęba
Brak miejsca w łuku to jedna
z głównych przyczyn skośnego ustawienia zębów. Jednym ze sposobów
rozwiązania tego problemu jest stworzenie niezbędnego miejsca. Z drugiej
strony, przedwczesna utrata zębów lub
inne zaburzenia anatomiczne mogą
Ryc. 3a
prowadzić do powstawania wolnych
przestrzeni, które z różnych przyczyn
należy zamknąć. Wcelu korekty poziomego przemieszczenia zębów można
zastosować miniimplanty, które mają
tę zaletę, że nie powodują niepożądanych efektów działania sił o przeciwnym do planowanego kierunku.
Ryc. 3b
Dystalizacja
Przedstawiony przypadek (Ryc.
1a-c) dotyczy często spotykanego
problemu: migracji zębów trzonowych
w kierunku mezjalnym. Doprowadziło
to do znacznego niedoboru miejsca
w obszarze kłów. W takiej sytuacji istnieją 2 możliwości terapii: ekstrakcja
lub dystalizacja. W prezentowanym
przypadku możliwe było przeprowadzenie dystalizacji, a dzięki temu nie
było konieczności usuwania zębów.
Konwencjonalne techniki dystalizacji
(poza użyciem rozwiązań typu aparat
Headgear) wymagają oparcia na innych grupach zębów. Takie kotwienie
Ryc. 3c
Ryc. 3a-c: Mezjalizacja górnych zębów trzonowych. Miniimplanty wszczepione w okolicy linii pośrodkowej z łącznikami laboratoryjnymi (FORESTADENT) i śruba poprzeczna z zaczepem
dla maski twarzowej Delaire’a (a). Stan po ekspansji poprzecznej i powstaniu diastemy w linii pośrodkowej (b). Widok zewnątrzustnego aparatu z maską Delaire’a (c).
Ryc. 4a
Ryc. 4b
Ryc. 4c
Ryc. 4a-c: Zamykanie przestrzeni w odcinku górnych zębów przednich. Diagram ilustrujący zasadę kotwienia (a). Sytuacja początkowa: przyśrodkowe zęby sieczne utrzymano na miejscu przy
pomocy łuku stalowego (19 x 25), przymocowanego do miniimplantu z dodatkowym momentem obrotowym przyłożonym do zębów (b). Po 9 miesiącach zakotwienie jest nadal stabilne (c).
Ryc. 5a
Ryc. 5b
Ryc. 5c
Ryc. 5a-c: Zamykanie przestrzeni w odcinku górnych zębów przednich. Retrakcja en masse z użyciem miniimplantów i aparatu Power Arm (FORESTADENT), przedstawionego w pozycji
ściśniętej (a). Stan po usunięciu zęba przedtrzonowego, widoczny miniimplant OrthoEasy(b). W celu dodatkowej dystalizacji kła użyto jako źródła siły aparatu Power Arm (c).
ma negatywne efekty reaktywne. W
tym przypadku w sytuacji zastosowania konwencjonalnej metody dystalizacji istniało bardzo wysokie prawdopodobieństwo protruzji zębów przednich. Tego niekorzystnego efektu
można uniknąć, stosując miniimplanty.
Można je wszczepiać na powierzchni przedsionkowej lub – jak
w tym przypadku – podniebiennej.
Przedsionkowe umieszczenie miniimplantu (np. pomiędzy zębami przedtrzonowymi) zawsze wiąże się z ryzykiem
ewentualnej interferencji z migracją zębów. W takiej sytuacji konieczne jest
usunięcie miniimplantu i użycie w dalszym etapie konwencjonalnych metod
kotwienia/blokowania (np. przy pomocy ligatury). W prezentowanym
przypadku obecność pierwszych zębów trzonowych stanowiła przeciwwskazanie do umieszczenia miniimplantów w okolicy przedtrzonowców.
Wszczepienie 2 miniimplantów
w okolicy linii pośrodkowej ma wiele
zalet. Po pierwsze: miniimplanty zapewniają bardzo stabilne zakotwienie
aparatu do dystalizacji, ponadto nie
utrudniają przesuwania zębów w odcinku bocznym. Nawet po skutecznej
dystalizacji zębów trzonowych
można je stosować do stabilizacji
uzyskanej sytuacji do czasu zakończenia terapii. Nie ma też ryzyka
uszkodzenia innych zębów na skutek
niekorzystnej sytuacji przestrzennej
i/lub niewłaściwego osadzenia.
Wadą połączenia, jakie musi być
zapewnione pomiędzy stosowanym
aparatem Walde Frog (FORESTADENT) i miniimplantami (Ryc. 1a-c)
jest utrudnione oczyszczanie. Ze
względu na pokrycie dużych powierzchni błony śluzowej istnieje
ryzyko jej zapalenia (i rozwoju perimucositis). Jeśli w dalszym przebiegu
djdzie do powstania periimplantitis,
istnieje ryzyko przedwczesnej utraty
miniimplantów. Możliwą alternatywą
do stosowania w przyszłości mogą być
[15] =>
untitled
DTP1209_14-15_Ludwig
01.12.2009
13:14 Uhr
Seite 2
DENTAL TRIBUNE Polish Edition
Perspektywy 15
„łączniki laboratoryjne” (Ryc. 2a-d),
które nie zawierają tworzyw sztucznych i umożliwiają w pełni higieniczne
połączenie aparatu z miniimplantami.
Mezjalizacja
Jedną z najbardziej problematycznych sytuacji w terapii ortodontycznej
jest korekta ustawienia zębów polegająca na ich wysunięciu ku przodowi,
szczególnie w obrębie szczęki. Mogłoby się wydawać, że dostępność miniimplantów oznacza możliwość całkowitej rezygnacji z konwencjonalnych aparatów. Jednak w zależności
od sytuacji początkowej i charakteru
niezbędnej korekty, może zaistnieć
wskazanie do połączenia różnych metod. Jest to często sugerowane lub
wręcz konieczne z przyczyn biomechanicznych, np. w wadach klasy III.
W przypadku przedstawionym na rycinach 3a-c zastosowano wymuszoną
ekspansję szwu podniebiennego w połączeniu z wysunięciem ku przodowi
uzyskanym przy użyciu maski twarzowej Delaire’a. Podparcie zapewnione przez 2 miniimplanty wprowadzone w okolicy linii pośrodkowej
spowodowało, że siły wywierane
w kierunku osiowym i poprzecznym
były niemal całkowicie przenoszone na kości. Pozwoliło to w znacznym stopniu wyeliminować efekty
uboczne ze strony zębów.
Zamykanie przestrzeni
Dzięki dostępności miniimplantów
możliwe jest obecnie stosowanie nowych technik terapeutycznych, szczególnie w tych przypadkach, w których
występują częściowe braki uzębienia
w wyniku ekstrakcji kompensacyjnych oraz problem braku stabilności zębów wykorzystywanych jako podparcie. W tych przypadkach szczególnego
znaczenia nabiera III prawo Newtona.
Głównym problemem, z jakim należy
się zmierzyć, dokonując wyboru strategii terapeutycznej jest minimalizacja sił
o zwrocie przeciwnym do pożądanego.
Ortodontyczne zamykanie przestrzeni
w łuku zębowym przy użyciu miniimplantów jest szczególnie zalecane
w przypadkach:
• braku możliwości zastosowania metod alternatywnych i/lub braku pewności co do ich skuteczności w danej
sytuacji,
• konieczności uniknięcia nadmiernej
liczby zamków ortodontycznych
z przyczyn kosmetycznych lub czynnościowych,
• konieczności szybkiego ukończenia
leczenia lub leczenia bez korekty
ustawienia całego łuku zębowego,
• leczenia asymetrycznego związanego z ryzykiem przesunięcia linii
pośrodkowej i możliwością prowadzenia ekstrakcji kompensacyjnych,
• potrzeby zapewnienia odpowiedniego wstępnego ustawienia zębów
w ramach przygotowania do leczenia
protetycznego.
Warto zauważyć, że w przypadkach, w których proponujemy pacjentowi leczenie mające na celu zamknięcie przestrzeni, musimy go poinformować nie tylko o koszcie i ryzyku
związanym z taką terapią, ale także
o dostępnych rozwiązaniach alternatywnych, np. z wykorzystaniem mostów lub implantów.
Wyróżniamy 3 typy zabiegów mających na celu zamknięcie przestrzeni.
1. Zamykanie przestrzeni w odcinku
zębów przednich (np. w przypadku
przemieszczenia bocznych zębów
siecznych):
Ryc. 6a
Ryc. 6b
Ryc. 6c
Ryc. 6a-c: Zamykanie przestrzeni w odcinku górnych zębów bocznych. Sytuacja początkowa: zęby 25 i 27 wolne od próchnicy (a). Użycie miniimplantów (OrthoEasy) pozwala na przeprowadzenie „niewidzialnego” leczenia (b). Do przeprowadzenia mezjalizacji wystarczy tylko kilka elementów (c).
Ryc. 7a
Ryc. 7b
Ryc. 7c
Ryc. 7a-c: Ekstruzja pojedynczego zęba. Możliwa korekta położenia bocznego zęba siecznego, który uległ intruzji na skutek urazu (a). Miniimplant połączony w sposób pośredni z kłem oraz
zastosowanie techniki cienkołukowej do ekstruzji zęba 22 (b). Stan po 3 miesiącach (c).
Wskazaniem do ortodontycznego
zamknięcia przestrzeni jest często
wolna przestrzeń w odcinku zębów
przednich, szczególnie na poziomie
bocznych zębów siecznych. Do efektów niepożądanych konwencjonalnych metod terapii należą przesunięcie
linii pośrodkowej i/lub nieprawidłowe
pochylenie zębów przednich. Takich
efektów można uniknąć, stosując do
stabilizacji przyśrodkowych zębów
siecznych miniimplanty (Ryc. 4a-c).
Do stabilizacji zębów przednich
można użyć sztywnego łuku stalowego o wymiarach co najmniej
0,48 mm x 0,64 mm (19 x 25), przymocowanego do 2 miniimplantów
wszczepionych w linii pośrodkowej
lub w jej sąsiedztwie. W ten sposób
można zamknąć przestrzeń przy użyciu standardowych technik mechanicznych i aparatu zakładanego na powierzchnie przedsionkowe bez ryzyka
zmiany pozycji zębów siecznych.
2. Retrakcja „en masse” lub retrakcja
kłów (np. w przypadku braku zębów
przedtrzonowych):
Tego typu terapię także można
wspomóc miniimplantami (Ryc.
5a-c). Wprzeciwieństwie do konwencjonalnych aparatów, nie mamy tu do
czynienia z utratą kotwienia, ale raczej
z poprawą warunków biomechanicznych dzięki korzystniejszemu
ukierunkowaniu sił. Jeśli miniimplant
i zaczep dla elementu aktywnego
(sprężynki lub łańcuszka elastycznego) zostaną umieszczone na tym
samym poziomie co środek oporu
kłów, możliwe jest przesunięcie zęba
(lub zębów).
3. Zamykanie przestrzeni w odcinku zębów trzonowych (np. zamiast leczenia
protetycznego):
Mimo postępu w dziedzinie profilaktyki, nie udało się jak dotąd
całkowicie wyeliminować problemu
przedwczesnej utraty pierwszych
zębów trzonowych. Może w związku
z tym zaistnieć potrzeba odpowiedniego leczenia – szczególnie, jeśli sąsiadujące zęby są wolne od próchnicy
(Ryc. 6a-c). Co powinniśmy zaproponować pacjentowi: implanty, mosty
czy ortodontyczne zamknięcie przestrzeni? Uwzględniając faktyczne rokowanie długoterminowe w odniesieniu do zębów filarowych, zachowanie
naturalnych zębów i możliwie najmniejszy wpływ na już obecne wypełnienia lub uzupełnienia, nie wydaje się,
aby leczenie protetyczne było właściwym rozwiązaniem. Podstawowa
Ryc. 8a
Ryc. 8b
Ryc. 8a, b: Ekstruzja jako metoda terapii zgryzu otwartego, powstałego na skutek wpychania języka z zaburzeniami w obrębie górnego łuku zębowego.
