DT Netherlands No. 2, 2013DT Netherlands No. 2, 2013DT Netherlands No. 2, 2013

DT Netherlands No. 2, 2013

Binnenlands nieuws / IDS 2013 / Veilig werken in de tandartspraktijk / Buitenlands nieuws / Wetenschap / "Schaamteproblemen zijn vaak ernstiger dan ze lijken"; Interview met Paul van Dijk - auteur Van gêne tot schaamrood / Uit je mond ruiken / Industrie / Opleidingen/agenda / Media

Array
(
    [post_data] => WP_Post Object
        (
            [ID] => 59196
            [post_author] => 0
            [post_date] => 2013-02-27 19:29:11
            [post_date_gmt] => 2013-02-27 19:29:11
            [post_content] => 
            [post_title] => DT Netherlands No. 2, 2013
            [post_excerpt] => 
            [post_status] => publish
            [comment_status] => closed
            [ping_status] => closed
            [post_password] => 
            [post_name] => dt-netherlands-no-2-2013-0213
            [to_ping] => 
            [pinged] => 
            [post_modified] => 2024-10-22 01:49:32
            [post_modified_gmt] => 2024-10-22 01:49:32
            [post_content_filtered] => 
            [post_parent] => 0
            [guid] => https://e.dental-tribune.com/epaper/dtnl0213/
            [menu_order] => 0
            [post_type] => epaper
            [post_mime_type] => 
            [comment_count] => 0
            [filter] => raw
        )

    [id] => 59196
    [id_hash] => 2571cbbdf63e8d7d0ef9ccb0f50debfbd7327f0b1c5fc7c6ab207b3147ae1efb
    [post_type] => epaper
    [post_date] => 2013-02-27 19:29:11
    [fields] => Array
        (
            [pdf] => Array
                (
                    [ID] => 59197
                    [id] => 59197
                    [title] => DTNL0213.pdf
                    [filename] => DTNL0213.pdf
                    [filesize] => 0
                    [url] => https://e.dental-tribune.com/wp-content/uploads/DTNL0213.pdf
                    [link] => https://e.dental-tribune.com/epaper/dt-netherlands-no-2-2013-0213/dtnl0213-pdf-2/
                    [alt] => 
                    [author] => 0
                    [description] => 
                    [caption] => 
                    [name] => dtnl0213-pdf-2
                    [status] => inherit
                    [uploaded_to] => 59196
                    [date] => 2024-10-22 01:49:26
                    [modified] => 2024-10-22 01:49:26
                    [menu_order] => 0
                    [mime_type] => application/pdf
                    [type] => application
                    [subtype] => pdf
                    [icon] => https://e.dental-tribune.com/wp-includes/images/media/document.png
                )

            [cf_issue_name] => DT Netherlands No. 2, 2013
            [contents] => Array
                (
                    [0] => Array
                        (
                            [from] => 01
                            [to] => 03
                            [title] => Binnenlands nieuws

                            [description] => Binnenlands nieuws

                        )

                    [1] => Array
                        (
                            [from] => 04
                            [to] => 11
                            [title] => IDS 2013

                            [description] => IDS 2013

                        )

                    [2] => Array
                        (
                            [from] => 12
                            [to] => 13
                            [title] => Veilig werken in de tandartspraktijk

                            [description] => Veilig werken in de tandartspraktijk

                        )

                    [3] => Array
                        (
                            [from] => 15
                            [to] => 15
                            [title] => Buitenlands nieuws

                            [description] => Buitenlands nieuws

                        )

                    [4] => Array
                        (
                            [from] => 16
                            [to] => 16
                            [title] => Wetenschap

                            [description] => Wetenschap

                        )

                    [5] => Array
                        (
                            [from] => 17
                            [to] => 18
                            [title] => "Schaamteproblemen zijn vaak ernstiger dan ze lijken"; Interview met Paul van Dijk - auteur Van gêne tot schaamrood

                            [description] => "Schaamteproblemen zijn vaak ernstiger dan ze lijken"; Interview met Paul van Dijk - auteur Van gêne tot schaamrood

                        )

                    [6] => Array
                        (
                            [from] => 18
                            [to] => 18
                            [title] => Uit je mond ruiken

                            [description] => Uit je mond ruiken

                        )

                    [7] => Array
                        (
                            [from] => 19
                            [to] => 21
                            [title] => Industrie

                            [description] => Industrie

                        )

                    [8] => Array
                        (
                            [from] => 22
                            [to] => 22
                            [title] => Opleidingen/agenda

                            [description] => Opleidingen/agenda

                        )

                    [9] => Array
                        (
                            [from] => 23
                            [to] => 23
                            [title] => Media

                            [description] => Media

                        )

                )

        )

    [permalink] => https://e.dental-tribune.com/epaper/dt-netherlands-no-2-2013-0213/
    [post_title] => DT Netherlands No. 2, 2013
    [client] => 
    [client_slug] => 
    [pages_generated] => 
    [pages] => Array
        (
            [1] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-0.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-0.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-0.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-0.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-0.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-0.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [2] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-1.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-1.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-1.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-1.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-1.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-1.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [3] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-2.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-2.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-2.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-2.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-2.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-2.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [4] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-3.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-3.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-3.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-3.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-3.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-3.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [5] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-4.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-4.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-4.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-4.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-4.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-4.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [6] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-5.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-5.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-5.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-5.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-5.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-5.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [7] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-6.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-6.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-6.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-6.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-6.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-6.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [8] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-7.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-7.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-7.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-7.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-7.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-7.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [9] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-8.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-8.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-8.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-8.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-8.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-8.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [10] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-9.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-9.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-9.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-9.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-9.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-9.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [11] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-10.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-10.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-10.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-10.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-10.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-10.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                            [0] => Array
                                (
                                    [post_data] => WP_Post Object
                                        (
                                            [ID] => 59198
                                            [post_author] => 0
                                            [post_date] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_date_gmt] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_content] => 
                                            [post_title] => epaper-59196-page-11-ad-59198
                                            [post_excerpt] => 
                                            [post_status] => publish
                                            [comment_status] => closed
                                            [ping_status] => closed
                                            [post_password] => 
                                            [post_name] => epaper-59196-page-11-ad-59198
                                            [to_ping] => 
                                            [pinged] => 
                                            [post_modified] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_modified_gmt] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_content_filtered] => 
                                            [post_parent] => 0
                                            [guid] => https://e.dental-tribune.com/ad/epaper-59196-page-11-ad/
                                            [menu_order] => 0
                                            [post_type] => ad
                                            [post_mime_type] => 
                                            [comment_count] => 0
                                            [filter] => raw
                                        )

                                    [id] => 59198
                                    [id_hash] => 7832360f863ffd0804484454015c0aa3f90f76d12cc2c4146b61bcf4ca09104f
                                    [post_type] => ad
                                    [post_date] => 2024-10-22 01:49:26
                                    [fields] => Array
                                        (
                                            [url] => http://www.dental-tribune.com/companies/content/id/3079/code/voco_gmbh
                                            [link] => URL
                                        )

                                    [permalink] => https://e.dental-tribune.com/ad/epaper-59196-page-11-ad-59198/
                                    [post_title] => epaper-59196-page-11-ad-59198
                                    [post_status] => publish
                                    [position] => 23.15,24.59,71.47,71.86
                                    [belongs_to_epaper] => 59196
                                    [page] => 11
                                    [cached] => false
                                )

                        )

                    [html_content] => 
                )

            [12] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-11.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-11.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-11.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-11.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-11.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-11.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [13] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-12.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-12.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-12.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-12.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-12.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-12.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [14] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-13.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-13.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-13.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-13.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-13.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-13.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                            [0] => Array
                                (
                                    [post_data] => WP_Post Object
                                        (
                                            [ID] => 59199
                                            [post_author] => 0
                                            [post_date] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_date_gmt] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_content] => 
                                            [post_title] => epaper-59196-page-14-ad-59199
                                            [post_excerpt] => 
                                            [post_status] => publish
                                            [comment_status] => closed
                                            [ping_status] => closed
                                            [post_password] => 
                                            [post_name] => epaper-59196-page-14-ad-59199
                                            [to_ping] => 
                                            [pinged] => 
                                            [post_modified] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_modified_gmt] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_content_filtered] => 
                                            [post_parent] => 0
                                            [guid] => https://e.dental-tribune.com/ad/epaper-59196-page-14-ad/
                                            [menu_order] => 0
                                            [post_type] => ad
                                            [post_mime_type] => 
                                            [comment_count] => 0
                                            [filter] => raw
                                        )

                                    [id] => 59199
                                    [id_hash] => 77d621e4804e5b82824b81b35022d1c824039d4f968e6a582184bf563e12c410
                                    [post_type] => ad
                                    [post_date] => 2024-10-22 01:49:26
                                    [fields] => Array
                                        (
                                            [url] => http://www.tribunecme.com/
                                            [link] => URL
                                        )

                                    [permalink] => https://e.dental-tribune.com/ad/epaper-59196-page-14-ad-59199/
                                    [post_title] => epaper-59196-page-14-ad-59199
                                    [post_status] => publish
                                    [position] => 1.89,1.09,92.73,96.45
                                    [belongs_to_epaper] => 59196
                                    [page] => 14
                                    [cached] => false
                                )

                        )

                    [html_content] => 
                )

            [15] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-14.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-14.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-14.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-14.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-14.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-14.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [16] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-15.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-15.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-15.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-15.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-15.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-15.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                            [0] => Array
                                (
                                    [post_data] => WP_Post Object
                                        (
                                            [ID] => 59200
                                            [post_author] => 0
                                            [post_date] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_date_gmt] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_content] => 
                                            [post_title] => epaper-59196-page-16-ad-59200
                                            [post_excerpt] => 
                                            [post_status] => publish
                                            [comment_status] => closed
                                            [ping_status] => closed
                                            [post_password] => 
                                            [post_name] => epaper-59196-page-16-ad-59200
                                            [to_ping] => 
                                            [pinged] => 
                                            [post_modified] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_modified_gmt] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_content_filtered] => 
                                            [post_parent] => 0
                                            [guid] => https://e.dental-tribune.com/ad/epaper-59196-page-16-ad/
                                            [menu_order] => 0
                                            [post_type] => ad
                                            [post_mime_type] => 
                                            [comment_count] => 0
                                            [filter] => raw
                                        )

                                    [id] => 59200
                                    [id_hash] => 9bba182d4252f3a5cd86854f280e9306dca7fe276cff3251d7a49920d1343932
                                    [post_type] => ad
                                    [post_date] => 2024-10-22 01:49:26
                                    [fields] => Array
                                        (
                                            [url] => http://www.dental-tribune.com/companies/content/id/164
                                            [link] => URL
                                        )

                                    [permalink] => https://e.dental-tribune.com/ad/epaper-59196-page-16-ad-59200/
                                    [post_title] => epaper-59196-page-16-ad-59200
                                    [post_status] => publish
                                    [position] => 5.37,25.14,71.49,70.49
                                    [belongs_to_epaper] => 59196
                                    [page] => 16
                                    [cached] => false
                                )

                        )

                    [html_content] => 
                )

            [17] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-16.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-16.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-16.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-16.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-16.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-16.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [18] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-17.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-17.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-17.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-17.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-17.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-17.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [19] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-18.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-18.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-18.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-18.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-18.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-18.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [20] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-19.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-19.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-19.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-19.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-19.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-19.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [21] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-20.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-20.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-20.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-20.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-20.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-20.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [22] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-21.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-21.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-21.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-21.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-21.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-21.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

            [23] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-22.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-22.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-22.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-22.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-22.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-22.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                            [0] => Array
                                (
                                    [post_data] => WP_Post Object
                                        (
                                            [ID] => 59201
                                            [post_author] => 0
                                            [post_date] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_date_gmt] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_content] => 
                                            [post_title] => epaper-59196-page-23-ad-59201
                                            [post_excerpt] => 
                                            [post_status] => publish
                                            [comment_status] => closed
                                            [ping_status] => closed
                                            [post_password] => 
                                            [post_name] => epaper-59196-page-23-ad-59201
                                            [to_ping] => 
                                            [pinged] => 
                                            [post_modified] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_modified_gmt] => 2024-10-22 01:49:26
                                            [post_content_filtered] => 
                                            [post_parent] => 0
                                            [guid] => https://e.dental-tribune.com/ad/epaper-59196-page-23-ad/
                                            [menu_order] => 0
                                            [post_type] => ad
                                            [post_mime_type] => 
                                            [comment_count] => 0
                                            [filter] => raw
                                        )

                                    [id] => 59201
                                    [id_hash] => fd0e854878eb8e0df5350df79bb73c6e0b829cc081be31c7a0e1cd22a17865ce
                                    [post_type] => ad
                                    [post_date] => 2024-10-22 01:49:26
                                    [fields] => Array
                                        (
                                            [url] => http://www.dental-tribune.com/companies_994_greater_new_york_dental_meeting.html
                                            [link] => URL
                                        )

                                    [permalink] => https://e.dental-tribune.com/ad/epaper-59196-page-23-ad-59201/
                                    [post_title] => epaper-59196-page-23-ad-59201
                                    [post_status] => publish
                                    [position] => 22.76,24.59,71.86,72.13
                                    [belongs_to_epaper] => 59196
                                    [page] => 23
                                    [cached] => false
                                )

                        )

                    [html_content] => 
                )

            [24] => Array
                (
                    [image_url] => Array
                        (
                            [2000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/2000/page-23.jpg
                            [1000] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/1000/page-23.jpg
                            [200] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/200/page-23.jpg
                        )

                    [key] => Array
                        (
                            [2000] => 59196-61236d4d/2000/page-23.jpg
                            [1000] => 59196-61236d4d/1000/page-23.jpg
                            [200] => 59196-61236d4d/200/page-23.jpg
                        )

                    [ads] => Array
                        (
                        )

                    [html_content] => 
                )

        )

    [pdf_filetime] => 1729561766
    [s3_key] => 59196-61236d4d
    [pdf] => DTNL0213.pdf
    [pdf_location_url] => https://e.dental-tribune.com/tmp/dental-tribune-com/59196/DTNL0213.pdf
    [pdf_location_local] => /var/www/vhosts/e.dental-tribune.com/httpdocs/tmp/dental-tribune-com/59196/DTNL0213.pdf
    [should_regen_pages] => 1
    [pdf_url] => https://epaper-dental-tribune.s3.eu-central-1.amazonaws.com/59196-61236d4d/epaper.pdf
    [pages_text] => Array
        (
            [1] => 

untitled




DENTAL TRIBUNE
The World's Dental Newspaper - Netherlands Edition
maart 2013

www.dental-tribune.nl

jaargang 3 | nummer 2

“Troonswisseling”
ANT kiest nieuwe
voorzitter

Veilig werken
Fragment uit AccreDidactprogramma over
infectiepreventie

Boete voor filmen
assistentes
Duitse tandarts loopt
tegen de lamp

Pagina 2-3

Pagina 12-13

Pagina 15

Dentale wereld verzamelt zich in Keulen
VAN DE REDACTIE
UTRECHT – Heeft u 12 tot 16 maart
2013 al aangekruist in uw agenda? Op deze data vindt de 35e International Dental Show (IDS)
plaats in de Koelnmesse te Keulen. De organisatie verwacht ditmaal het indrukwekkende aantal
van 120.000 bezoekers te mogen
verwelkomen uit alle hoeken van
de wereld. Tandartsen (-specialisten), tandtechnici, handelaren, de
dentale industrie, ze zullen allen
in groten getale vertegenwoordigd zijn op dit tweejaarlijkse
mega-evenement.
Volgens de organisatie zullen deze editie digitale beeldvormingstechnieken en de implantologie de belangrijkste thema’s
zijn. Ook zal het gebruik van lasertechnologie veel aandacht
krijgen.
Wie denkt op regionale tandartsenbeurzen genoeg mee te
krijgen van de nieuwste ontwikkelingen in de mondzorg, heeft
waarschijnlijk nog nooit de IDS
bezocht. Dentale bedrijven zijn al

De International Dental Show: een tweejaarlijks mega-evenement. (foto: IDS)

Zorgen over explosie
tanderosie
NIEUWEGEIN – De afgelopen we-

ken stond tanderosie weer volop in de belangstelling van de
dentale media. De Nederlandse Maatschappij tot bevordering
der Tandheelkunde (NMT) waarschuwde op haar website dat tanderosie een steeds grotere bedreiging vormt voor het gezonde
gebit en lichaam. Vrijwel gelijktijdig besprak emeritus hoogleraar voedingsleer Martijn Katan
in een interview in Factaal, tijdschrift van ACTA, de mogelijkheden voor een multidisciplinaire
aanpak van tanderosie en obesitas.
NMT-voorzitter Rob Barnasconi stelt dat de mondzorg terug
bij af is als er niets gedaan wordt
tegen tanderosie. “De afgelopen
decennia is cariës sterk teruggedrongen. Dat positieve effect lijkt
nu teniet te worden gedaan door
de toename van tanderosie.” Barnasconi wijt de toenemende tanderosie aan veranderde voedingsgewoonten. “Er worden vaker en
meer fris- en sportdranken en
vruchtensappen gedronken, die
door de aanwezige zuren desas-

treus zijn voor de mondgezondheid. Tanderosie is een sluipend
proces dat niet gemakkelijk te
herstellen is. Niet alleen de fysieke gezondheid is in gevaar, ook
de psychische en sociale gevolgen
zijn aanzienlijk.” Barnasconi pleit
voor betere voorlichting om consumenten bewust te maken van
het probleem.
Martijn Katan vertelt in het
interview dat hij in de strijd tegen tanderosie en obesitas een
belangrijke rol voor de tandarts
weggelegd ziet. “Frequente consumptie van koolhydraten – zoals
chips en koekjes – en zure frisdranken die zorgen voor tanderosie, zijn een steeds groter probleem aan het worden. Een hoop
ouders denkt onterecht dat sinaasappelsap, appelsap of diksap
beter is voor het gebit dan cola.
Als een tandarts zijn of haar patient uitlegt dat water beter is dan
zure dranken, pakt hij tegelijk
twee problemen aan: tanderosie
en overgewicht.”
> lees verder op pagina 3

Kennistekort
over schaamteproblemen
Tandartsen en andere zorgprofessionals weten te weinig over ‘schaamteproblemen’.
Dat stelt Paul van Dijk, huisarts en auteur van het recent
verschenen boek Van gêne tot
schaamrood, in deze editie van
Dental Tribune.
Schaamteziekten
kunnen
voor patiënten bijzonder storend zijn, maar blijven door
gêne vaak onbelicht. Mondzorggerelateerde
schaamteproblemen zijn bijvoorbeeld
kwijlen, halitose, snurken
en tandenknarsen. Van Dijk
pleit voor meer bewustwording bij zorgverleners, zodat
zij schaamteproblemen beter
kunnen herkennen en behandelen. Alert zijn en doorvragen
is daarbij het devies. “Als een
patiënt tussen neus en lippen
door zegt dat hij een slechte
mondgeur heeft, moet je dat
niet negeren of bagatelliseren.
Vaak schuilt achter zo’n kleine opmerking een groot probleem.” ■
> lees verder op pagina 17-18

maanden in de weer om in Keulen met hun mooiste stands op de
proppen te komen en plannen de
presentatie van hun nieuwe producten op het moment dat zij verzekerd zijn van het grootst denkbare publiek. Een bezoek aan de
IDS is de ideale manier om een
beeld te krijgen van de stand van
zaken in de mondzorg, en dat op
maar 220 kilometer van Utrecht.
In deze editie van Dental Tribune vindt u alles over de IDS.
Van interviews met de organisator en diverse belanghebbenden
tot productnieuws van exposerende bedrijven. Niet te vergeten
vindt u ook toeristische informatie over Keulen, want voor velen
is het bijwonen van de IDS behalve een werkbezoek vooral ook een
plezierig uitstapje naar de sfeervolle Duitse stad. ■

In dit nummer
pagina 4-6: Interview
pagina 9: Praktische informatie
pagina 9-11: Op bezoek in Keulen


[2] => untitled
2

Binnenlands nieuws

dental tribune - netherlands edition

maart 2013

‘Troonswisseling’ bij ANT

Als we verder
kijken…
Jan Willem Vaartjes, de nieuwe voorzitter
van de ANT.