Celem leczenia była ekstruzja przednich zębów szczęki przy użyciu miniimplantu wszczepionego do kości żuchwy (a). Stan po 12 miesiącach (b).
Ryc. 9a
Ryc. 9b
Ryc. 9a, b: Wykorzystanie intruzji w celu zamknięcia zgryzu otwartego (wada kostna powikłana wpychaniem języka). Uzyskano intruzję
zębów trzonowych przy użyciu śruby Titanol Uprighting Spring (FORESTADENT) (a). Stan po 6 miesiącach (b).
zasada stomatologii odtwórczej – najpierw usunąć tkanki, aby je potem odtworzyć – często nie jest najlepszym
wyjściem. Przyjmijmy, że podjęto decyzję o przesunięciu zęba 27 ku przodowi w celu kompensacji utraty zęba
w naturalny sposób. Zakotwienie szkieletowe oznacza możliwość uniknięcia
niepożądanych efektów ubocznych,
jak obustronne zamykanie szpary.
Przesuwanie mezjalne zębów wymaga użycia jedynie kilku elementów
(zamków, sprężyn itp.). Leczenie jest
niezauważalne dla otoczenia, a jednocześnie w porównaniu do przedstawionych rozwiązań alternatywnych
jest opłacalne i zapewnia bardzo wysoki stopień zachowania własnych tkanek. Rokowanie w zakresie wieloletniego zachowania naturalnych zębów
jest bardzo dobre.
Pionowe przemieszczenie zęba
Przemieszczenie zęba wzdłuż osi
pionowej zawsze może stanowić problem kosmetyczny i/lub czynnościowy.
Rozwiązaniem jest ekstruzja albo
intruzja z zastosowaniem zakotwienia
szkieletowego. Jest to technika bardzo
prosta w użyciu i bardzo opłacalna pod
względem finansowym.
Ekstruzja
Ekstruzję przy użyciu miniimplantów można stosować w odniesieniu
do pojedynczych zębów (Ryc. 7a-c) lub
ich grup (Ryc. 8a, b). Na skutek urazu
doszło do intruzji zęba 22 (Ryc. 7a-c).
W ciągu 3 miesięcy doprowadzono do
powrotu zęba na miejsce, wykorzystując pośrednie zakotwienie zęba 23 na
miniimplancie za pomocą aparatu
cienkołukowego. W przypadku wady
zgryzu związanej z widocznością języka i kości (Ryc. 8a, b) zdecydowano
o ekspansji poprzecznej łuku i ekstruzji
zębów przednich. Zastosowano gumowe wyciągi międzyszczękowe, zamocowane do miniimplantów w żuchwie. Gdyby połączono zamki z dolnymi przednimi zębami, doszłoby do
niepożądanej ekstruzji tych zębów
(każda siła powoduje działanie równej siły o przeciwnym zwrocie).
Ze względu na mniejszą powierzchnię
korzeni doszłoby do tego w znacznie
krótszym czasie niż do przesunięcia
przednich zębów szczęki. Zakotwienie
w obrębie kości dolnego łuku zębowego zapobiegło powstaniu tego niekorzystnego efektu ubocznego.
Do miniimplantu zamocowano
sprężynę Titanol Uprighting Spring
(FORESTADENT). Miniimplantusytuowano w takim miejscu, aby uzyskać
efekt intruzji. Po 5 miesiącach leczenia
uzyskano nawet pewną nadkorekcję
położenia pierwszych zębów trzonowych po obu stronach, co doprowadziło do likwidacji zgryzu otwartego
w przednim odcinku uzębienia.
Intruzja
Prezentowany przypadek zgryzu
otwartego z wpychaniem języka w
szparę pomiędzy zębami (Ryc. 9a, b)
leczono poprzez intruzję zębów
trzonowych i wynikającą z tego rotację szczęki w kierunku ogonowym.
Miniimplanty umieszczono w I i IV
kwadrancie pomiędzy kłami i pierwszymi zębami przedtrzonowymi.
Kontakt
Wnioski
Rozpoczęcie pracy z miniimplantami może wymagać od lekarza pokonania barier logistycznych i emocjonalnych, jednak wszechstronność
ich zastosowania staje się widoczna
dopiero wtedy, kiedy je stosujemy w
praktyce. Miniimplanty w znacznym
stopniu ułatwiają naszą codzienną
pracę. Zwiększają skuteczność i wydajność stosowania wielu aparatów ortodontycznych, prowadząc do ogólnej
poprawy jakości leczenia. DT
Dr Björn Ludwig
Am Bahnhof 54,
56841 Traben-Trarbach, Niemcy
Tel.: +49 65 41 81 83 81
Faks: +49 65 41 81 83 94
E-mail: bludwig@
kieferorthopaedie-mosel.de
[16] =>
untitled
EMS DIN A3
12.11.2009
14:55 Uhr
Seite 1
EMS-SWISSQUALITY.COM
1+1=3
NOWY AIR-FLOW MASTER PIEZON –
6.$/,1*25$=1$',32''=,Ą6à2:(
PIASKOWANIE – LIDER W PROFILAKTYCE
1DGLSRGG]LąVáRZHSLDVNRZDQLH
MDN Z $LU)ORZ 0DVWHU $ GRGDWNRZR VNDOLQJ MDN Z 3LH]RQ
0DVWHU : VXPLH $LU)ORZ
0D VWHU 3LH]RQ ± QDMQRZV]H
RVLąJQLĊFLHWZyUFyZ2U\JLQDOQ\FK
0HWRGWRWU]\DSOLNDFMHZMHGQ\P
5Ċ NRMH Ğ F L D P L 3 LH ] R Q / ( '
3U]\VáRZLRZDV]ZDMFDUVNDMDNRĞü
S R á ą F ] R Q D ] L Q W H O L J H Q W Q ą
WHFKQRORJLąL3LH]RQ
PIEZON BEZ BÓLU
3UDNW\F]QLHEH]EyOXGODSDFMHQWDL
QLH]Z\NOHáDJRGQ\GODQDEáRQND
PDNV\PDOQ\NRPIRUWSDFMHQWDMHVW
JáyZQ\PZ\UyĪQLNLHP2U\JLQDOQHM0HWRG\3LH]RQ1LHPyZLąFMXĪ
RXQLNDOQLHJáDGNLFKSRZLHU]FK
QLDFK]ĊEyZ7HGRGDWNRZH]DOHW\
Vą Z \ QL N LHP SURVWROLQLMQ\FK
UXFKyZZ]GáXĪSRZLHU]FKQL]ĊEyZ
2 U \J L QDO Q\FK 6] ZDMFD U VN LFK
.RĔFyZHN(06ZVSyáSUDFXMąF\FK
SHUIHNF\MQLH ] 2U \JLQDOQ\PL
> 2U\JLQDOQD5ĊNRMHĞü3LH]RQ/('
]H6]ZDMFDUVNą.RĔFyZNą36
> 2U\JLQDOQH5ĊNRMHĞFL$LU
)ORZL3HULR)ORZ
AIR-FLOW NISZCZY
BIOFILM
8VXZDQLHV]NRGOLZHJRELR¿OPXDĪ
GRVDPHJRGQDNLHV]RQHN7RLVWRWD
2U\JLQDOQHM0HWRG\$LU)ORZ3HULR
3RGG]LąVáRZDUHGXNFMDEDNWHULL]DSRELHJDXWUDFLH]ĊED SHULRGRQWLWLV
OXEXWUDFLHLPSODQWX SHULLPSODQWLWLV 5HJXODUQH]DZLURZDQLDVWUXPLHQLDPLHV]DQNLSRZLHWU]DLSLDVNX
RUD] ZRGD ]DSRELHJDMą RGPLH ±
QDZHWJG\GRFLHUDMąGRJUDQLFSUR¿ODNW\NL±G]LĊNLG]LDáDQLXNRĔFyZNL
3HULR)ORZ
$NLHG\FKRG]LRNRQZHQFMRQDOQH
SLDVNRZDQLHQDGG]LąVáRZHQLFQLH
MHVW ZDĪQLHMV]H RG QLH]UyZQDQHM
MDNRĞFL2U\JLQDOQHM0HWRG\$LU
)ORZ 6NXWHF]QRĞü V]\ENRĞü
SHZQRĞüLEH]VWUHVRZRĞü]DELHJXEH]
XV]NDG]DQLDWNDQNLáąF]QHMEH]U\
VRZDQLDSRZLHU]FKQL]ĊEyZ']LĊNL
áDJRGQHPX]DVWRVRZDQLXHQHUJLLELR
NLQHW\F]QHM
: XU]ąG]HQLX $LU)ORZ 0DVWHU
3LH]RQZV]\VWNRWRMHVWSRáąF]RQH±
RGGLDJQR]\LOHF]HQLDZVWĊSQHJRDĪ
SR NROHMQH ZL]\W\
=DSUDV]DP\ SURIHVMRQDOLVWyZSURI LODNW \NL DE\
VSUDZG]LOLVDPL
&RĞZLĊFHMRSUR¿ODNW\FH!
ZZZHPVVZLVVTXDOLW\FRP
[17] =>
untitled
DTP1209_17-24_ET01-08
01.12.2009
13:16 Uhr
Seite 1
ENDO TRIBUNE
The World’s Endodontic Newspaper · Polish Edition
LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2009
www.endo-tribune.com
VOL. 2, NR 3
Praktyka
Praktyka
Wydarzenia
System STAułatwia głębokie
znieczulenie
Poszerzona preparacja odcinka
wierzchołkowego
Konferencje, targi i kursy
dla lekarzy dentystów
Strona
2
Strona
4
Strona
8
„Zawsze staraj się pozostawić
naturalne zęby!”
„Posuwamy się naprzód w kierunku zwiększania świadomości w zakresie endodoncji i ważnej roli, jaką ta dziedzina
pełni w prowadzeniu leczenia, które jest praktycznie bezbolesne” – mówi dr Louis E. Rossman, prezes AAE
Rossman przypomina dentystom, że implanty mogą być
najlepszym rozwiązaniem dla
wielu pacjentów, jednak długotrwałe korzyści wynikające
z zachowania własnych zębów
mogą przewyższać ich sztuczne
odtwarzanie. Fred Michmershuizen – Redaktor Naczelny
magazynu Endo Tribune przeprowadził wywiad z dr. Louisem E. Rossmanem – Prezesem
Amerykańskiego Towarzystwa
Endodontycznego (AAE).
Rossman omówił inicjatywy
AAE (American Association of
Endodontists), które istotnie
zwiększyły świadomość społeczną na temat endodoncji
i znacznie poprawiły nastawienie pacjentów do leczenia
kanałowego. Mówił również
o potrzebie włączania endodontów do podejmowania decyzji
dotyczących planu leczenia
i podkreślił istotę zachowania
własnych zębów pacjenta, gdy
tylko taka możliwość istnieje.
Na czym polega największe
nieporozumienie w zakresie
leczenia kanałowego i co robi
Amerykańskie Towarzystwo
Endodontyczne, aby je wyjaśnić?
Najczęstsze błędne przekonanie dotyczy bólu związanego
z leczeniem endodontycznym
oraz strachu przed tym zabiegiem. Analizy wskazują, że 58%
społeczeństwa denerwuje się lub
boi leczenia endodontycznego.
To znacznie więcej niż w przypadku jakiegokolwiek innego
zabiegu stomatologicznego!
Jest to szczególne wyzwanie dla
naszego zawodu i specjalności.
Od 2004 r. Amerykańskie Towarzystwo Endodontyczne skupia
się na dementowaniu mitów i nieporozumień dotyczących leczenia endodontycznego poprzez
swoją kampanię wizerunkową.