TEKST: LAURA VAN DEE
HOUTEN – Tijdens de algeme-

ne ledenvergadering op 25 januari werd Jan Willem Vaartjes
benoemd tot voorzitter van de
beroepsvereniging Associatie Nederlandse Tandartsen (ANT). De
tandarts-implantoloog volgt Ron
de Graaff op. Dental Tribune sprak
met Vaartjes over zijn toekomstplannen voor de ANT.

Soredex Cranex
Novus

Ontdek de
mogelijkheden
van digitale röntgen
Het Finse Soredex is al bijna 35 jaar
gespecialiseerd in het ontwikkelen, produceren en
leveren van innovatieve dentale röntgen systemen.
Soredex heeft de beste kwaliteits-imaging oplossingen voor elke dentale praktijk, ongeacht uw
imaging behoeften. Van intra-oraal tot een brede
range aan cone beam 3D systemen. Soredex heeft
een systeem dat past bij uw situatie. De Soredex
naam staat voor betrouwbaarheid, eenvoud in
gebruik en de beste klinisch juiste beelden.

Arseus Dental
Tel. 0416 - 650010
www.arseus-dental.nl
info@arseus-dental.nl

advies | praktijkinrichting | equipment
consumables | financiering | service

Hoe kwam u ertoe zich
kandidaat te stellen voor het
voorzitterschap?
Het afgelopen jaar is voor de tandheelkunde dramatisch verlopen.
Het experiment met de vrije tarieven werd afgeblazen en de tandarts is op een erg negatieve manier
gepositioneerd. Een beroepsorganisatie als de ANT behartigt de
belangen van tandartsen, maar
kan ook de beeldvorming over
tandartsen sturen. Ik ben al lange
tijd ANT-lid en toen ik de vacature
voor voorzitter zag, voelde ik me
geroepen een bijdrage te leveren
aan het verbeteren van het imago
van de tandarts.
Dat het experiment met vrije
tarieven werd stopgezet, werd
gezien als een nederlaag voor
zowel NMT als ANT. Blijft u
zich voor de vrije tarieven
inzetten?
Het huidige bestuur van de ANT
is van mening dat essentiële
mondzorg voor iedereen betaalbaar en toegankelijk moet zijn.
De definitie van essentiële mondzorg moet uiteraard nog verder
gedefinieerd worden. Cosmetische tandheelkunde behoort daar
hoogstwaarschijnlijk niet toe,
en je kunt je afvragen of dat bij
kroon- en brugwerk wel het geval is.
Wij zijn daarom niet meer voor
volledig vrije tarieven, maar voor
vrije tarieven in bepaalde segmenten van de tandheelkunde.
Ook bij de geneeskunde is dit het
geval: daar zijn de tarieven in de
orthopedie en de plastische chirurgie vrijgegeven. Met het volledig vrijgeven van de tarieven kon
het gebeuren dat kinderen voor
tandheelkunde moesten bijbetalen, terwijl de mondzorg voor de
jeugd altijd 100% vergoed moet
worden. Er mogen geen klassenverschillen ontstaan.
Wij zullen blijven strijden voor
vrije tarieven in bepaalde segmenten, zoals de cosmetische
tandheelkunde. De uitspraak dat

cosmetische tandheelkunde geen
‘gezondheidskundige verzorging
voor de mens’ is, waardoor er
BTW voor betaald moet worden,
bevestigt nog eens dat vrije tarieven in sommige deelgebieden logisch zouden zijn.
Ik verwacht dan ook veel beweging in het luxere segment.
Als de tarieven in dat segment
vrij zijn, kunnen mondzorgprofessionals investeren in mooiere
en duurdere apparatuur en wordt
innovatie mogelijk. Later kunnen die innovaties ook in de basistandheelkunde toegepast worden.
Wat wilt u de komende jaren
bereiken als voorzitter van de
ANT?
De ANT wil ervoor zorgen dat de
tandarts binnen de samenleving
een positiever imago krijgt. Daarnaast vormen het inperken van
de toenemende regeldruk en het
kritisch volgen van het kostenonderzoek grote uitdagingen.

leggen, maar ook met kwaliteit.
Hoe gaat u concreet invulling
geven aan deze doelen?
Om het imago van de tandarts te
verbeteren, is het belangrijk in
gesprek te gaan met belangenorganisaties als de Consumentenbond en de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie.
Het beeld dat tandartsen graaiers
zijn, moet worden bijgesteld naar
tandartsen als aanbieders van
goede zorg.
Hiervoor is het belangrijk dat
tandartsen goede wil tonen en
niet op alles bij voorbaat ‘nee’
zeggen. Het is geven en nemen.
Ik weet zeker dat het de spelers
in het maatschappelijke veld niet
alleen om de prijzen gaat, maar
dat ze ook vatbaar zijn voor kwaliteitsargumenten. Bij een op een
bepaalde manier uitgevoerde behandeling hoort nu eenmaal een
bepaald tarief. Het gaat erom de
kwaliteit inzichtelijk te maken.
Soms bestaat de wet- en regel-

Wij zijn niet meer voor
volledig vrije tarieven

Uiteraard zijn regels nodig,
maar de ANT pleit voor regels die
een daadwerkelijke bijdrage leveren aan de kwaliteit van de behandeling. Wij zijn tegen regels
die slechts voor meer bureaucratie zorgen.
Bij het kostenonderzoek wordt
volgens ons een verkeerd uitgangspunt genomen. Er wordt
niet gekeken naar kwaliteit, maar
naar hoeveel geld op welke plaats
wordt verdiend. Daardoor worden
verkeerde conclusies getrokken
en worden praktijken benadeeld
die alles op orde hebben en daardoor misschien duurder uit zijn.
De ANT vindt het belangrijk niet
alleen een relatie met winst te

geving uit wel dertig of veertig
richtlijnen. Tandartsen hebben
het ontzettend druk en het zou
daarom mooi zijn als informatie
met simpele toepassingen te implementeren is in de praktijk. Een
voorbeeld is een toepassing voor
het eenvoudig samenstellen van
een protocol of het automatiseren
en digitaliseren van patiëntvoorlichting, zoals een e-mail met
voorlichting over een aanstaande
behandeling.
Er zijn commerciële organisaties die dergelijke toepassingen aanbieden, maar ook als
beroepsorganisatie moet je ernaar streven het organisatorische werk voor de beroepsgroep

Colofon
Dental Tribune verschijnt tienmaal per
jaar en is een uitgave van Albion Press
BV, onder licentie van Dental Tribune
International
Hoofdredacteur/uitgever
drs. Ben Adriaanse
Redactie
drs. Laura van Dee
drs. Joann Hebben
Cartoons
drs. Emily van Someren
Redactieadres
Redactie Dental Tribune
Postbus 545, 3990 GH Houten
E-mail: redactie@dental-tribune.nl.
De Nederlandse editie van Dental
Tribune kent een onafhankelijke
redactie en richt zich op professionals
in de volle breedte van
het tandheelkundige
vakgebied.

Aanmelden
De doelgroep van Dental Tribune
(bestaande uit tandartsen-algemeenpractici, tandartsen-specialisten, mondhygiënisten, orthodontisten, kaakchirurgen, tandtechnici, tandprothetici
en diegenen die werkzaam zijn in de
dentale industrie) komt in aanmerking
voor een kosteloos abonnement.
Behoort u tot de doelgroep en ontvangt
u het maandblad nog niet? Meld u dan
aan via het inschrijfformulier op
www.albionpress.nl.
Advertentieverkoop
Harry Velthuis, accountmanager.
Postbus 545, 3990 GH Houten.
Telefoon: 06-531 55 262.
E-mail: velthuis@dental-tribune.nl.
Linda Schriekenberg, medewerker
mediaorder. Telefoon: 030-63 55 070.
Fax: 030-63 55 069.
E-mail: adverteren@dental-tribune.nl

© 2013 Albion Press BV. Redactioneel materiaal van Dental Tribune International, Duitsland,
dat is vertaald en in dit nummer is opgenomen, is auteursrechtelijk beschermd door Dental
Tribune International GmbH. Alle rechten voorbehouden. Gepubliceerd met toestemming
van Dental Tribune International GmbH, Holbeinstr 29, 04229 Leipzig, Duitsland. Reproductie op welke manier en in welke taal dan ook, gedeeltelijk of volledig, zonder de voorafgaande
schriftelijke toestemming van Dental Tribune International GmbH, is uitdrukkelijk verboden.
Dental Tribune is een handelsmerk van Dental Tribune International GmbH.


[3] => untitled
dental tribune - netherlands edition

maart 2013

zo makkelijk mogelijk te maken.
Ik weet veel van IT – naast mijn
werk voor www.tandarts.nl ben
ik adviseur voor een website over
mobile marketing – en die kennis
kan ik inzetten voor het ontwikkelen van slimme IT-oplossingen.

De tandarts
moet een beter
imago krijgen
Waar liggen de sterke punten
van de ANT?
Het huidige bestuur van de ANT
is relatief ‘jong’. Bijna niemand
die er nu werkt, was er een paar
jaar geleden al. We kijken daardoor met een frisse blik naar de
Nederlandse tandheelkunde en
worden niet gehinderd door het
verleden.
Waar ziet u ruimte voor
verbetering binnen uw
vereniging?
De ANT bestaat sinds 1995 en is
altijd een gezond kritische partij
geweest. In het verleden was het
een one-issuepartij: voorstander
van de vrije tarieven en tegen te
veel overheidsbemoeienis. Met
de invoering van de vrije tarieven leek het of de ANT geen bestaansrecht meer had, maar nu
ze weer afgeschaft zijn, is er genoeg werk aan de winkel. We
willen echter verder kijken dan
alleen de tarieven. We willen de
zorg makkelijker, beter en doeltreffender maken en de samenleving beter voorlichten over wat de
tandarts doet.

Regelmatig is de discussie
gevoerd of het wel zinnig is
om twee beroepsverenigingen
te hebben voor de
tandheelkunde. Wat zijn in
uw ogen belangrijke
verdiensten van de ANT ten
opzichte van de NMT?
De ANT is kleiner dan de NMT,
maar daarom slagvaardiger. Ook
is de ANT een jongere organisatie en daarom minder gehinderd
door bestaande belangen. Daardoor kunnen we kritischer zijn.
Ik denk dat het essentieel is
om twee beroepsverenigingen
te hebben. In onderhandelingen
met overheidsinstanties, consumentenorganisaties en verzekeraars staan tandartsen veel
sterker als ze dubbel vertegenwoordigd worden. Volgens mij
beseffen tandartsen zich dat niet
altijd.
U bent tandarts-implantoloog
bij Kliniek voor Tandheelkunde Utrecht en ook
werkzaam voor tandarts.nl.
Hoe gaat u dit met uw functie
als voorzitter van de ANT
combineren?
Ik werk hard. Maar als ik twee
dagen in de praktijk werk als
tandarts-implantoloog, heb ik
nog drie dagen over voor mijn
voorzitterschap, het werk voor
tandarts.nl en mijn overige bezigheden. Eerder zat ik ook in het
management van een IT-bedrijf,
maar daar heb ik vanwege mijn
voorzitterschap van de ANT al
afstand van gedaan. Ik heb er nu
alleen nog een adviserende functie. In elk geval zal ik me met veel
energie op mijn nieuwe werk als
voorzitter storten. ■

Kaakchirurg krijgt
waarschuwing

Het Regionaal
Tuchtcollege in Amsterdam heeft
een kaakchirurg een waarschuwing gegeven omdat hij een patient onzorgvuldig heeft behandeld.
Hierdoor raakte een zenuwbaan
in de kaak van de patiënt beschadigd. Ook heeft de kaakchirurg de
patiënt onvoldoende gewezen op
de risico’s van de behandeling.
Dat meldt Mednet.
De verstandkiezen van de patient moesten aan beide zijden van
de kaak verwijderd worden omdat
hij moeite had met reinigen. Op
30 mei 2011 trok een collega-chirurg de verstandskiezen rechts
en op 27 juni 2011 verwijderde de
kaakchirurg zelf de verstandskiezen links. Aan de laatste ingreep
AMSTERDAM

–

hield de patiënt echter een verdoofd en prikkend gevoel in zijn
onderkaak over.
De kaakchirurg bekeek de röntgenfoto uitvergroot – wat hij vóór
de ingreep niet had gedaan – en
zag dat de zenuw mogelijk nabij
de wortel lag. Als andere mogelijke oorzaak voor de beschadiging
van de zenuw noemde hij de toediening van de anesthesie.
Het Tuchtcollege vindt dat de
kaakchirurg onzorgvuldig gehandeld heeft en bovendien verzuimd heeft de patiënt erop te
wijzen dat er bij verwijdering
van deze verstandkies een verhoogd risico bestond op tijdelijk
of zelfs blijvend zenuwletsel. Wel
erkende het college dat een juiste
analyse van de röntgenfoto geen
aanleiding had hoeven zijn om
van de extractie af te zien. (bron:
Mednet) ■

Binnenlands nieuws

Haarlemse
tandartspraktijk moet
sluiten

> vervolg van pagina 1
Katan legt een verband tussen het feit dat vetzucht en cariës
beide vooral bij de lagere sociale klassen voorkomen. “In de jaren zeventig bleek uit onderzoek
in de Verenigde Staten en later
ook in Nederland dat fluor in het
drinkwater zorgde voor gezondere gebitten. Dat was een geweldige ontdekking. Men wilde in
de jaren zeventig echter niet langer dat de overheid vertelde wat
er moest gebeuren, dus werd er
geen fluor in het drinkwater verwerkt. Gebitsgezondheid werd
een klassenkwestie, want ouders
die goed waren opgeleid en op
zondag een partijtje golfden met
de tandarts uit de buurt, wisten
precies hoe het zat. Zij smeerden
de tanden van hun kinderen in
met fluoride. Datzelfde gold ook
voor het eten van voedsel.” Katan
vindt dat (tand)artsen onmisbaar
zijn in het verkleinen van die kennisongelijkheid. “Als een tandarts dan zegt dat je beter water kunt drinken dan frisdrank,
maakt dat indruk.”

HAARLEM – Tandarts Wiers te

De NMT geeft in haar artikel enkele tips om tanderosie
tegen te gaan, zoals het beperken van het aantal eetmomenten per dag, zure dranken drinken door een rietje en de mond
spoelen met water na het eten
van fruit. Barnasconi voorspelt
dat de toenemende tanderosie
zal leiden tot onnodige zorgkosten door behandelingen als witte
vullingen, inlays, kronen en zelfs
kunstgebitten. (bronnen: NMT,
Factaal) ■

Geluidsgolven versnellen
botgenezing
AMSTERDAM – Gepulseerde ge-

luidsgolven van lage sterkte bevorderen het genezen van
fracturen met een vertraagde genezingsduur door de botaanmaak
en bloedtoevoer te verhogen. Dat
bewijst het promotieonderzoek
van Sjoerd Rutten (ACTA). Factoren die een negatief effect hebben
op fractuurgenezing, zoals onvoldoende stabiliteit, kunnen het
positieve effect van de geluidsgolven teniet doen.
Omdat 90 tot 95% van alle
fracturen binnen drie maanden
geneest, hebben vooral fracturen met een verstoorde en lange
genezingstendens baat bij een
low-intensity pulsed ultrasound
(LIPUS).
Rutten behandelde patiënten
met een vertraagde genezing van
een fractuur van het kuitbeen
met LIPUS. Om het effect van

3

LIPUS op vertraagde botgenezing
goed te kunnen beoordelen, werd
de ene helft van de patiënten behandeld met een LIPUS-apparaat
dat geen geluidsgolven uitzond
(placebo) en de andere helft met
een werkend apparaat. Na twee
tot drie maanden behandeling
werd bij alle patiënten een klein
pijpje bot verkregen van de fractuur. Onder de microscoop werd
daarna het effect van de behandelingen op de botaanmaak en
afbraak gemeten, de grootte en
het aantal bloedvaten en de hoeveelheid botcellen.
Rutten promoveerde op 18 januari in de Aula van de Vrije Universiteit Amsterdam. Promotoren waren prof. dr. Klein-Nulend
(Orale Celbiologie ACTA) en
prof. dr. Wuisman (†) (Orthopedie VUmc). Co-promotor was dr.
Nolte. (bron: ACTA) ■

Haarlem heeft op bevel van de Inspectie voor de Gezondheidszorg
(IGZ) zijn praktijk met onmiddellijke ingang moeten sluiten. De
inspectie constateerde tijdens
een aangekondigd bezoek op 7 februari 2013 dat de patiëntveiligheid ernstig in gevaar is.
De praktijk voldoet op diverse
punten niet aan de richtlijn ‘Infectiepreventie in de tandheelkundige praktijk’ (WIP-richtlijn),
de Kernenergiewet, de praktijk-

Mond-neusmaskers
worden soms de
hele dag gedragen

richtlijn ‘Spoedgevallendienst’ en
de richtlijn ‘Patiëntendossier’. De
tandarts hanteert geen adequaat
reinigingsprotocol en de veiligheid van de sterilisatie is niet gewaarborgd. De tandarts en zijn
assistenten dragen onvoldoende
zorg voor een goede handhygiene. Beschermbrillen en mondneusmaskers zijn wel in de praktijk aanwezig, maar worden niet
adequaat gebruikt. Mond-neusmaskers worden niet bij elke patiënt vervangen en soms de hele
dag gedragen. Ook zijn er geen
goede voorzorgsmaatregelen om
prikaccidenten te voorkomen.
Verder is er geen correct KEWdossier aanwezig, worden medische anamnesen en periodieke
updates niet structureel geregistreerd en heeft de tandarts geen
waarnemingsregeling.
Tandarts Wiers moet zijn praktijk gesloten houden totdat hij
naar het oordeel van de inspectie
weer verantwoorde zorg kan leveren. (bron: IGZ) ■


[4] => untitled
4

IDS 2013

dental tribune - netherlands edition

maart 2013

“De IDS is de internationaal toonaangevende
tandheelkundige beurs”
Ondanks de wereldwijd
kwetsbare economie gaat het
verbazingwekkend goed met
de Duitse beurzenbranche.
Hoe valt dit te verklaren?
De Duitse beurzenbranche staat
wereldwijd voorop en de toonaangevende beurzen voor meerdere industrieën worden daarom
in Duitsland gehouden. Multinationals bezoeken regelmatige
Duitse beurzen om nieuwe markten te betreden, zelfs in economisch moeilijke tijden. Beurzen
zijn een effectief marketinginstrument. Duitsland heeft een
stabiele economie en er is een
constante vraag naar industriële
producten.

De locatie en de
bereikbaarheid van de
Koelnmesse zijn optimaal

Piazza, IDS 2011.
TEKST: DANIEL ZIMMERMANN, DTI
FOTO'S: IDS
KEULEN – Over minder dan twee

maanden zal de Koelnmesse
tandheelkundige professionals
van over de hele wereld verwelkomen voor de International Dental
Show (IDS). Dental Tribune ONLINE sprak met COO Katharina
C. Hamma over ‘s werelds grootste tandartsenbeurs.