Korzystając ze środków masowego przekazu, bezpośredniej
komunikacji z dentystą ogólnym
oraz informacji przekazywanych
nauczycielom stomatologii i studentom, posuwamy się naprzód
w kierunku podwyższania świadomości w zakresie endodoncji
i ważnej roli, jaką dziedzina ta
pełni w prowadzeniu praktycznie
bezbolesnego leczenia, które
Louis E. Rossman
umożliwia uratowanie własnych
zębów pacjenta. Jesteśmy jeszcze bardziej zmotywowani faktem, że obecność w mediach informacji na temat specjalności
zwiększyła się o 360% od momentu rozpoczęcia kampanii,
a 89% pacjentów, którzy mieli
przeprowadzone leczenie kanałowe przez endodontę wróciłoby
w celu przeprowadzenia kolejnego leczenia tego typu.
Jaka jest rola dentysty ogólnego?
Muszę podkreślić, że bardzo
cenimy rolę, jaką odgrywa dentysta ogólny w procesie podejmowania decyzji przez pacjenta.
Nasze badania wskazują, że 57%
pacjentów polega na poradzie
swojego dentysty podczas podejmowania decyzji, czy poddać się
leczeniu kanałowemu, czy ekstrakcji. Dlatego AAE stawia sobie za cel bycie najbardziej wiarygodnym i najlepiej dostępnym
dla dentysty ogólnego źródłem
informacji na temat endodoncji.
W rzeczywistości nie ma wystarczającej liczby endodontów, aby
sprostać 15 mln zabiegów leczenia kanałowego, które są przeprowadzane w każdym roku.
Ponieważ większość zabiegów
leczenia kanałowego wykonywana jest przez dentystów ogólnych, dążymy do tego, aby zapewnić im dostęp do najnowszych doniesień klinicznych
i źródeł informacji na temat endodoncji i oferujemy swoją pomoc jako partnerzy w zapewnieniu jak najlepszej opieki nad pacjentem. Formularz Oceny Trud-
ności Przypadku Endodontycznego, stworzony przez AAE
pozwala lekarzom praktykom
ocenić swoje umiejętności i poziom komfortu prowadzenia zabiegu w różnych stopniach trudności przypadku. Pozwala łatwo
określić moment, w którym działając w najlepszym interesie
pacjenta, należy go skierować do
endodonty. W szczególności zachęcamy wszystkich dentystów
do współpracy z miejscowymi
endodontami w celu zdobycia
informacji na temat zagadnień i udoskonaleń w tej specjalności.
Biorąc pod uwagę rosnące
obecnie zainteresowanie implantami, jak widzi Pan przyszłości endodoncji?
Nie ma wątpliwości, że implanty zębowe są obecnie uzasadnioną opcją leczniczą dla
wielu osób, szczególnie dla pacjentów bezzębnych. Jednak jesteśmy coraz bardziej zaniepokojeni swobodą, z jaką wielu dentystów korzysta z implantów
jako zamienników naturalnych
zębów, które mogłyby być uratowane dzięki leczeniu endodontycznemu. Naszym celem jest
podjęcie wszystkich możliwych
prób zachowania naturalnego
uzębienia. Nic nie wygląda, nie
wywołuje takiego odczucia i nie
funkcjonuje tak jak naturalny
ząb. Badania konsumenckie
przeprowadzone przez AAE
wskazują, że pacjenci coraz częściej wolą mieć przeprowadzone
leczenie kanałowe niż usunięty
ząb i wprowadzony w to miejsce
implant. Obecna debata wśród
specjalistów w dziedzinie stomatologii dotycząca implantów
podkreśla fakt, że badania kliniczne dotyczące powodzenia
w implantologii odbywają się
w ściśle kontrolowanych warunkach i wykorzystują definicję powodzenia, która jest dużo mniej
restrykcyjna niż w podobnych
badaniach dotyczących powodzenia leczenia endodontycznego. Te ostatnie są często prowadzone w warunkach odpowiadających gabinetowi i konsekwentnie mają równie wysoki
stopień powodzenia. Tylko dlatego, że ekspert w dziedzinie
implantologii wprowadza z sukcesem implant w badaniach wykonywanych w laboratorium nie
oznacza, że implanty są tak skuteczne jak leczenie endodontyczne, ale zrozumienie tej różnicy wymaga wnikliwej oceny
piśmiennictwa. Korzystając z informacji firm implantologicznych, stosujących agresywny
marketing swoich produktów,
czasami trudno dojść do obiektywnych wniosków. Z mojego
punktu widzenia specjalność endodontyczna będzie w dalszym
ciągu dobrze się rozwijać, niezależnie od pozycji implantów. Badania coraz częściej wskazują, że
istotnie więcej implantów wymaga interwencji pooperacyjnej
niż zębów po leczeniu endodontycznym powodując, że implanty
stają się kłopotliwą i kosztowną
metodą leczenia dla pacjenta,
a dodatkowo opcją mniej trwałą
w dłuższym przedziale czasowym. Kiedy dentysta zwróci
uwagę w przyszłości na wyniki
długoczasowe leczenia implantologicznego, stanie się oczywiste, że pełne spektrum leczenia
endodontycznego, włączając
w to zaawansowane techniki chirurgiczne, które mogą być sprawnie wykonane przez endodontę,
jest zdecydowanie bardziej wiarygodnym i rozważnym wyborem dla znacznej większości
pacjentów.
Jakie są Pana zdaniem najtrudniejsze wyzwania, którym
obecnie muszą sprostać endodonci i dentyści ogólni, prowadzący leczenie kanałowe?
ª
AD
[18] =>
untitled
DTP1209_17-24_ET01-08
2
01.12.2009
13:16 Uhr
Seite 2
Praktyka
ª
Największym obecnie wyzwaniem dla osób, które zajmują
się leczeniem endodontycznym
jest przekonanie pacjenta o fakcie, że długoczasowe zalety wynikające z pozostawienia naturalnego uzębienia przewyższają
sztuczne odpowiedniki – przeświadczenie, że jeżeli zabieg
endodontyczny jest konieczny,
ząb będzie utrzymywał się po
prawidłowej odbudowie przez
dekady, a nawet do końca życia.
Widoczny współcześnie trend
zmierzający do wymiany zębów
postrzegany jest jako rozwiązanie trwałe. Nawet jeżeli przyjmiemy, że stopień powodzenia
może być identyczny w krótkim
czasie, później mogą pojawić się
dodatkowe problemy z implantami, np.: wyrzynanie się naturalnego zęba za implantem, który
uległ kościozrostowi, czarne
trójkąty, obluzowanie śruby, defekty dziąsła. Są to rzadko dyskutowane, ale rzeczywiste prob-
lemy. Bezsprzecznie nie dotyczą
one naturalnych zębów.
Czy to oznacza, że po ukończeniu odbudowy zęba stopień
długofalowego powodzenia odbudowy naturalnych zębów jest
większy? Czy istnieją kwestie
etyczne związane z usuwaniem
naturalnych zębów i czy to zyski
są siłą napędową opieki stomatologicznej?
Uczciwe rozważenie tych zagadnień może ponownie upewnić dentystów w przeświadczeniu, że ich zaangażowanie w zachowanie naturalnych zębów nie
jest przestarzałą metodą leczenia, ale w rzeczywistości odpowiedzialną, sprawdzoną przez
długi czas, udowodnioną badaniami klinicznymi decyzją leczniczą, która ma długofalowe
zalety dla zdecydowanej większości pacjentów.
Gdyby mógł Pan zmienić
jedną rzecz w dzisiejszym spo-
ENDO TRIBUNE Polish Edition
sobie uprawiania stomatologii,
co by Pan wybrał?
Chciałbym cofnąć się do czasów, w których powszechna była
współpraca i funkcjonowaliśmy
jako interdyscyplinarny zespół,
w skład którego podczas planowania decyzji leczniczych wchodził endodonta. Specjaliści w porozumieniu z dentystą ogólnym
oraz zajmującym się odbudową,
powinni pracować razem dla
dobra pacjenta. Endodonci są na
pierwszej linii w ustalaniu prognozy dla zębów – wiemy, co możemy uratować, ale również rozpoznajemy zęby, które nie nadają
się już do leczenia. Pacjent czerpałby tylko korzyści z takiego
postępowania.
Co sprawia Panu najwięcej
satysfakcji w pracy dla AAE?
Zajmowanie pozycji Prezesa
AAE jest przywilejem. To honor
służyć każdemu z naszych członków. Podczas tego roku kadencji
miałem do czynienia z osobami
i organizacjami, które służą
swoim wyborcom i stomatologii
w doskonały sposób. Wykonujemy piękny zawód koncentrujący się na opiece nad pacjentem
i jego zdrowiu oraz na eliminacji
choroby. Była to rzadka okazja
do pracy z członkami naszej
organizacji, naszym biurem
i personelem w Chicago. Życzę
każdemu endodoncie, aby mógł
doświadczyć tego, czego ja doświadczyłem w tym roku. Jednocześnie zachęcam każdego
profesjonalistę w dziedzinie stomatologii do angażowania się
i poświęcania swojego czasu
organizacjom stomatologicznym i zawodowym, niezależnie
od tego, czy działają one na poziomie lokalnym, czy krajowym.
Ucz w szkole, stań się mentorem,
pracuj jako wolontariusz dla komisji – cokolwiek robisz, służysz
swojej profesji, kolejnym pokoleniom dentystów oraz pacjentom, którzy są pod naszą
opieką. ET
ET
Info
Dr Louis E. Rossman otrzymał tytuł
D.M.D. w 1975 r. i certyfikat endodonty w 1977 r. w University of
Pennsylvania School of Dental Medicine. Prowadzi praktykę stomatologiczną w zakresie endodoncji w centrum Filadelfii i jest profesorem klinicznym endodoncji w University of
Pennsylvania School of Dental Medicine. Jest honorowym przewodniczącym I.B. Bender Division of Endodontics w Albert Einstein Medical Center
oraz pracuje jako docent kliniczny chirurgii i medycyny zarówno w Drexel
University College of Medicine, jak
i Thomas Jefferson University. Jest
konsultantem w dziedzinie endodoncji w Szpitalu Dziecięcym w Filadelfii.
Louis E. Rossman dużo publikuje, napisał wiele prac na temat endodoncji
oraz przyczynił się do powstania wielu
endodontycznych podręczników. Ponadto bardzo intensywnie prowadzi
wykłady na całym świecie. Można się
z nim skontaktować, pisząc na adres:
louisrossman@hotmail.com.
System STA ułatwia uzyskanie
głębokiego znieczulenia
Allen R. Helfer, USA
Stres związany ze świadomością, że wykorzystaliśmy
wszystkie znane sobie sposoby
i nie osiągnęliśmy pożądanego
efektu, występuje nie tylko na
uczelniach stomatologicznych,
ale w każdym gabinecie dentystycznym.
Kiedy mamy do czynienia z
ostrym, przeszywającym bólem,
z pewnością nie możemy odesłać
pacjenta. 85% moich pacjentów
to osoby kierowane przez ogólnie praktykujących lekarzy den-
System STA
tystów. Kierują oni pacjentów
do naszego gabinetu, ponieważ
jesteśmy specjalistami, którzy
mogą pochwalic się sukcesami
w zakresie znoszenia bólu.
Skoro większość moich pacjentów trafia do mnie z polecenia, muszę nie tylko zaspokoić
ich oczekiwania, ale także – co
równie ważne – oczekiwania lekarzy, którzy ich do mnie kierują.
Pacjent trafia do mnie tylko na
krótkotrwałe leczenie, ale z lekarzem kierującym do mnie pa-
Wielu endodontów, którzy zwykle pracują, lecząc pojedyncze zęby, w szczególny sposób docenia zalety systemu STA firmy Milestone Scientific.
cjentów wiąże mnie długotrwały
związek. Jeśli ważne jest dla nas
kreowanie wizerunku gabinetu,
musimy pamiętać, że to pacjenci
w znacznej mierze tworzą ten
wizerunek – nie tylko wobec
lekarza, który ich skierował, ale
także poprzez tzw. marketing
szeptany i „pocztę pantoflową”.
Dlatego tak ważne jest to, co
z wizyty zapamięta pacjent.
W taki sposób buduje się markę
gabinetu – poświęcając w danym
momencie całą uwagę temu jednemu pacjentowi. Uważam, że
od pierwszego wrażenia pacjenta
zależy 90% jego zaufania do
lekarza. Przed rozpoczęciem
nauki zabiegów endodontycznych, uczę moich studentów odpowiedniego traktowania pacjentów. Mogę bez trudu nauczyć, jak czyścić, opracowywać
i wypełniać kanały, ale nie mogę
nauczyć wrażliwości i empatii.
Po postawieniu rozpoznania
i ustaleniu zęba przyczynowego,
można rozpocząć pracę. Kolejny
moment interakcji z pacjentem
to procedura znieczulania. Większość pacjentów bardziej boi się
igły niż samego zabiegu, dlatego
dla lekarza jest to bardzo istotny
etap. Być może jest to pierwszy
i ostatni raz, kiedy widzimy
tego pacjenta, dlatego jego pierwsze wrażenie ma znaczenie
kluczowe – szczególnie, jeśli
wiemy, że swoje doświadczenia
(i dobre, i złe) pacjent przekaże
lekarzowi, który go do nas skierował.
Zajmuję się endodoncją od
ponad 40 lat. Uczę w szkołach
stomatologicznych i prowadzę
na całym świecie wykłady na
temat bezstresowej i przewidywalnej endodoncji. Najczęściej
zadawane mi pytanie brzmi:
„Jak mogę uzyskać głębokie
znieczulenie tak, aby móc otworzyć ząb?”
Jeszcze kilka lat temu nie znałem odpowiedzi na to pytanie.
Dzisiaj zabiegi leczenia kanałowego są bezstresowe zarówno
dla mnie, jak i dla moich pacjentów dzięki urządzeniu do sterowanej komputerowo aplikacji
środków miejscowo znieczulających (Computer Controlled
Local Anesthesia Delivery System – CCLAD, firmy Milestone
Scientific), nazywanego Systemem STA. Wykonywane przy
pomocy tego systemu znieczulenia są bardziej komfortowe,
przewidywalne i dokładne.
Moje doświadczenia wskazują, że sposób podawania znieczulenia warunkuje wiarę pa-
[19] =>
untitled
DTP1209_17-24_ET01-08
01.12.2009
13:16 Uhr
Seite 3
Praktyka
ENDO TRIBUNE Polish Edition
Kolejna ważna korzyść dotyczy stosowania koferdamu.
Czasami zdarza się, że klamra
od koferdamu uciska dziąsło,
wywołując dyskomfort u pacjenta. Dzięki całkowitemu znieczuleniu dziąseł, zakładanie
koferdamu i klamry jest dla pacjenta zupełnie bezbolesne. Ułatwia to znacznie przeprowadzenie
zabiegu bez stresu i z większą
wydajnością.
Dr Eugene R. Casagrande uważa, że system
STA to doskonałe rozwiązanie dla pacjenta,
lekarza i gabinetu.
cjenta w umiejętności i zdolności
lekarza dentysty. Przez całe lata
pracy wykonywałem blokady
nerwu zębodołowego dolnego,
ale z całą pewnością nie jest to
metoda niezawodna. Wykonując
znieczulenie, trzeba po prostu
„trafić w dziesiątkę”. U niektórych pacjentów występują
wszystkie objawy znieczulenia,
ale wystarczy dotknąć zęba wiertłem, a pacjent czuje ból. Próbujemy więc znieczulać ponownie.
Nauczono nas, że w celu
zmniejszenia dyskomfortu należy podczas wykonywania znieczulenia przewodowego nerwu
zębodołowego dolnego powoli
podawać środek znieczulający,
ale nie jest to łatwe. Wolną, bezbolesną aplikację można łatwo
uzyskać, stosując sterowane
komputerowo urządzenie do
miejscowej iniekcji środków
znieczulających System STA™
firmy Milestone Scientific. System ten rozwiązuje problem poprzez precyzyjną kontrolę prędkości wypływu środka znieczulającego, a dzięki temu możliwe
jest podawanie preparatu poniżej
progu bólu pacjenta. Technologia ta wykorzystuje mechanizm
sprzężenia zwrotnego (dynamiczną kontrolę ciśnienia), informując lekarza w czasie rzeczywistym sygnałem wizualnym
i dźwiękowym, czy końcówka
igły znajduje się w obrębie
więzadła ozębnej, co z kolei
ma znaczenie dla właściwego
przeprowadzenia znieczulenia
śródwięzadłowego. System STA
informuje także, czy igła nie
przemieściła się podczas iniekcji, zapewniając dokładność
aplikacji. Dodatkową zaletą tej
techniki jest głębokie znieczulenie jednego zęba bez powodowania zdrętwienia warg, języka
lub innych zębów pacjenta.
Wykorzystuję System STA
w swojej praktyce do podawania
wszystkich tradycyjnych znieczuleń, ale także jako narzędzie
diagnostyczne – jeśli np. nie
jestem w stanie zidentyfikować
zęba, który powoduje ostre dolegliwości bólowe, znieczulam
podejrzany ząb śródwięzadłowo.
Jeśli ból mija wiem, że to właśnie
jest ząb przyczynowy. Jeżeli
podejrzewam, że źródłem bólu
może być ząb 26 (pierwszy górny
prawy trzonowiec) albo 25 (drugi
górny prawy przedtrzonowiec),
używam Systemu STA do znieczulenia zęba trzonowego. Jeśli
ból ustąpi wiem, że to ten ząb
powodował dolegliwości. Jeżeli
nie, zębem przyczynowym jest
ząb 25. System STA to doskonałe narzędzie diagnostyczne
w tego typu trudnych przypadkach.
Zakup Systemu STA do naszego gabinetu w ogromny spoEndo Tribune.ai
2009-05-11
sób wpłynął pozytywnie na
moją codzienną praktykę. Mogę
teraz zajmować się swoja pracą
bez strachu i napięcia, jakie odczuwałem w minionych latach.
Zauważyłem także, że obecnie
inni lekarze kierują do mnie pacjentów ze względu na stosowaną technikę znieczulania.
System STA firmy Milestone
Scientific pozwala lekarzom
dentystom na wolne i bezbolesne
podawanie znieczulenia. Jego
zalety to m.in.:
• możliwość wykonywania już
wraz z pierwszym wkłuciem przewidywalnego znieczulenia śródwięzadłowego
dzięki systemowi dodatniego sprzężenia zwrotnego
DPS™,
• brak znieczulenia okolicznych
struktur dzięki możliwości
znieczulenia śródwięzadłowego,
• ergonomia i lekkość,
• lepsza tolerancja przez pacjentów w porównaniu do tradycyjnych rozwiązań,
3
• możliwość pracy z końcówką
wielkości pilnika endodontycznego, co ułatwia dotarcie do
najtrudniejszych okolic,
• 4 wygodne rozmiary końcówek
umożliwiające przeprowadzenie dowolnego typu znieczulenia. ET
ET
Kontakt
Z dr. Helferem można się skontaktować, pisząc na adres: bemcrm@aol.com.
13:55:21
AD
[20] =>
untitled
DTP1209_17-24_ET01-08
4
01.12.2009
13:16 Uhr
Seite 4
Praktyka
ENDO TRIBUNE Polish Edition
Poszerzona preparacja odcinka
wierzchołkowego – uzasadnienie
kliniczne i metody
Richard E. Mounce, USAi Gary D. Glassman, Kanada
Jedno z najczęściej zadawanych pytań z dziedziny endodoncji, jakie słyszymy podczas
wykładów dla ogólnie praktykujących lekarzy dentystów
dotyczy wątpliwości dotyczących idealnej średnicy preparacji w okolicy wierzchołkowej
(MAD).
Lekarze chcą wiedzieć, w
którym momencie można uznać,
że kanał został prawidłowo opracowany i przystąpić do jego wypełniania. Ponadto mają oni wątpliwości co do tego, w jaki sposób różne warunki anatomiczne
modyfikują preferowaną średnicę preparacji w okolicy wierzchołkowej, tzn. czy kanał policzkowy w pierwszym górnym
zębie przedtrzonowym należy
opracować do takiego samego
rozmiaru co kanał dystalny
w dolnym zębie trzonowym.
Celem niniejszego artykułu jest
udzielenie odpowiedzi na te
pytania poprzez zaprezentowanie wygodnej do zastosowania
klinicznego, opartej na piśmiennictwie metody poszerzonej
preparacji odcinka wierzchołkowego.
Idealna średnica głównego
pilnika do preparacji okolicy
wierzchołkowej wynika z uwzględnienia:
• zaleceń zawartych w piśmiennictwie endodontycznym,
• potrzeby unikania działań jatrogennych podczas poszerzania
odcinka wierzchołkowego,
• posiadania technicznych możliwości przewidywalnego i bez-
Ryc. 2: Zestaw dużych pilników Twisted File.
piecznego poszerzania odcinka
wierzchołkowego.
Utrata drożności to oznaka efektów jatrogennych i pogorszonego przebiegu oczyszczania
i formowania kanałów. Drożność
można kontrolować, stosując jak
najczęściej cienkie ręczne pilniki, które wykazują największą
możliwą wydajność i skuteczność. Ręczne pilniki typu K należy wstępnie wyginać i wprowadzać do kanału w kierunku
zgodnym z oczekiwanym zakrzywieniem kanału. Optymalną
krzywą wygięcia ręcznych pilników można uzyskać, stosując
kleszcze EndoBender (SybronEndo).
Zalecenia zawarte
w piśmiennictwie endodontycznym
Odpowiednio przeprowadzone poszerzenie preparacji
w odcinku wierzchołkowym oznacza okrężnie usuniętą zębinę
w okolicy przewężenia światła
kanału na poziomie otworu
wierzchołkowego. Poszerzenie
preparacji w odcinku wierzchołkowym zapewnia bardziej obfite
płukanie, lepsze usuwanie resztek i lepsze dopasowanie ćwieka
głównego w porównaniu do
nieposzerzonego kanału. W piśmiennictwie endodontycznym
podaje się niemal jednogłośnie,
że większa średnica preparacji
wierzchołkowej zapewnia uzyskanie bardziej czystego kanału.
Autorzy nie spotkali się z ani jednym doniesieniem, z którego wynikałoby, że mniejsza średnica
preparacji wierzchołkowej zapewnia uzyskanie lepiej oczyszczonych kanałów.
Unikanie działań jatrogennych
podczas poszerzania odcinka
wierzchołkowego
Zanim przejdziemy do prezentacji konkretnych metod
poszerzania odcinka wierzchołkowego kanału, przyjrzyjmy się
kilku praktycznym zasadom, pomysłom i uwagom, co da nam
ogólną wiedzę na temat skutecznego szerokiego opracowywania
części przywierzchołkowej.
Opracowany ostatecznie
kanał powinien swoim kształtem
Ryc. 3: Zestaw małych pilników Twisted File.
Ryc. 1: Pilniki Twisted File (SybronEndo).
przypominać zwężający się lej.
Przewężenie wierzchołkowe powinno znajdować się w niezmienionym położeniu i wielkości,
tzn. powinno pozostać nienaruszone. Przewężenie wierzchołkowe stanowi naturalną barierę,
zapobiegającą przepychaniu
bakterii, tkanek miazgi, płynów
do płukania, uszczelniacza i materiału wypełniającego. Kanał
powinien zachować swoje początkowe położenie i powinien
być powiększony tylko w takim
stopniu, jak opisano w niniejszym artykule. Stopień zwężania
się ścian i średnica części wierzchołkowej powinny mieć odpowiednią wartość, zapewniającą
optymalne warunki hydrauliczne
podczas płukania i wypełniania
kanału. Dążąc do osiągnięcia
tego celu, trzeba uwzględnić
konieczność unikania działań
jatrogennych. Należy zaznaczyć,
że technicznie jest możliwe
i bardzo pożądane jednoczesne
poszerzenie odcinka wierzchołkowego i zachowanie naturalnego położenia i rozmiarów
przewężenia wierzchołkowego.