Sinds vorig jaar bent u COO
van de Koelnmesse. Wat
maakt het beursterrein in
deze stad aan de Rijn zo
bijzonder?
Een van de grootste pluspunten
van de Koelnmesse is de centrale locatie: Keulen ligt in het centrum van Europa. Binnen een
straal van vijfhonderd kilometer
wonen 155 miljoen Europeanen
en die zijn verantwoordelijk voor

een groot deel van het Europees
bruto nationaal product.
De locatie en de bereikbaarheid
van het terrein zijn optimaal.
De Koelnmesse bevindt zich op
een steenworp afstand van het
stadscentrum met allerlei transportmogelijkheden in de buurt.
Tijdens de IDS zullen alle belangrijke lange afstandstreinen
op het centraal station in Keulen
en op station Messe/Deutz stop-

NATUURLIJK ICX
...k e g e l d i c h t h e i d d o o r p r e c i s i e ...

uitstekende
9
testresultaten
eigen product,
9 eigen ontwikkeling
abutments
9 universele
in gebruik
9 eenvoudig
fair geprijsde onderdelen
9

pen. Luchthaven Keulen-Bonn
bedient honderd nationale en internationale bestemmingen en is
een centraal punt voor voordelige
vliegmaatschappijen.
De InterCity Express verbindt
de Koelnmesse met de vliegvelden in Frankfurt, Düsseldorf,
Amsterdam en Brussel. Al deze
factoren maken de Koelnmesse
snel en makkelijk bereikbaar voor
standhouders en bezoekers.

Het afgelopen fiscale jaar was
met een omzet van 235
miljoen euro een van de
meest succesvolle in de
geschiedenis van de
Koelnmesse. In hoeverre
heeft de IDS daaraan
bijgedragen?
De IDS is een van onze belangrijkste evenementen. Er zijn
slechts een paar beurzen die
meer exposanten en bezoekers
trekken. De IDS levert daarom
een belangrijke bijdrage aan onze
totale bedrijfsresultaten.
Er hebben zich voor de IDS
2013 al evenveel exposanten
geregistreerd als voor de
vorige beurs. Wat verwacht u
van uw eerste IDS?
Ik denk dat we de vorige, erg succesvolle IDS kunnen overtreffen
in exposanten en bezoekers én in
expositieruimte. De toename is
geheel op het conto van bedrijven
uit het buitenland te schrijven.
Op de IDS van 2013 zal bijna twee
derde van de exposanten van buiten Duitsland afkomstig zijn. Het
totaal aantal standhouders bedraagt 1900. We hebben qua expositieruimte al een nieuw record
bereikt met 150.000 vierkante
meter en we zullen het aantal bezoekers van IDS 2011 ook overtreffen. We hopen bij sluiting van
de beurs op 16 maart een nieuw
record te kunnen melden.
De toename van het aantal
standhouders uit het
buitenland is opmerkelijk.
Waar komen de meeste
exposanten vandaan?
Na Duitsland komen de meeste exposanten uit Italië, de Verenigde
Staten,
Zuid-Korea,
Zwitserland, Frankrijk en GrootBrittannië. Er zullen ook dertien
gezamenlijke stands zijn die Argentinië, Brazilië, Bulgarije, China, Groot-Brittannië, Israël, Italië, Japan, Pakistan, Zuid-Korea,
Rusland, Taiwan en de Verenigde
Staten vertegenwoordigen.

WIJ ZIJN AANWEZIG OP DE IDS 2013 IN KEULEN
HAL 3.2 STAND E039
ICX Implants · 1796 BE De Koog · Boodtlaan 10
Tel.: 0222 - 76 90 11 · www.icx-implants.nl · info@icx-implants.nl
Katharina C. Hamma.

> lees verder op pagina 6


[5] => untitled
Leg de lat hoger! Dankzij de grotere flexibiliteit
en de unieke kronkelende beweging, kunnen
de PROTAPER NEXT™ vijlen sterker gekromde
en smalle wortelkanalen vormgeven.*

Voor meer informatie
www.dentsplymaillefer.com
*In vergelijking met bekende merken


[6] => untitled
6

IDS 2013

> vervolg van pagina 4
Welke rol spelen
buitenlandse investeerders in
de groeiende internationale
belangstelling voor de IDS?
De Koelnmesse heeft connecties
in meer dan tachtig landen die
ondersteuning bieden aan het
hoofdteam in Keulen door exposanten en bezoekers aan te trekken. Door de marktleidende positie leggen veel bedrijven hun
focus volledig op de IDS, soms

dental tribune - netherlands edition

geven ze er zelfs de voorkeur
aan boven regionale en lokale
beurzen.
De Koelnmesse is een internationaal gerenommeerde beursorganisator met een goede reputatie. Uit marktonderzoek is
gebleken dat Keulen wereldwijd
bekend staat als locatie voor
beurzen, vergaderingen en congressen.
Door het grote aantal
exposanten uit ‘nieuwe’

tandheelkundige industrieën
zal er goed gelet worden op
vervalsingen tijdens de
komende IDS. Wat hebben de
bestaande maatregelen tegen
vervalsing opgeleverd en wat
doen jullie om de distributie
van vervalste goederen te
voorkomen?
We zijn een paar jaar geleden het
initiatief No Copy! Pro Original
gestart om exposanten actief te
steunen in hun strijd tegen vervalsers. Op de beursvloer staat
een stand die als contactpunt
dient voor vragen over de schending van het copyright. Er zijn
experts aanwezig om informatie
te verstrekken en hulp te bieden.
Indien nodig kunnen werkne-

BOTREGENERATIEMATERIALEN

The Natural Fit
Naast het eigen BioComp® implantaatsysteem biedt BioComp ook hoogwaardige
synthetische botregeneratiematerialen. Deze materialen staan voor veiligheid,
voorspelbaarheid en optimale acceptatie bij de patiënt. Bij materialen van biologische
oorsprong kan dit niet altijd gegarandeerd worden. Voor iedere specifieke indicatie
hebben wij voor u de juiste producten, met een diversiteit aan korrelgroottes, die
aan een klinisch succes bijdragen.

> Resorbeerbaar
®

- Cerasorb
- Poresorb®-TCP
- Ostim® (pasta formule)

maart 2013

> Niet resorbeerbaar
TM

- IngeniOs HA
- OssaBase®-HA

> Membraan
- Epiguide®, uniek
bioresorbeerbaar
membraan

Ik verwacht dat we de vorige
IDS kunnen overtreffen in
exposanten en bezoekers

biocomp.eu

BioComp Dental bv
T 073 - 684 72 02
info@biocomp.eu

WE GET SMILES
Cavex Bite&White thuisbleeksysteem

n de
a
a
%
0
0
1
t
e
o
d
l
Vo
g en
n
i
v
e
g
t
e
w
e
w
u
e
i
n
en
Europese richtlijn

Cavex Bite&White:
hét efficiente thuisbleeksysteem
t Veilig, effectief en gemakkelijk
t U maakt het behandelplan,
de afdruk en de bleeklepel
t Perfecte thixotropie
t Plakt aan het glazuur,
trekt geen draden

CAVEX

Bite&White
Professional Dental Whitening System
Meer informatie op www.cavex.nl of bij uw dental depot
bezoek ons ook op YouTube

mers van de Koelnmesse mensen
in contact brengen met advocaten
gespecialiseerd in auteursrecht.
Voorafgaand aan de show moeten exposanten zich ervan verzekeren dat ze daadwerkelijk eigenaar zijn van de merkrechten van
hun producten. Het is belangrijk
dat ze hun documentatie bij de
hand hebben zodat ze kunnen
handelen in het geval van een
vermoedelijke schending van het
copyright.
Als de Koelnmesse attent is
gemaakt op auteursrechtschending door een exposant, worden
de wettelijke consequenties hiervan aan de exposant uitgelegd.
Als de onderneming veroordeeld
is voor productplagiaat, behoudt
de Koelnmesse zich het recht
voor om de exposant uit te sluiten
van deelname aan toekomstige
beurzen. We zijn erg actief in het
steunen van onze exposanten in
de strijd tegen piraterij.
De IDS zal dit jaar
plaatsvinden in vijf hallen.
Zijn er langetermijnplannen
voor het globale concept? En
als dat het geval is, wanneer
zullen die plannen uitgevoerd
worden?
Wij beschouwen het succes van
de IDS als een bevestiging van
het concept van de beurs. We
zullen ons daarom bij de succesformule houden, die bestaat uit
het focussen op bedrijfs- en productinformatie die gepresenteerd
wordt in stands. Het staat voorlopig nog niet op onze agenda de
hallen in te delen naar tandheelkundig specialisme. Na de aankomende IDS zullen we met de
GFDI evalueren of er veranderingen nodig zijn. ■


[7] => untitled
HELPT OM TANDVLEESPROBLEMEN TE
VOORKOMEN EN TE VERMINDEREN
Digitale weergave van het gebied en de ernst van de tandvleesproblemen vóór en na gebruik1

Vóór gebruik:

Na 2 weken:

Na 6 weken:

Significante tandvleesproblemen

Verbetering van de gezondheid
van het tandvlees

Verdere verbetering van de
gezondheid van het tandvlees

ORAL-B® PRO-EXPERT PREMIUM
TANDVLEES BESCHERMING
met baanbrekende
gestabiliseerde tinfluoride technologie
Grotere voordelen voor het tandvlees2
Geen compromis - klinisch bewezen
bescherming van de volledige mond3
70% meer tin dan Pro-Expert
Multibescherming

GESTABILISEERDE
TINFLUORIDE

1. Garcia-Godoy CE et al.: Effecten van de combinatie van tandpasta, elektrisch poetsen en flos op tandvleesbloeding. J Dent Res 90 (Spec Iss A): 1313, 2011.
2. in vergelijking met gewone tandpasta. Gerlach RW, Amini P. Gerandomiseerde gecontroleerde test met tandpasta met 0,454 % tinfluoride voor de behandeling van tandvleesbloeding.
Compend Contin Educ Dent 2012; 33 (2): 138-142.
3. Baig et He, Compend Cont Educ Dent 2005; 26 (Supp 1): 4-11.