Duża średnica odcinka wierzchołkowego oznacza poszerzenie kanału w kierunku wierzchołkowym aż do poziomu
przewężenia wierzchołkowego
(i zachowanie początkowego
położenia i rozmiarów przewężenia) bez przechodzenia poza
punkt, w którym kanał korzeniowy ma najmniejszą średnicę
(w miejscu, gdzie wychodzi na
zewnątrz korzenia).
Mechaniczne poszerzanie
kanału należy traktować jako jeden ze sposobów jego oczyszczania. Zapewnienie optymalnego
efektu przeciwbakteryjnego wymaga stosowania jednocześnie
z opracowywaniem mechanicznym preparatów do płukania
niszczących mikroorganizmy.
W piśmiennictwie endodontycznym jednoznacznie podaje się,
że płukanie jest niezbędne dla
zmniejszenia liczby bakterii do
poziomu, jaki nie jest możliwy
do osiągnięcia tylko poprzez
preparację. Optymalna metoda
irygacji obejmuje stosowanie
podgrzanego płynu, usunięcie
warstwy mazistej, naprzemienne
stosowanie roztworu EDTA
i preparatu o działaniu ściśle
przeciwbakteryjnym, aktywację
przy pomocy ultradźwięków
oraz stosowanie dostatecznej
objętości i stężenia, a także odpowiednio częstą wymianę płynów
dezynfekujących.
Należy zapewnić prostoliniowy dostęp do kanałów. Powinna istnieć możliwość wprowadzenia do kanałów wszystkich pilników, maszynowych
narzędzi niklowo-tytanowych
i ręcznych pilników K bez ich
wyginania się na ścianach ubytku
w części koronowej zęba. Pozostawienie ścian ubytku utrudniających wprowadzenie niklowotytanowych narzędzi maszynowych może utrudniać zabieg poszerzania kanałów i zwiększa
ryzyko różnego rodzaju efektów
jatrogennych. Przed rozpoczęciem formowania kanału należy
zawsze usunąć trójkątny nawis
zębiny na poziomie ujść kanałów
(i szyjki zęba).
Przez cały czas zabiegu opracowywania kanałów należy
utrzymywać drożność kanałów.
Ręczne pilniki typu K można
przyciąć na długość odpowiednią do sytuacji klinicznej –
jeśli narzędzie jest zbyt długie,
może ulegać blokowaniu, zginaniu albo wyginaniu i wymagać
wymiany. Pilnik typu K, który
nie jest dostosowany do określonego kanału, nie pozwala na
uzyskanie odpowiedniego nacisku, niezbędnego dla pokonania zwapnień i poprzecznych półek. Wstępnie wygięte i docięte
pilniki ręczne pozwalają na
wydajniejsze udrażnianie kanałów w porównaniu do narzędzi dłuższych i nie wygiętych
i umożliwiają pracę ruchem
oscylacyjnym.
Kiedy pilnik ręczny typu
K osiągnie szacowaną lub faktyczną długość roboczą, stosujemy łącznik na kątnicę M4
Safety Handpiece (SybronEndo;
Ryc. 4). Praca ruchem oscylacyjnym przy użyciu M4 jest bezpieczna, wydajna i oszczędza zarówno czas, jak i nasze ręce.
Trudno jest złamać pilnik, stosując tę metodę. Jeśli końcówka
ręcznego pilnika typu K nie przekracza odległości 1-2 mm od
przewężenia wierzchołkowego,
a rozmiar pilnika nie przekracza
ISO 10, praktycznie nie zdarza
się zjawisko prostowania krzywizny kanałów (tzw. transportacji). Końcówka M4 powoduje
ruch ręcznego pilnika Kerra
o 30° w kierunku zgodnym
z ruchem wskazówek zegara
i 30° w kierunku przeciwnym.
Końcówka ta nie jest przeznaczona do przesuwania ręcznego pilnika K wzdłuż kanału
w celu jego udrażniania ani do
przechodzenia przez zwapnienia. Ręczny pilnik Kerra wprowadza się na poziom przewężenia wierzchołkowego ręcznie
po wstępnym dogięciu i przycięciu narzędzia.
Klinicznie przeprowadza się
leczenie w ten sposób, że wprowadza się cienki ręczny pilnik
K na oszacowaną lub faktyczną
długość roboczą, a następnie
[21] =>
untitled
DTP1209_17-24_ET01-08
01.12.2009
13:16 Uhr
Seite 5
Praktyka
ENDO TRIBUNE Polish Edition
zakłada na niego końcówkę M4
z założonym koferdamem.
Wierzchołek ręcznego pilnika K
należy wprowadzić do poziomu
lub lekko poza przewężenie
wierzchołkowe. Ten pilnik, służący do utrzymywania drożności
to jedyne narzędzie, które wprowadza się poza przewężenie
wierzchołkowe. Wybór pilnika,
który będzie wprawiany w ruch
oscylacyjny za pomocą kątnicy
M4 zależy od oporu, jaki sprawiają ściany kanału podczas
wprowadzania narzędzia ręcznego. Wyobraźmy sobie sytuację, w której pilnik ręczny w
rozmiarze ISO 6 można bez trudu
wprowadzić na faktyczną długość roboczą, a pilnik ISO 8
można wprowadzić na długość roboczą, jednak z pewnym
oporem. Wprowadzamy narzędzie w rozmiarze ISO 8 do poziomu przewężenia wierzchołkowego i pozostawiamy je tam.
Następnie nakładamy na pilnik
kątnicę M4. Pracujemy kątnicą
M4 w kanale przez 15-30 s,
wykonując ruchy pionowe o amplitudzie 1-3 mm. Kątnica M4
wprawia pilnik ISO 8 w ruch
oscylacyjny (30° w kierunku
zgodnym z ruchem wskazówek
zegara i 30° w kierunku przeciwnym), zatem pod wpływem
działania pilnika dojdzie do minimalnego poszerzenia światła
kanału. Stopniowo będzie malał
opór podczas ruchów pionowych, pilnik będzie też coraz
łatwiej wykonywał ruch oscylacyjny.
zmniejszyć, stosując obfite
płukanie i kontrolując drożność
po użyciu kątnicy M4, a także
wprowadzając pilnik do poziomu przewężenia wierzchołkowego (tzn. na faktyczną długość roboczą). Warto zaznaczyć,
że zalecane w niniejszym artykule stosowanie ruchu oscylacyjnego dotyczy wczesnego etapu
preparacji kanału i formowania
drogi wprowadzania narzędzi,
nie zaś ostatecznego formowania
kanału. Ostateczną preparację
przeprowadza się przy użyciu
maszynowych narzędzi niklowo-tytanowych w sposób opisany poniżej. Użycie ruchu oscylacyjnego podczas ostatecznej
preparacji kanału do rozmiaru
przekraczającego ISO 30 zawsze
wiąże się z transportacją wierzchołkową.
Należy dostosować stopień zbieżności ścian do warunków anatomicznych. Korzenie
o bardziej złożonej budowie
należy opracować, zachowując
mniejszy stopień zbieżności
w porównaniu do korzeni o prostszym kształcie. Mniejszy stopień
zbieżności należy zapewnić
w kanałach bardzo pozakrzywianych, zwapnionych lub wykazujących atypową budowę
Praca z końcówką M4 wymaga ciągłego zwilżania, najlepiej wodnym 2% roztworem
chloheksydyny i 5,25% roztworem podchlorynu sodu. Nie jest
potrzebne ani zalecane stosowanie podczas ruchu oscylacyjnego
lepkiego roztworu EDTA w żelu,
ponieważ może nie być możliwe
całkowite usunięcie żelu (szczególnie z wierzchołkowej 1/3 kanału), nawet przy stosowaniu
najlepiej penetrujących preparatów do płukania.
Końcówka M4 pasuje do
wszystkich mikrosilników ze
złączem typu E. Stosuje się ją
przy prędkości obrotowej 900
rpm (obrotów na minutę) i przy
ustawieniach 18:1. W prezentowanym przykładzie po użyciu
pilnika w rozmiarze ISO 8 średnica kanału będzie odpowiadała
rozmiarowi ISO 10 pilnika K.
Po przepłukaniu i ponownej kontroli drożności, do kanału wprowadza się narzędzie w romiarze
ISO 10, które jest następnie
wprawiane w ruch oscylacyjny.
Praca końcówką M4 w opisany
sposób spowoduje opracowanie
kanału do średnicy pilnika K
w rozmiarze ISO 15. W ten sposób kanał zostanie przygotowany
do dalszej preparacji przy użyciu
maszynowych narzędzi niklowo-tytanowych.
Użycie ręcznego pilnika typu
K w rozmiarze ISO 15 lub większym, a szczególnie praca ruchem oscylacyjnym mimo wprowadzenia pilnika na zbyt małą
głębokość (tak, że nie dochodzi
do przewężenia wierzchołkowego) wiąże się z ryzykiem
transportacji kanału. Ryzyko
wszelkiego rodzaju efektów jatrogennych można znacznie
Ryc. 4: Kątnica M4 Safety Handpiece
(SybronEndo).
anatomiczną. Większy stopień
zbieżności można z kolei uzyskać w prostych kanałach, które
na zdjęciach rtg wydają się być
szerokie i drożne. Wyczerpujące
informacje na temat możliwego
i należnego stopnia zbieżności
ścian kanałów różnych zębów
zostaną podane w dalszej części
niniejszego artykułu. Na tym etapie warto wspomnieć, że różne
systemy kanałów korzeniowych
w różnym stopniu umożliwiają
uzyskanie większego stopnia
zbieżności na całej długości
kanału. Pilniki produkowane
metodą skrawania wykazują
mniejszą elastyczność i odporność na złamanie w porównaniu
do pilników wytwarzanych techniką skręcania, jak np. Twisted
File (TF, SybronEndo; Ryc. 1-3).
Znajomość względnego stopnia
zbieżności możliwego do uzyskania przy użyciu poszczegól-
Ryc. 5: Materiał do wypełniania na bazie żywic RealSeal (SybronEndo).
nych systemów narzędzi endodontycznych stanowi warunek
konieczny wyboru pożądanego
kształtu preparacji i kolejności
maszynowych pilników niklowo-tytanowych, a także określenia możliwości lub konieczności
użycia narzędzi do otwierania
ujść kanałów.
Podczas preparacji zębów
o złożonej budowie kanałów korzeniowych narzędziami o większym stopniu zbieżności lekarz
musi zdawać sobie sprawę z ryzyka perforacji. Usunięcie nadmiernej ilości zębiny prowadzi
do osłabienia korzenia oraz znacząco zwiększa ryzyko późniejszego złamania pionowego, nawet jeżeli podczas samego leczenia nie dojdzie do perforacji korzenia.
Opinie lekarzy na temat poziomu, na jakim należy kończyć
preparację, płukanie i wypełnianie kanałów bardzo się różnią.
Osobiście stosuję preparację do
poziomu przewężenia wierzchołkowego, zarówno w przypadkach żywej, jak i martwej
miazgi, stawiając sobie za pierwszorzędowy cel zachowanie
drożności przez przewężenie
wierzchołkowe. Położenie przewężenia wierzchołkowego
określa się poprzez łączną analizę wszelkich dostępnych źródeł
informacji na ten temat. Lekarz
może oszacować wstępnie długość roboczą na podstawie zdjęć
rtg wykonanych przed leczeniem. Tę wstępnie oszacowaną
długość można skonfrontować
z poziomem, na którym dentysta
czuje pod palcami uskok, kiedy
ręczny pilnik K przechodzi przez
przewężenie wierzchołkowe.
Odległość ta powinna być bardzo
zbliżona (a nawet identyczna) do
długości określonej metodą elektroniczną za pomocą endometru.
Ponadto po opracowaniu kanału
i przy zachowanej drożności
można do kanału wprowadzić sączek papierowy – powinien on
pozwalać na dokładne określenie
położenia przewężenia wierzchołkowego w postaci drobnej
kropelki wilgoci albo krwi.
Korelacja wszystkich wymienionych obserwacji i wyników pomiarów elektronicznych podczas
różnych etapów preparacji kanału pozwala na dokładne określenie położenia przewężenia
wierzchołkowego. W zależności
od długości i stopnia zakrzywienia kanału, jego długość robocza
w trakcie preparacji stopniowo
się zmniejsza. Ważne, aby kontrolować stopień zbieżności
ścian kanałów i unikać nadmiernego poszerzania w kierunku
5
Ryc. 6: Ćwieki na bazie żywic RealSeal (SybronEndo).
wierzchołkowym od tego skrócenia.
Częstość stosowanych narzędzi zależy w bardzo dużym
stopniu od lekarza, warunków
anatomicznych oraz stosowanego systemu endodontycznego.
W przypadku maszynowych
narzędzi niklowo-tytanowych
można wyróżnić 2 podstawowe
cele preparacji, które w idealnej
sytuacji powinny następować po
sobie: „preparację podstawową”
(do momentu wprowadzenia na
pełną długość narzędzia maszynowego w rozmiarze ISO 25
i o stopniu zbieżności 0,06 lub
0,08), a następnie „preparację
ulepszoną” (w tym przykładzie
poszerzenie odcinka wierzchołkowego do rozmiaru powyżej
ISO 25). Warto zauważyć, że podawana w piśmiennictwie wewnętrzna średnica przewężenia
wierzchołkowego wynosi średnio ok. 0,28 mm, niezależnie od
budowy anatomicznej korzenia.
Jeśli główny pilnik stosowany
w odcinku wierzchołkowym
będzie miał mniejszą średnicę, fragmenty wierzchołkowej
części kanału pozostaną nieopracowane, co oznacza brak całkowitej czystości kanału. Jeżeli
lekarz kończy preparację w okolicy przewężenia wierzchołkowego na etapie preparacji
podstawowej i wypełnia kanał
przy takim właśnie rozmiarze
głównego pilnika do preparacji
odcinka wierzchołkowego, to
arbitralnie narzuca się średnicę
korzenia, która może odbiegać
od faktycznej klinicznej średnicy.
Preparacja techniką crowndown to początkowa preparacja
kanału pilnikami o większym
stopniu zbieżności i większej
średnicy wierzchołka, a następnie stopniowe zmniejszanie
stopnia zbieżności i rozmiarów
wierzchołka narzędzia. Stosując
tę technikę, wprowadzamy
każdy kolejny pilnik na większą
głębokość niż poprzednie narzędzie. Przykładem takiej preparacji jest stosowanie po ukształtowaniu ujścia pilników o stopniu zbieżności 0,06 w kolejności
rozmiarów ISO 40, 35, 30, 25,
20 i wreszcie 15. Sekwencję tę
można powtarzać do momentu,
kiedy uzyskamy pożądany stopień zbieżności i rozmiar wierzchołka na poziomie przewężenia
wierzchołkowego, np. ISO 20
lub 25.
Lekarz mógłby także zastosować sekwencję pilników o różnym stopniu zbieżności, stosując
np. zestaw maszynowych pil-
ników niklowo-tytanowych K3
VTVT (SybronEndo) i pracując
stopniowo na coraz większej głębokości. Przykładowa sekwencja może wyglądać następująco:
0,10/25; 0,08/25; 0,06/35;
0,04/30; 0,06/25 i 0,04/20. W tej
technice stopniowo zmniejszamy stopień zbieżności i średnicę wierzchołka.
Po wstępnej, podstawowej
preparacji lekarz może kolejno
powiększyć średnicę części
wierzchołkowej kanału. Poszerzanie części wierzchołkowej
przeprowadza się zwykle w technice step-back. Metoda ta zakłada stosowanie kolejno pilników o rosnącej średnicy wierzchołka, np. podstawową preparację kanału do rozmiaru
0,06/25, a następnie użycie kolejno narzędzi w rozmiarze ISO
30, 35 i 40. Do powiększania
średnicy preparacji odcinka
wierzchołkowego stosuje się pilniki o mniejszym stopniu zbieżności. Maszynowe pilniki niklowo-tytanowe o mniejszym stopniu zbieżności pasują do kanału
opracowanego bardziej stożkowato. Jeśli kanał opracowano
w ramach podstawowej preparacji przy użyciu narzędzi o stopniu zbieżności 0,06, pilnik maszynowy o stopniu zbieżności
0,04 zmieści się bez trudu do tak
ukształtowanego kanału. Dzięki
temu takie narzędzie będzie skrawało jedynie w odcinku wierzchołkowym, powiększając średnicę kanału w tym miejscu. Jeśli
lekarz pracuje pilnikami Twisted
File i uzyskał ostatecznie stopień
zbieżności ścian równy 0,08, do
takiego kanału zmieszczą się bez
trudu pilniki TF o stopniu zbieżności 0,06 i 0,04 (których użycie
doprowadzi do powiększenia
średnicy preparacji w odcinku
wierzchołkowym).
Poszerzanie preparacji w odcinku wierzchołkowym poprzez
dodatkową pracę w tej części
kanału jest szybkie i wydajne.
Ten dodatkowy etap, opisywany
w piśmiennictwie endodontycznym jako bardzo korzystny,
wymaga tylko wprowadzania
na pełną długość roboczą narzędzi o rosnącej średnicy wierzchołka i przeprowadzania po
każdym z nich płukania i kontroli
drożności. Następnie można
użyć kolejnego pilnika o większej średnicy wierzchołka, aż do
momentu osiągnięcia pożądanej
wielkości preparacji części
wierzchołkowej kanału. Kolejność stosowania pilników podczas udoskonalonej preparacji
ª
[22] =>
untitled
DTP1209_17-24_ET01-08
6
01.12.2009
13:16 Uhr
Seite 6
Praktyka
ª
opisano szczegółowo w dalszej
części niniejszej pracy.
Różne systemy niklowo-tytanowych narzędzi maszynowych
mają swoje zalety i ograniczenia
w porównaniu do innych systemów przeznaczonych do poszerzania odcinka wierzchołkowego
i systemów narzędzi o większym
stopniu zbieżności. Niektóre
narzędzia maszynowe charakteryzują się bardziej wydajnym
skrawaniem, inne są bardziej
elastyczne. Niektóre z nich pozwalają na poszerzanie wierzchołkowej części kanału, inne
nie. Część systemów nie zawiera
pilników o odpowiedniej wielkości wierzchołków niezbębnej
dla przeprowadzenia takiego
fazy romboedrycznej (R). Krystaliczna faza R stanowi formę
przejściową pomiędzy fazą austenitu i martenzytu. Austenit to
forma krystaliczna stopu niklowo-tytanowego w spoczynku.
Krystaliczna faza martenzytu
występuje w momencie, kiedy
stop zostaje poddany obciążeniu.
Zdolność stopu niklowo-tytanowego do uginania się pod
wpływem obciążeń wynika
z transformacji w fazę martenzytu. Transformacja ta wiąże
się ze zmianą konfiguracji krystalicznej atomów, co prowadzi
do osiągnięcia wyjątkowej elastyczności stopu metali. Jeśli nie
dojdzie do przekroczenia granic
elastyczności stopu niklowotytanowego, po zaprzestaniu
obciążania wróci on do swojego
początkowego kształtu.
ENDO TRIBUNE Polish Edition
zanych z brakiem skrawania
w procesie ich produkcji. W 90%
przypadków klinicznych pilniki
TF pozwalają na przeprowadzenie podstawowej preparacji przy
użyciu tylko jednego lub 2 narzędzi. W przypadku preparacji przy
użyciu jednego pilnika stosuje
się najczęściej pilnik 0,08/25,
z kolei do pracy 2 narzędziami
wybierane są zwykle pilniki
o stopniu zbieżności 0,06 i 0,08.
Pilniki TF pozwalają na
uzyskanie większego stopnia
zbieżności niż maszynowe narzędzia NiTi wytwarzane metodą
skrawania. Najczęstszy stopień
zbieżności uzyskiwany przy pomocy pilników skrawanych to
0,06. Pracując z pilnikami Twisted File, można w prosty i bezpieczny sposób opracować
Pracując systemem TF,
można opracować kanał przy
użyciu mniejszej liczby wprowadzeń narzędzia do kanału
w porównaniu do skrawanych
pilników niklowo-tytanowych.
Zwykle do osiągnięcia wierzchołka kanału i jego podstawowej preparacji wystarczy 3- lub
4-krotnie wprowadzić pilnik TF
do jego światła.
W miarę ćwiczeń na usuniętych zębach, liczba stosowanych
narzędzi i wprowadzeń pilnika
do kanału potrzebnych dla uzyskania tego samego efektu przez
tego samego lekarza, zmniejszają się. Przypadki, w których
początkowo przeprowadzenie
podstawowej preparacji wymagało użycia 2 pilników TF,
bardziej doświadczony lekarz
zaczyna opracowywać jednym.
To, co początkowo wymagało
4 lub 5 wprowadzeń narzędzia,
uzyskuje już po 3 lub 4 wprowadzeniach.
Preparacja kanału za pomocą
pilników Twisted File i poszerzanie
odcinka wierzchołkowego kanału
Na etapie preparacji podstawowej stosuje się pilniki TF
w technice crown-down, zaczynając od narzędzi o większym
stopniu zbieżności i stopniowo
go zmniejszając. W celu poszerzenia odcinka wierzchołkowego
wykorzystuje się technikę stepback, stopniowo zwiększając
średnicę wierzchołka narzędzia.
Ryc. 7a, b: Opisane w niniejszym artykule przypadki leczenia z poszerzeniem preparacji w odcinku wierzchołkowym.
poszerzania, np. w niektórych
systemach nie ma narzędzi o
średnicy wierzchołka powyżej
ISO 40, a jeśli są, pilniki te są tak
sztywne, że poszerzona preparacja odcinka wierzchołkowego
jest możliwa wyłącznie w stosunkowo prostych kanałach.
Najlepszym sposobem oceny
praktycznej możliwości poszerzania odcinka wierzchołkowego
przy użyciu poszczególnych systemów narzędzi maszynowych
są próby na zębach usuniętych.
Pozwala to lekarzowi określić
faktyczną przydatność różnych
systemów niklowo-tytanowych
narzędzi maszynowych w aspekcie poszerzania części wierzchołkowej kanałów.
Odcinek wierzchołkowy
można poszerzać przy użyciu
jednej z kilku dostępnych metod
klinicznych. Praktycznym i zalecanym wyborem, zarówno do
preparacji podstawowej, jak i do
poszerzania odcinka wierzchołkowego są pilniki Twisted File.
Narzędzia TF są dostępne
w rozmiarach 0,12/25; 0,10/25;
0,08/25; 0,06/25/30/35 oraz
0,04/25/40/50. Przy takiej różnorodności rozmiarów i stopni
zbieżności pilników można opracować niemal każdy ząb, niezależnie od poziomu trudności.