De verzorging voortzetten die begint in uw praktijk


[8] => untitled
MECC congrescentrum, Maastricht

Beleef het EUREKA moment van 2013

09:00~10:30

Ervaar zelf het “EUREKA” moment tijdens het geheel verzorgde Symposium met
(inter)- nationale gerenommeerde sprekers met als afsluiter de MegaGen Night. Maak
kennis met de allerlaatste door MegaGen ontwikkelde, implantologische, prothetische
en techno- logische concepten en vernieuwingen. En dit in een tussenjaar van wellicht
grote toe- komstige veranderingen op verzekerings- technisch tariefmatig gebied en
de daarmee gepaard gaande financiële middelen.
Wellicht vraagt u zich af hoe u nog effectiever kunt werken? Of wat dit laatste voor uw
patiënt kan betekenen? Laat u dan meevoeren in het nieuwste MegaGen implantologie
script. Met in de hoofdrollen de allernieuwste R2GATE digitale diagnose- en
planningsoftware en DDX, de CAD/CAM innovatie voor zowel het boorsjabloon als het
abutment én de kroon. Aangevuld met het AnyRidge implantaat en het nieuwe Xpeedoppervlak belooft een aantal baanbrekende Eureka momenten!
Wanneer u zich registreert krijgt u toegang tot het geheel verzorgde Symposium “The
Changing face of Temporary Dentistry” op 8 juni in het MECC Maastricht met bijbehorende Megagen Exhibition. Tevens bent u ’s avonds welkom, eventueel met
partner, om te komen dineren en de avond goed af te sluiten tijdens de MegaGen Night
in het Bonnefantenmuseum*. De kosten voor het ESM 2013 zijn €300,- (exl. BTW).
*U dient zich voor de MegaGen Night apart te registreren. First come, first serve
Pre-Registratie
Wanneer u zich voor 1 april inschrijft ontvangt u 10% korting en betaald u slechts
€270,- (exl. BTW).

Session 1

Mr. Piet van Abeelen

Guest
speaker

Dr. John Jansen

11:00~12:30

13:30~15:00

15:30~17:00

Session 2

Session 3

Session 4

Dr. Mauro Labanca

Managing partner R&G Global Consultants.
Previous: Chief Six Sigma Quality officer,
Board member General Electric
Chairman Department of Periodontology
and Biomaterials & Dean of the Faculty of
Dentistry Radboud University Nijmegen
Oral Surgeon, Consultant Professor &
Deputy Regent of the ICD

Dr. Enrico Conserva

Ass. prof. Dep. of Prosth. Univ. of Genoa &
Expertise field of biomechanical and biological research, material science in dentistry

Dr. Jong Cheol Kim

Director, MINEC education center.
Adjunct professor, ChunNam University,
Korea

Dr. Kwang Bum Park

CEO, MegaGen Co. Director, MINEC
education center. President, MIR Dental
Hospital, Daegu, Korea

Dr. Tommie van de Velde

Dr. Filiep Raes

President, Belgian Society of Periodentology.

Associate professor, University of Ghent,
Belgium

Voor meer informatie en pre-registratie ga naar de website:

www.megagenbenelux.nl/esm2013

Pre-registratie: € 300,- € 270,,Prijzen zijn excl. BTW, deze actie is geldig t/m 31 maart
rt 2013


[9] => untitled
maart 2013

IDS 2013

dental tribune - netherlands edition

IDS 2013: feiten en cijfers
ppp'b]l&\heh`g^']^
,.'Bgm^kgZmbhgZe^=^gmZe&L\aZn
,.maBgm^kgZmbhgZe=^gmZeLahp

9

Amerikaanse industrie
prominent aanwezig op IDS
TEKST: DANIEL ZIMMERMANN, DTI

%*+'¾ */','+)*,

>bg`Zg`P^lm
>gmkZg\^P^lm

+
,

IbZssZ

*)

**
>bg`Zg`L—]
>gmkZg\^Lhnma

>bg`Zg`Hlm
>gmkZg\^>Zlm

Op bezoek
in Keulen
CULINAIR

Bezoekers aan de IDS brengen
natuurlijk niet dag en nacht in de
Koelnmesse door. Gelukkig kent
Keulen een rijk culinair aanbod.
De leukste restaurantjes en (bier)
cafés bevinden zich in de wijk
Altstadt, een aaneenschakeling
van smalle steegjes met kinderkopjes waar de Romeinen hun
nederzetting Oppidium Obiorum vestigden. Toen de stad in
het jaar vijftig na Christus stadrechten kreeg, werd de naam veranderd in Colonia Claudia Ara
Agrippinensium, waar de naam
Keulen op gebaseerd is. In Altstadt zijn nog overblijfselen van
Romeinse stadstorens te zien.
Wat eten en drinken de Keulenaren zoal? Laten we bij het
meeste bekende product beginnen: Kölschbier. Deze biersoort
zag, in een iets andere samenstelling, in 876 het licht, heeft
een hoge gisting en is licht van
smaak. Kölschbier wordt geschonken in hoge, smalle glazen
en wordt geserveerd door bierschenkers, Köbes. Zij lopen rond
met kannen bier en schenken
bij. Voor elk nieuw glas wordt er
op het bierviltje van de gast een
streepje bijgezet. Het lekkerste
Kölsch drinkt u in een Brauhaus,
bijvoorbeeld Reissdorf, Früh of
Mühlen.
Het bier smaakt het best in
combinatie met een van de lokale specialiteiten. Bestel eens
‘Kölsche Kaviar’, bloedworst met
uienringen of ‘Halve Hahn’, roggebrood met Hollandse kaas en
mosterd. Andere populaire Keulse gerechten zijn ‘Himmel und
Ääd’, bloedworst met gekookte
appels, aardappelpuree en ui, en
Hämchen, een varkenshammetje
met zuurkool en aardappelpuree.
Als u genoeg heeft van al dat
vlees, zijn ook ‘Kaffee und Kuchen’ een goede keus. In een van
de Backstubes kunt u genieten
van een punt Bienenstichtaart
(bijensteektaart), een klassieke
Duitse taart die zijn naam dankt
> lees verder op pagina 11

De beurs
• 35e editie
• Grootste dentale beurs ter wereld
• Georganiseerd door de Vereniging van Duitse Dentale
Fabrikanten (VDDI) en de Vereniging tot Bevordering van de
Dentale Industrie (GFDI)
• Productsegmenten: dentale praktijk, infectiepreventie en
onderhoud, service en organisatie
• Doelgroepen: handelaren, tandartsen (-specialisten),
mondhygiënisten, dentaal personeel, dentale laboratoria,
industrie, research & ontwikkeling, studenten
• Verwacht aantal standhouders: meer dan 1900
• Verwacht aantal bezoekers: 125.000

De Dental Trade Alliance (DTA),
de vertegenwoordiger van de
Amerikaanse dentale industrie,
heeft een eigen paviljoen op de
komende IDS. CEO en voorzitter van de organisatie, Gary W.
Price: “De IDS geeft onze industrie een optimale mogelijkheid
om contact te leggen met respectabele en nieuwe strategische partners.” Want waar het
volgens Price bij Amerikaanse
tandheelkundige beurzen vooral
om de verkoop aan tandartsen
gaat, staat tijdens IDS het aangaan van wereldwijde handelsrelaties centraal.
Ondanks de zwakke economie doet de tandheelkundige
Amerikaanse industrie het volgens Price niet slecht. “De verkoop van mondzorgproducten
en -apparatuur neemt langzaam
toe sinds het begin van de crisis. Sommige segmenten, zoals
de digitale radiografie, groeien
echter heel snel.” Hij prijst de
Amerikaanse tandheelkundige
producten die bekend staan om
hun betrouwbaarheid, veelzijdigheid en kosten. “De wereld
wil Amerikaanse producten, of

ze nu innovatief zijn of oud en
vertrouwd.”
Price ziet 2013 zonnig tegemoet, omdat de vraag tot nu toe
achterbleef en omdat beginnende tandartsen de laatste technologie in hun praktijk willen
hebben. “Bovendien hebben ook
tandartsen die binnenkort met
pensioen gaan, interesse in de
nieuwste technologie voor hun
praktijk. Zij willen deze immers
aantrekkelijk maken voor potentiële kopers.”
De EU heeft aangekondigd de
bestaande regels voor medische
apparatuur te herzien, maar
Price verwacht dat de invloed
hiervan gering zal zijn op de
Amerikaanse tandheelkundige
industrie, omdat de Amerikaanse bedrijven die naar Europa exporteren al voldoen aan de Europese specificaties. “De DTA zorgt
voor de internationale accreditatie van tandheelkundige producten, zodat de producten van een
bedrijf in één keer goedgekeurd
kunnen worden voor de verkoop
in meerdere landen,” besluit
Price.

Locatie, tijden en prijzen
• 12-16 maart 2013
• Openingstijden: dagelijks van 9.00 tot 18.00 uur
• Jaarbeurs Koelnmesse, Keulen, Duitsland
• Hallen 2, 3, 4, 10 en 11
• Utrecht – Keulen: 222 km
• Toegangsprijzen: € 13 voor één dag, € 17 voor twee dagen, € 21
voor het gehele evenement (voorverkoop)

Venus® Diamond en Venus® Pearl
Esthetiek in haar mooiste vorm.

Van uitzonderlijke klasse: de nanohybride composieten Venus® Diamond en Venus® Pearl.
Ŷ

Ŷ

Ŷ

Eenvoudig en prettig te verwerken: Kies, afhankelijk van de indicatie of uw eigen voorkeur, voor een stevige of soepele
consistentie. Beide composieten zijn stabiel, plakken niet, hebben een lange verwerkingstijd en zijn uitstekend de modelleren.
Meer dan uitstekende fysieke eigenschappen: De innovatieve chemische formule zorgt voor natuurlijk ogende, zeer duurzame restauraties met een natuurlijke glans.
Pure esthetiek: De composiet neemt op unieke wijze de kleur van de omringende tandstructuur aan. De restauraties zijn
niet van echt te onderscheiden.