Pilniki Twisted File mają
jedną podstawową cechę, która
różni je od innych narzędzi maszynowych, wytwarzanych metodą skrawania. Narzędzia TF nie
są na żadnym etapie poddawane
tarciu o szorstką powierzchnię
metalową. Rowki tnące uzyskuje
się poprzez skręcanie stopu niklowo-tytanowego, a to wymaga
jego przejścia z krystalicznej
fazy austenitu do krystalicznej
Jeśli nacisk trwa pomimo
przekroczenia granicy elastyczności, dochodzi do plastycznego
odkształcenia metalu, a stop nie
wraca już do oryginalnego
kształtu. W przypadku maszynowych pilników niklowo-tytanowych wyprodukowanych metodą skrawania, odkształcenie
pilnika jest jednoznacznym
wskazaniem do jego wyrzucenia.
Pilniki Twisted File mają znacznie szerszy zakres pracy plastycznej niż skrawane narzędzia
ze stopu NiTi. Dzięki temu
można nadal pracować narzędziem, które uległo nieznacznej
deformacji (odkręceniu). Odkręcenie pilnika TF nie powoduje
natychmiastowego nieodwracalnego jego uszkodzenia tak, jak
dzieje się to w przypadku maszynowych narzędzi NiTi wyprodukowanych metodą skrawania.
W procesie wytwarzania pilników Twisted File na żadnym
etapie nie występuje tarcie powierzchni narzędzia o szorstką
powierzchnię metalu. Dzięki
temu na powierzchni pilnika ani
na jego krawędziach tnących nie
ma niedoskonałości, jakie mogłyby powstać na skutek tarcia
metalu. Takie niedoskonałości
i ubytki w powierzchni stopu
są miejscem o zmniejszonej odporności na złamanie związane
z cyklicznym zmęczeniem materiału i działaniem sił skręcających. Brak takich niedoskonałości wyjaśnia częściowo odporność pilników TF na obciążenia
cykliczne.
Pilniki Twisted File
Pilniki Twisted File wykazują
w porównaniu do tradycyjnych
maszynowych narzędzi niklowo-tytanowych wiele zalet zwią-
kanał, uzyskując stopień zbieżności 0,08 lub 0,10 – o ile nie
mamy do czynienia z kanałem
szczególnie zagrożonych powstaniem perforacji, a osiągnięcie takiego stopnia zbieżności
nie doprowadzi do nadmiernego
usunięcia zębiny predysponującego do późniejszego pęknięcia
korzenia. W przypadku większych kanałów, np. kanału podniebiennego górnych zębów
trzonowych, można często uzyskać zbieżność równą 0,10 aż do
poziomu wierzchołka. W kanałach o średniej wielkości (np.
w korzeniu mezjalnym dolnych
zębów trzonowych) możliwe
jest zwykle uzyskanie na całej
długości kanału po jego wierzchołek stopnia zbieżności 0,08.
W przypadku wąskich, krętych
i znacznie zwapnionych kanałów
o złożonej budowie jest zwykle
możliwe osiągnięcie na poziomie wierzchołka stopnia zbieżności 0,06.
Pilniki TF o stopniu zbieżności 0,12 stosowane są zasadniczo do poszerzania ujść kanałów
– nie wprowadza się ich na całą
długość kanału. Pilniki TF o
stopniu zbieżności 0,04 wykorzystuje się do preparacji wąskich kanałów, w których opracowano drogę wprowadzania narzędzi. Powodują one minimalne
powiększenie światła kanału,
przygotowując go do dalszego
poszerzania. Jeśli uzyskano
drogę wprowadzania narzędzi,
ale ząb ma bardzo złożoną budowę systemu korzeniowego,
pilnik TF o stopniu zbieżności
0,04 pozwala lekko go poszerzyć, a dzięki temu dalsza preparacja jest znacznie wydajniejsza,
a jednocześnie zmniejsza się
ryzyko złamania narzędzia.
Po uzyskaniu prostoliniowego dostępu i usunięciu trójkątnych nawisów zębiny preparuje
się ujścia kanałów. Podczas poszerzania ujść należy pamiętać,
że niezależnie od ich średnicy,
ściany kanału po ostatecznej
preparacji muszą stanowić jednorodny stożek wzdłuż całej
długości korzenia. Dlatego
w przypadku szerokich i prostych kanałów (np. kanałów podniebiennych górnych zębów
trzonowych) zwykle rozpoczyna
się pracę od wprowadzenia na
1/3 długości kanału pilnika TF
o stopniu zbieżności 0,10. W kanałach o umiarkowanym stopniu
złożoności budowy (np. w korzeniu mezjalnym dolnych zębów
trzonowych) pierwszym narzędziem wprowadzanym do kanału
jest pilnik TF o stopniu zbieżności 0,08. W kanałach o bardzo
złożonej budowie, takich jak kanały w dolnych zębach przednich, kanały mocno zakrzywione
albo zwapniałe jako pierwszego
należy użyć pilnika TF stopniu
zbieżności 0,06.
Jeśli na dalszym etapie pracy
lekarz będzie chciał uzyskać przy
pomocy narzędzi Twisted File
większy stopień zbieżności ścian
kanału, można wykonywać pierwszym pilnikiem ruchy zamiatające ku górze w kierunku przeciwnym do położenia furkacji,
tzn. w stronę najgrubszej warstwy zębiny. Warto także zaznaczyć, że po opracowaniu kanału
narzędziem o małym stopniu
zbieżności możliwe jest zwiększenie jego stożkowatości. Nie
ma natomiast możliwości
zmniejszenia stopnia zbieżności
ścian już opracowanego kanału.
Dlatego na początkowym etapie
pracy w kanale zawsze lepiej jest
pracować bardziej zachowaw-
czo. Zawsze można usunąć jeszcze trochę zębiny, ale nigdy nie
można jej już dodać.
Kanał jest udrażniany na
określoną wstępnie długość roboczą przy użyciu ręcznego pilnika Kerra. Opracowywana jest
droga wprowadzania narzędzi,
najlepiej w opisany powyżej
sposób przy użyciu kątnicy M4.
Kiedy pierwszy ręczny pilnik
typu K zostanie wprowadzony na
oszacowaną długość roboczą,
określa się faktyczną długość roboczą przy użyciu elektronicznego endometru.
Przeprowadza się podstawową preparację pilnikami TF,
stosowanymi w technice crowndown przy użyciu narzędzi o malejącym stopniu zbieżności
ścian. W zależności od typu opracowywanego kanału, w wielu
przypadkach pierwszy pilnik TF
będzie jednocześnie ostatnim
kończącym podstawową preparację przed przystąpieniem do
poszerzania odcinka wierzchołkowego. W wielu kanałach możliwe jest opracowanie kanału
aż po wierzchołek metodą pojedynczego pilnika, wprowadzanego na coraz większą głębokość
tak, jak w technice crown-down
(z płukaniem i kontrolą drożności przed każdorazowym
wprowadzeniem narzędzia. Jeśli
podczas kolejnego wprowadzenia tego samego pilnika TF nie
jest możliwe pogłębienie preparacji bez użycia nadmiernej siły,
należy zastosować metodę 2 pilników i użyć narzędzia o mniejszym stopniu zbieżności. W dużych kanałach można zastosować w tej technice pilniki
o stopniu zbieżności 0,10 i 0,08,
a w kanałach mniejszych pilniki
0,08 i 0,06. Warto zwrócić uwagę,
że jeśli pierwszym narzędziem
wprowadzonym do poziomu
wierzchołka będzie pilnik o
stopniu zbieżności 0,06, można
użyć następnie pilnika o stopniu
zbieżności 0,08, aby zapewnić
bardziej stożkowate ukształtowanie ścian kanału.
W naszym gabinecie pracujemy pilnikami TF z prędkością
900 rpm i z wyłączoną funkcją
kontroli momentu obrotowego.
Pilnik jest biernie wprowadzany
do kanału, wykonujemy jeden
ciągły, kontrolowany ruch i wycofujemy narzędzie. W momencie napotkania oporu wycofujemy pilnik, płuczemy kanał
i sprawdzamy jego drożność,
a następnie ponownie wprowadzamy pilnik TF. Jeśli przestrzegamy delikatnego i biernego
wprowadzania narzędzi do kanału, jednego pilnika można
użyć do preparacji 2-3 zębów.
Nie zaleca się wykonywania pilnikami TF ruchów posuwistozwrotnych ani tzw. dziobiących.
W momencie wprowadzania
pilnika do kanału powinien się
on obracać.
Kiedy pilnik TF o wymiarach 0,08/25 lub 0,06/25 TF
zostanie wprowadzony na faktyczną długość roboczą, lekarz
może przeprowadzić sondowanie wierzchołka. Sondowanie
to prosty sposób określania
w przybliżeniu wewnętrznej
średnicy otworu wierzchołkowego, ułatwiający ostateczne
[23] =>
untitled
DTP1209_17-24_ET01-08
01.12.2009
13:16 Uhr
Seite 7
Praktyka
ENDO TRIBUNE Polish Edition
poszerzenie odcinka wierzchołkowego kanału, np. jeśli ręczny
pilnik Kerra w rozmiarze ISO 25
przy niewielkim nacisku nie
przechodzi poza faktyczną długość roboczą, uznajemy tę wartość za wewnętrzną średnicę kanału na poziomie przewężenia
wierzchołkowego. W tym przypadku klinicznym, jeżeli pilnik
ręczny typu K w rozmiarze ISO
25 ulega zaklinowaniu w otworze wierzchołkowym, kanał
można poszerzyć w stosunku do
rozmiaru początkowego o 3-4
rozmiary do momentu klinowania na poziomie faktycznej długości roboczej. W naszym przykładzie, jeżeli pilnik Kerra w rozmiarze ISO 25 klinuje się po
wprowadzeniu na faktyczną długość roboczą, po zastosowaniu
narzędzia w rozmiarze 0,06/30
używamy pilnika 0,06/30, a następnie 0,04/40.
Jak opisano powyżej, pilniki
o mniejszym stopniu zbieżności, wynoszącym 0,06 i 0,04,
mieszczą się w kanale opracowanym pilnikiem 0,08 i tną tylko
w części wierzchołkowej. Ta
sama zasada mówiąca, że pilnik
o mniejszym stopniu zbieżności
mieści się w kanale opracowanym bardziej stożkowatym
narzędziem, obowiązuje także
w stosunku do innych systemów narzędzi kanałowych (K3,
Sybron Endo; narzędzia LSX,
Lightspeed, Discus Dental).
Po zakończeniu pracy z pilnikami TF można przystąpić do
dopasowywania ćwieka, który
zostanie użyty do wypełnienia
kanału. Istnieje wiele metod doboru ćwieka głównego w zależności od wielkości opracowanego kanału. Ogólne podejście
preferowane przez specjalistów
to wybór uniwersalnego ćwieka
ET
Autorzy
Dr Richard E.
Mounce publikuje swoje
prace w wielu
czasopismach
i prowadzi wykłady na całym
świecie. Posiada prywatną praktykę
endodontyczną w Vancouver w stanie Waszyngton. Dr Mounce prowadzi w swoim gabinecie intensywne,
indywidualne, jednodniowe programy szkoleniowe w dziedzinie endodoncji dla lekarzy. Bliższe informacje na ten temat można uzyskać
pod nr tel.: +1 360 891 9111 lub
pisząc na adres: RichardMounce@
MounceEndo.com.
Dr Gary D.
Glassman jest
autorem licznych publikacji.
Jest także pracownikiem Faculty of Dentistry w Department of Endodontics
University of Toronto. Dr Glassman
cieszy się międzynarodową sławą
jako wykładowca w dziedzinie endodoncji. Prowadził wykłady podczas
najważniejszych konferencji stomatologicznych na całym świecie.
Jest redaktorem czasopisma Oral
Health. Prowadzi prywatny gabinet
w Toronto w stanie Ontario. Można
się z nim kontaktować za pośrednictwem jego strony internetowej:
www.rootcanals.ca.
głównego, który jest następnie
dostosowywany do danego kanału. Takim uniwersalnym ćwiekiem jest ćwiek w rozmiarze
0,06/20, który przycina się następnie tak, aby dopasować go
do wielkości otworu wierzchołkowego, np. ćwiek 0,06/20 odpowiada rozmiarowi 50 w odległości 5 mm od wierzchołka.