Heraeus Dental. Giving a hand to oral health.
heraeus-dental.com


[10] => untitled
Het gezicht

Nieuw

Atlas van de klinische anatomie

Mond

Bloedvaten en zenuwbanen in het gebied van de mond

A. en V.
V temporalis
superficialis

A. en V.
V zygomaticofacialis

A. en V.
infraorbitalis

N. infraorbitalis

N. zygomaticofacialis

Maxilla

A. en V.
V temporalis
superficialis

N. alveolaris
inferior

A. transversa
faciei

N. buccalis
(N.V
V3)

A. buccalis
Ductus
parotideus

A. en V.
V zygomaticofacialis

A. en V.
infraorbitalis

N. infraorbitalis

N. zygomaticofacialis

Maxilla

N. facialis

A. transversa
faciei

N. alveolaris
inferior

A. masseterica

M. buccinato
or

A. carotis
externa

Ramus
mandibulae

M. masseter

N. buccalis
(N.V
V3)
M. buccinatorr
R. marginalis
mandibulae

A. en V.
V labialis
superior

V facialis
V.
N. mentalis

A. facialis

M. orbicularis
oris

A. en V.
V facialis
N. mentalis

A. mentalis en
V alveolaris inferior,
V.
R. mentalis

A. mentalis en
V alveolaris inferior,
V.
R. mentalis

A. en V.
submentalis

Corpus
mandibulae

A. en V.
submentalis

Afb. 4.9 Spieren, vascularisatie (links) en innervatie (rechts) in het gebied
rondom de mond, diepste laag.

A. en V.
V
labialis inferior

M. mentalis

Afb. 4.10 Spieren, vascularisatie (links) en innervatie (rechts) in het gebied
rondom de mond, m. orbicularis oris blootgelegd, m. masseter afgesneden.

272

273

Mond

De mondholte

I 1: 6 – 8 jaar
I 2: 7–9 jaar

Papilla
incisiva

Papilla
incisiva

A. nasopalatina

C: 10 –14
4 jaar
Rugae
palatinae

Rugae
palatinae

P : 9 –13 jaar

Frenulum
buccae

P 2: 11–14 jaar

Vestibulum
oris

1

Frenulum
buccae
Raphe
palati

N. nasopalatinus

A. palatina
major
Maxilla

M1: 5 – 7 jaar

N. palatinus
major

Gl. palatinae

M 2: 11– 14 jaar
M 3: 16 – 25
5 jaar

Afb. 4.17 Intraoraal aanzicht van de bovenkaak met rij gebitselementen en gehemelte. De fissuren
van de molaren en premolaren zijn geseald. De doorbraaktijden van de afzonderlijke gebitselementen
zijn ook aangegeven. De derde molaren (verstandskiezen) zijn hier niet afgebeeld.

Afb. 4.19 Intraoraal aanzicht van de bovenkaak met rij gebitselementen en fenestratie van het gehemelte.

M 3: 16 – 25
5 jaar
M 2: 11– 14 jaar

N. lingualis
Gl. sublingualis

Frenulum
linguae

A. sublingualis

M1: 5 –7 jaar

N. hypoglossus

M. geniohyoideus

Caruncula
sublingualis

P 2: 11–14 jaar

M. mylohyoideus

P1: 9 –13 jaar

M. genioglossus

Ductus
submandibularis

Caruncula
sublingualis

C: 10–14
4 jaar
I 2: 7– 9 jaar
I 1: 6– 8 jaar

Afb. 4.18 Intraoraal aanzicht van de onderkaak met rij gebitselementen en mondbodem. De tong is
opgeheven. De fissuren van de molaren en premolaren zijn geseald, de gebitselementen 33 tot en met 43
hebben een retentiedraad vanwege een eerdere orthodontische behandeling van de tandbogen.

Afb. 4.20 Intraoraal aanzicht van de onderkaak met rij gebitselementen en fenestratie van de mondbodem.

280

281

Mond

Anatomie van de ramus mandibulae

„ Afb. 4.35 Mediaal van het collum mandibulae langs het
opstijgende deel van de onderkaak loopt de a. maxillaris, een
tak van de a. carotis externa. Lateraal van de m. pterygoideus
medialis geeft zij de a. alveolaris inferior af, die bij het foramen mandibulae in de canalis mandibulae naar binnen gaat
en daar samen met de n. alveolaris inferior en de gelijknamige
vene doorheen loopt. Andere takken van de a. maxillaris die
door verwijdering van een stuk van het opstijgende deel van
de mandibula zichtbaar worden, zijn de a. meningea media,
de a. auricularis profunda, de rr. pterygoidei, de aa. temporales profundae en de a. sphenopalatina. De n. auriculotemporalis loopt dorsaal van het collum mandibulae naar lateraal en
buigt voor het oor af naar craniaal, waar hij het gebied van
de slapen innerveert. Naar de huid van de gehoorgang en het
trommelvlies geeft hij nog de n. meatus acustici externi af.

„ Afb. 4.36 De n. auriculotemporalis splitst zich al van de
n. mandibularis af in de buurt van de schedelbasis en loopt dorsaal van het collum mandibulae (verwijderd) naar lateraal naar
de huid, waar hij het gebied van het oor en de slapen sensibel
innerveert. De n. buccalis zorgt voor de sensibele innervatie
van het slijmvlies van de wangen. Het ggl. pterygopalatinum
in de diepte van de fossa pterygopalatina bevat hoofdzakelijk
parasympathische vezels, die samen met delen van de n. maxillaris verder lopen. De n. alveolaris inferior loopt door het foramen mandibulae in de canalis mandibulae, van waaruit hij de
gebitselementen en het parodontium verzorgt. Hij treedt naar
buiten bij het foramen mentale, waar hij het slijmvlies en de
huid van de kin innerveert.

Eminentia
articularis

M. pterygoideus
lateralis,
Caput superius

Os zygomaticum,
Arcus zygomaticus

Porus acustticus
exterrnus
M. pterygoid
deus
laterralis,
Caput infeerius
M. pterygoid
deus
med
dialis
M. styloglossus

Rr. alveolares
superiores medii
N. auriculotemporalis

Ductus
parotid
deus

Rr. alveolares
superiores posteriores

N. facialis
N. pterygoideus
medialis

N. massetericus
N. alveolaris
inferior

M. bucccinator

N. buccalis
M. stylohyoid
deus

N. lingualis

Forame
en
mentale

M. digastricus,
Venter anteerior
M. massetter

N. alveolaris
inferior
N. mentalis

Afb. 4.33 Ventraal aanzicht van het verloop van de zenuwen aan de mediale
en laterale zijde van de ramus mandibulae.

Afb. 4.34 Lateraal aanzicht van het rechter kaakgewrichtsgebied. De ramus mandibulae is grotendeels
verwijderd, zodat de mediaal gelegen structuren te zien zijn. De arcus zygomaticus is eveneens voor
een deel verwijderd, zodat de fossa pterygopalatina en infratemporalis te zien zijn.

292

Binnenkort verschijnt Het gezicht- atlas van de klinische anatomie, de eerste
Nederlandstalige anatomische atlas die primair voor de tandheelkunde is
ontwikkeld. Nooit eerder werden de complexe anatomische en topografische
structuren van het gezicht zo duidelijk en laag voor laag getoond.
Het gezicht bevat meer dan 380 tekeningen, ondersteunende teksten en
legenda. Het boek is zeer geschikt als ondersteuning bij patiëntcontacten.

293

Auteurs R.J. Radlanski, K.H. Wesker
ISBN 978 90 8562 121 8
Omvang 358 pagina’s
Prijs € 99,50

Het gezicht is een prachtig naslagwerk voor onder andere tandartsenalgemeen practici, tandartsen specialisten, mondhygiënisten, tandprothetici
en diegenen die voor deze disciplines in opleiding zijn.

Bestel deze en andere tandheelkundige titels op www.geneeskundeboek.nl


[11] => untitled
maart 2013

IDS 2013

dental tribune - netherlands edition

> vervolg van pagina 9
aan de honing op de bovenkant.
Of een Streuselkuchen, met appel, pruimen of abrikozen.
CULTUREEL

Het interessantste museum van
Keulen is Museum Ludwig, dat
een overzicht geeft van moderne
kunst vanaf de twintigste eeuw.
Het museum ontleent zijn naam
aan het echtpaar Peter en Irene Ludwig, dat het door de jaren
heen de internationaal bekende
popart- en Russische avantgardecollecties en een groot aantal werken van Picasso heeft geschonken. De popartcollectie is
de grootste buiten Amerika en
bevat werken van onder andere
Roy Lichtenstein, Andy Warhol
en James Rosenquist.
Tijdens de IDS loopt in het museum de tentoonstelling ‘Modern
Masterpieces. The Haubrich Collection at Museum Ludwig’. De
Haubrichcollectie bestaat uit expressionistische kunst, verzameld door de Keulse advocaat Josef Haubrich. Voor het eerst zal
nu zijn complete schenking in de
oorspronkelijke
samenstelling
worden geëxposeerd. Twee werken van Ernst Ludwig Kirchner
en Alexej von Jawlensky zijn nog
nooit eerder vertoond.
Ook het Romeins-Germaanse
museum is een bezoek waard.
Het is gevestigd naast de Dom
van Keulen op de resten van een
Romeinse stadsvilla uit de derde
eeuw. De collectie van het museum herbergt archeologische
vondsten van de Romeinse tijd
tot het begin van de Middeleeuwen. Een van de topstukken is
het grote Dionysusmozaïek uit de
stadsvilla uit 225 na Christus.
Tot 5 mei is tevens de expositie ‘Time Tunnel. 2,000 years of
Cologne History’ te bezoeken.
Daarin kunt u de archeologische
vondsten bewonderen die tijdens
de constructie van de noordzuidmetrolijn in Keulen zijn gedaan. Tussen 2004 en 2011 zijn
meer dan 2.500.000 miljoen ob-

jecten opgegraven, van Romeinse
militaire voorwerpen tot restanten van indrukwekkende middeleeuwse forten. Mocht u naar iets
lichter vertier op zoek zijn, dan
is het Chocolademuseum misschien een optie.
Hohenzollernbrücke
Voor interessante architectuur
heeft u geen verrekijker nodig:
vlakbij de Koelnmesse ligt de Hohenzollernbrücke, een spoorbrug
die tussen 1907 en 1911 gebouwd
is. De naam verwijst naar het
Duitse vorstengeslacht Hohen-

zollern en vier ruiterstandbeelden van het geslacht flankeren de
brug. De brug is gebouwd in neoromaanse stijl en was oorspronkelijk bedoeld voor voetgangers
en gemotoriseerd verkeer. In de
Tweede Wereldoorlog werd de
Hohenzollernbrücke gebombardeerd. Sindsdien is hij alleen nog
toegankelijk voor voetgangers en
treinen. Tijdens een wandeling
over de brug vormen de duizenden slotjes met namen die door
verliefde stelletjes aan de brug
gehangen zijn een opmerkelijke
bezienswaardigheid. ■

De Keulse Dom en de Hohenzollernbrücke. (foto: Koelnmesse Bilddatenbank)

Het nie uw
e kroonen b rug m
ateriaal
va n VOC
O

1 . Ve rw e r k en !