Jeśli odcinek wierzchołkowy
zostanie poszerzony do rozmiaru
50, należy przyciąć ćwiek o rozmiarze 0,06/20 w odległości
5 mm od wierzchołka i przymie-
rzyć ćwiek. Określający tę odległość wzór matematyczny jest
bardzo prosty: w odległości
1 mm od wierzchołka ćwiek
o rozmiarze 0,06/20 ma średnicę
0,26 mm; w odległości 2 mm jest
to 0,32 mm; w odległości 3 mm
jego średnica wynosi 0,38 mm;
w odległości 4 mm od końca
ćwiek ma średnicę 0,44 mm
i wreszcie w odległości 5 mm –
wspomnianą wartość 0,5 mm.
W ten sam sposób można przycinać także inne uniwersalne
ćwieki, np. w rozmiarze FM i M.
W naszym gabinecie stosujemy do wypełniania kanałów
materiał RealSeal (SybronEndo;
Ryc. 5 i 6). RealSeal to syntetyczny polimer poliestrowy,
który wiąże się z uszczelniaczem
i ścianami kanału, zapewniając
znamienną statystycznie redukcję przecieku w całym kanale
(pomiary w warunkach in vivo
i in vitro). Jeśli lekarz nie chce
stosować ćwieków głównych,
można zastosować wypełnienie materiałem RealSeal (Ryc.
7a, b).
7
W niniejszym artykule przedstawiono oparte na pracy klinicznej informacje dotyczące uzasadnienia i sposobu preparacji
poszerzonego odcinka wierzchołkowego kanału. Szczególny
nacisk położono na zachowanie
drożności, dobór stopnia zbieżności w zależności od budowy
anatomicznej oraz kliniczne
znaczenie preparacji poszerzonego odcinka wierzchołkowego,
a także zasad preparacji pozwalających uniknąć efektów jatrogennych. ET
AD
[24] =>
untitled
DTP1209_17-24_ET01-08
8
01.12.2009
13:17 Uhr
Seite 8
Wydarzenia
ENDO TRIBUNE Polish Edition
Ogólnopolska Konferencja Stomatologiczna
Ryc. 1: W trakcie rejestracji.
„Postępy w stomatologii” to
tytuł konferencji, która odbyła
się 10. października br. w Krakowie. Ogólnopolska Konferencja Stomatologiczna zorganizowana została przez firmę MIP
Pharma Polska. Uczestniczyło
w niej ok. 850 dentystów z całej
Polski.
Ze względu na miejsce spotkania, najwięcej lekarzy przybyło
z województw: małopolskiego,
śląskiego i podkarpackiego. Obrady rozpoczęło wystąpienie dr
n. med. Barbary Balkowskiej
(prokurent MIP Pharma Polska).
Moderatorem Konferencji była dr
Ryc. 2: Podczas wykladu.
hab. n. med. Joanna Zarzecka z Collegium Medicum UM w Krakowie.
Uczestnicy wysłuchali następujących wykładów:
• „Trudne przypadki leczenia endodontycznego” – dr hab. n. med.
Elżbieta Bołtacz-Rzepkowska,
Zakład Stomatologii Zachowawczej UM w Łodzi;
• „Skojarzone postępowanie ortodontyczno-chirurgiczne w leczeniu recesji przyzębia” – dr n. med.
Marzena Dominiak, Katedra i Zakład Chirurgii Stomatologicznej
AM we Wrocławiu;
• „Zabiegi regeneracyjne w implantologii ze szczególnym uwzględnieniem zabiegu typu sinus
Ryc. 3: Moderator konferencji dr hab. n. med. Joanna Zarzecka.
lift” – dr Elżbieta Krężlik i dr
Arkadiusz Krężlik, Klinika „Artdentis” w Tomaszowie Mazowieckim;
• „Interdyscyplinarne postępowanie lecznicze u pacjentów z
chorobą przyzębia” – dr n. med.
Marlena Trąbska-Świstelnicka,
Zakład Periodontologi Katedry
Stomatologii Zachowawczej
i Periodontologii PAM w Szczecinie;
• „Doświadczenia własne w leczeniu chorych na raka wargi dolnej”
– dr n. med. Mariusz Szuta, Katedra i Klinika Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej,
Onkologicznej i Rekonstrukcyj-
Ryc. 4: W trakcie przerwy.
nej IS Collegium Medicum UJ
w Krakowie;
• „Postępowanie kliniczne przy estetycznej odbudowie protetycznej
– dr n. med. Paweł Witek, Prywatna Praktyka Stomatologiczna
w Krakowie.
Wszystkie prezentacje zostały
szczegółowo udokumentowane
i bogato zobrazowane. Każdorazowo moderator Konferencji
dr hab. n. med. Joanna Zarzecka
przedstawiała dorobek naukowy
wykładowców.
Udział w konferencji premiowano 6 pkt. edukacyjnymi, przy-
znanymi przez Okręgową Izbę Lekarską w Gdańsku, co potwierdzały
certyfikaty rozdane na zakończenie
spotkania. Konferencja była największym przedsięwzięciem naukowym zorganizowanym przez
firmę MIP Pharma Polska w 2009 r.
Stworzyła możliwość wymiany
poglądów oraz zdobycia bezcennej
wiedzy z wielu dziedzin stomatologii. MIP Pharma Polska już od
dawna współpracuje ze środowiskiem lekarzy dentystów – w ciągu
ostatnich 3 lat zorganizowała ok.
600 konferencji i kursów medycznych w całej Polsce (w tym roku
230 lokalnych konferencji i kursów
medycznych). ET
VI Kurs Warszawski
Ryc. 1: Organizator – Zofia Konopnicka z gośćmi.
Jak co roku, późną jesienią,
z inicjatywy Zofii Konopnickiej
i Pawła Waszkiewicza (S&M
Dental Firm), odbył się VI Kurs
Warszawski pt.: „Endodoncja
– Periodontologia – Protetyka
– Implantologia”.
To cykliczne wydarzenie naukowe, będące przeglądem wiedzy
zarówno teoretycznej, jak i praktycznej oraz nowości w stomatologii, zgromadziło najwybitniej-
Ryc. 2: Pełna sala wykładowa.
szych polskich wykładowców oraz
ponad 250 uczestników – lekarzy
dentystów z całego kraju.
Ryc. 3: Stoisko głównego sponsora spotkania.
Ryc. 4: Wręczenie nagród na koniec kongresu.
Od początku istnienia Kurs
Warszawski cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem oraz bardzo
dobrą opinią wśród uczestników
zarówno pod względem poziomu
naukowego, jak i organizacyjnego.
Pawlicka, prof. Stanisław Suliborski, prof. Tomasz Konopka, dr hab.
Małgorzata Pietruska oraz wielu
innych znanych wykładowców.
Uczestnicy w ankietach oceniających poszczególne wykłady podkreślili fakt, iż były one poparte
dużą liczbą prezentacji przypadków klinicznych oraz przykładami
praktycznych rozwiązań.
firmy Kerr, która ufundowała
atrakcyjne upominki dla uczestników w postaci materiałów stomatologicznych tej znanej marki.
Również inne firmy i wydawnictwa z branży stomatologicznej, biorące udział w kursie, zaprezentowały swoją bogatą ofertę handlową
i wydawniczą oraz przygotowały
atrakcyjne nagrody.
W tym roku swoje wykłady
poprowadzili m.in.: prof. Halina
W tym roku VI Kurs Warszawski odbywał się pod patronatem
Niepowtarzalna atmosfera,
profesjonalizm i zadowolenie
uczestników to cechy, które charakteryzują i wyróżniają Kurs
Warszawski na tle innych podobnych wydarzeń, dlatego już dzisiaj organizatorzy – S&M Dental
Firm zapraszają lekarzy dentystów z całej Polski na VII Kurs
Warszawski, który odbędzie się
6-7. listopada 2010 r. w Warszawie.
Szczegółowe informacje można
znaleźć na stronach internetowych:
www.kongreswarszawski.com.pl
i www.smdental.com.pl. ET
Dolnośląskie Targi Stomatologiczne DENTAMED 2009
Po raz 8. firma Targi w Krakowie
Sp. z o.o. zorganizowała Dolnośląskie Targi Stomatologiczne
DENTAMED.
Targi odbyły się w dn.
13-14.11.2009 r. we Wrocławiu.
Patronat honorowy nad imprezą
sprawował prof. dr hab. Marek
Ziętek – Prezydent Polskiego
Towarzystwa Stomatologicznego.
W targach wzięło udział 135 wystawców i 73 firmy reprezentowane dodatkowo – nie tylko
z Polski, także z Belgii, Finlandii,
Holandii, Niemiec, Słowacji,
Szwajcarii, USA i Włoch oraz
ponad 3.000 zwiedzających.
Ryc. 1: 8. Targi Stomatologiczne DENTAMED.
Podczas tegorocznych targów
DENTAMED, we współpracy
z Oddziałem Dolnośląskim Polskiego Towarzystwem Stomatolo-
Ryc. 2: Wykłady podczas Konferencji Naukowo-Szkoleniowej.
gicznego, została zorganizowana
także VIII Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa
pt. „Stomatologia konwencjonalna
Ryc. 3: Program targów był bardzo interesujący.
i eksperymentalna”. Wzięło w niej
udział 240 osób. Ponadto, na terenie targów przez cały czas ich trwania odbywały się liczne prezentacje,
wykłady i szkolenia firm uczestniczących w wystawie. Kolejne
targi DENTAMED odbędą się we
Wrocławiu 26-27.11.2010 r. ET
)
[page_count] => 24
[pdf_ping_data] => Array
(
[page_count] => 24
[format] => PDF
[width] => 914
[height] => 1263
[colorspace] => COLORSPACE_UNDEFINED
)
[linked_companies] => Array
(
[ids] => Array
(
)
)
[cover_url] =>
[cover_three] =>
[cover] => ![DT Poland]()
[toc] => Array
(
[0] => Array
(
[title] => Postępowanie w związku z zakażeniami wirusem A(H1N1) – zalecenia Ministerstwa Zdrowia
[page] => 01
)
[1] => Array
(
[title] => Opinie
[page] => 02
)
[2] => Array
(
[title] => Diagnostyka i leczenie nadwrażliwości zębiny
[page] => 09
)
[3] => Array
(
[title] => Wczesna diagnostyka chorób nowotworowych
[page] => 12
)
[4] => Array
(
[title] => Miniimplanty jako kluczowe rozwiązanie w gabinecie stomatologicznym – część III
[page] => 14
)
[5] => Array
(
[title] => Endo Tribune 3/2009 (part1)
[page] => 17
)
[6] => Array
(
[title] => Endo Tribune 3/2009 (part2)
[page] => 21
)
)
[toc_html] =>
Table of contents
-
Postępowanie w związku z zakażeniami wirusem A(H1N1) – zalecenia Ministerstwa Zdrowia
01 - 01
view
-
Opinie
02 - 07
view
-
Diagnostyka i leczenie nadwrażliwości zębiny
09 - 11
view
-
Wczesna diagnostyka chorób nowotworowych
12 - 13
view
-
Miniimplanty jako kluczowe rozwiązanie w gabinecie stomatologicznym – część III
14 - 15
view
-
Endo Tribune 3/2009 (part1)
17 - 20
view
-
Endo Tribune 3/2009 (part2)
21 - 24
view
[toc_titles] => Postępowanie w związku z zakażeniami wirusem A(H1N1) – zalecenia Ministerstwa Zdrowia
/ Opinie
/ Diagnostyka i leczenie nadwrażliwości zębiny
/ Wczesna diagnostyka chorób nowotworowych
/ Miniimplanty jako kluczowe rozwiązanie w gabinecie stomatologicznym – część III
/ Endo Tribune 3/2009 (part1)
/ Endo Tribune 3/2009 (part2)
[cached] => true
)