2 . Esthetiek !
3 . Duurzaa mh

eid !

Gla ns zond er po
li j s

IDS 2013 in
een notendop
De IDS 2013 gaat op 12 maart
van start met de gebruikelijke
‘Dealers’ Day’. Het gehele evenement zal naar verwachting
meer dan 120.000 mondzorgprofessionals uit Duitsland en
daarbuiten trekken, die kennis
willen nemen van de nieuwste ontwikkelingen en trends
in dentale gereedschappen en
materialen.
Tijdens deze IDS zullen
CAD/CAM en implantologie
de belangrijkste thema’s zijn.
Ook zal het gebruik van lasertechnologie in de tandheelkunde veel aandacht krijgen.
Nieuw dit jaar is de Generationlounge van het Bundesverband der zahnmedizinischen
Alumni, dat als contactpunt
dient voor studenten tandheelkunde en beginnende en
gevestigde tandartsen. In de
Speakers’ Corner kunnen bezoekers zich laten bijpraten
over de nieuwste producten
en technologieën.

11

3 VOOR OPTIMALE TIJDELIJKE VOORZIENINGEN
Betrouwbaar en snel verwerken
• Intraorale tijd: slechts 45 seconden
• 1:1 mengverhouding zorgt voor homogeen mengsel
Buitengewone esthetiek
• Natuurlijk uiterlijk
• Beschikbaar in acht kleuren
Duurzaam
• Hoge druksterkte
• Uitstekende breukweerstand
Bezoek ons op de beurs
Keulen, 12.-16.03.2013
Stand R8/S9 + P10, Hall 10.2

VOCO GmbH · Anton-Flettner-Straße 1-3 · 27472 Cuxhaven · Duitsland · Tel. +49 4721 719-0 · www.voco.com

ten !

Beste l nu !
Structur 3


[12] => untitled
12 Excerpt

dental tribune - netherlands edition

maart 2013

Veilig werken in de tandartspraktijk

In de richtlijn Handhygiëne medewerkers8 wordt de volgende procedure aanbevolen om de handen te
reinigen:
• Maak uw handen nat met lauw
water uit een flink stromende
kraan. Voorzie ze van een laagje vloeibare zeep uit een dispenser. Raak de mond van de
kraan of de zeepdispenser niet
aan. Wrijf de handen gedurende 10 seconden goed over elkaar.
• Spoel de handen, polsen en onderarmen goed af en droog ze
met een wegwerphanddoek.
Gebruik bij een handbediende kraan de handdoek om de
kraan dicht te draaien.
• Neem om de handen te desinfecteren wat handdesinfectiemiddel in de palm van één
hand. Wrijf de handen goed
over elkaar, totdat ze droog
zijn.
• Gebruik een handcrème om
de handen te verzorgen. Doe
dit wanneer de wasfrequentie
laag is, bijvoorbeeld tijdens de
pauze en na beëindiging van
de werkzaamheden. Neem een
kleine tube voor eigen gebruik
of een wanddispenser. Let op
dat u de mond van de tube of de
dispenser niet aanraakt.

2.6 PRAKTISCHE TIPS

• Kies handschoenen die passen
bij de beoogde werkzaamheden. Naast onderzoekshandschoenen, geclassificeerd als
medisch hulpmiddel bij het onderzoeken en behandelen van
patiënten, zijn er hittebestendige handschoenen voor de
autoclaaf en dikke huishoud-

bacteriën
zweetporie

haarspiertje
haarfollikelmijt
zweetklier
haarwortel

Afbeelding 10. De residente flora bevindt zich op en in de hoornlaag van de opperhuid, maar ook in de dieper gelegen haarzakjes en in
de talg- en zweetkliertjes (vrij naar: Kong HH, Segre JA, 2012).

handschoenen van neopreen of
pvc. Deze worden gedragen bij
het werken met vuile instrumenten en bij het uitvoeren van
schoonmaakwerkzaamheden.
Ze zijn bestand tegen scherpe
instrumenten en mogen gewassen en soms zelfs gedesinfecteerd en gesteriliseerd worden.
• Zorg voor kortgeknipte, ongelakte nagels. Door lange of opgeplakte nagels, of door sieraden aan de vingers en om de
polsen kunnen handschoenen
kapot gaan, waardoor ze hun
beschermende functie verliezen.
• Ook desinfectantia, oliën, bondings en composieten kunnen
de handschoenen aantasten.
Raadpleeg de leverancier van
deze producten daarom voor
advies. Afhankelijk van de omstandigheden en de duur van
de handeling komen er kleine gaatjes in handschoenen,
waardoor de beschermende
functie vervalt. Via deze kleine gaatjes kunnen micro-organismen en vocht van onder
de handschoen ontsnappen
of juist binnendringen in de
handschoen.
• Voor de algemene praktijk zijn
niet-steriele onderzoekshandschoenen aangewezen. Ze worden patiëntgebonden gebruikt
en direct na gebruik bij het afval gedeponeerd.
• Kies een chirurgisch neusmondmasker dat comfortabel
zit, goed op het gezicht past en
de neus en kin omsluit, zodat

handendesinfectie

zichtbaar vuile handen

wel

niet

niet-zichtbaar vuile handen

wel

wel

kans op huidproblemen

meer

minder

40-60 sec

30 sec

Tabel 2. Reiniging versus desinfectie.

haarzakje

talgklier

handenreiniging

duur

schimmel

hoornlaag

Persoonlijke beschermingsmiddelen zoals handschoenen, een
neus-mondmasker en een bril
moeten voorkomen dat de leden
van het behandelteam in contact
komen met speeksel, bloed, de
aerosolen uit roterende instrumenten of vuile instrumenten.
Omdat deze beschermingsmiddelen besmet raken, kunnen ze,
indien ze niet tijdig worden verwisseld, zelf als besmettingsbron
gaan fungeren. Daarom geldt de
algemene regel dat persoonlijke beschermingsmiddelen direct
worden afgedaan als de handeling waarvoor ze zijn aangetrokken, achter de rug is. Ze moeten
dus na iedere patiënt worden vernieuwd.
Afbeelding 13 en 15 laten zien in
welke volgorde de beschermende
middelen moeten worden aangetrokken of opgezet en in welke volgorde men zich ervan moet
ontdoen. Na het uittrekken en afzetten is het een goed gebruik de
handen te desinfecteren.
Handschoenen verhinderen dat
onze handen in contact komen
met speeksel en bloed en ze voorkomen dat eventuele huidwondjes de porte d’entrée voor microorganismen worden. Het dragen
van handschoenen is dus een zeer
belangrijke preventieve maatregel. Toen handschoenen niet algemeen gebruikt werden, waren
huidinfecties met stafylokokken
en herpes simplex een veel voorkomende beroepsziekte onder
tandartsen.9 Ze zijn door het routinematige gebruik van handschoenen tot het verleden gaan
behoren.
Handschoenen voor de tandartspraktijk worden van natuurlijke rubber, latex, vinyl, nitril of
neopreen gemaakt. Van de eerste twee grondstoffen is bekend
dat ze bij sommige mensen allergische reacties kunnen veroorzaken die vrij ernstig kunnen
verlopen. Tandartsen die lijden
aan een vorm van deze allergie
kunnen beter handschoenen van
synthetisch materiaal (vinyl, nitril en neopreen) gebruiken. Het
is raadzaam dergelijke handschoenen ook te dragen bij patienten die overgevoelig zijn voor
rubber of latex.

epidermis

Onder handhygiëne wordt verstaan het reinigen, desinfecteren
en verzorgen van de handen met
handcrème. Handhygiëne beoogt
de transmissie te voorkomen
van (pathogene) micro-organismen afkomstig uit het speeksel
en bloed van de patiënt. Een correcte toepassing vraagt om enige
uitleg over de achtergrond van de
genoemde handhygiënevormen.
Enkele feiten op een rij:
• Door te wassen met water en
zeep worden het vuil en de tijdelijke (transiënte) microbiële
flora van de bovenste huidlaag
verwijderd.
• Door de handen in te wrijven
met een alcoholpreparaat (handalcohol) wordt zowel de tijdelijke als de blijvende (residente) huidflora gereduceerd. De
residente flora bevindt op de
bovenste maar ook in de diepere huidlagen (afbeelding 10).
Behalve voor handalcohol kan
voor een ander product worden
gekozen. Belangrijk is dat het
voldoet aan de norm EN 1500 en
is toegestaan door de Arbowet.
• Zichtbaar verontreinigde handen moeten worden gereinigd
met water en zeep, en niet met
handalcohol.
• Handalcohol is een veilig,
snelwerkend desinfectiemiddel. Doordat het een vochtinbrengende en huidverzorgende werking heeft, is de irritatie
minder groot dan bij desinfecterende zepen.⁷

virus

dermis

2.4 REINIGEN, DESINFECTEREN
EN VERZORGEN

2.5 PERSOONLIJKE
BESCHERMINGSMIDDELEN

subcutis

Dit is een fragment uit de
recent verschenen eLearning
Veilig werken in de tandartspraktijk (AccreDidact, 2012;
ISBN 978 90 8976 108 8),
geschreven door W.V.A. Morsen.

Afbeelding 11. Gebruik een wegwerphanddoek om de handen af te drogen en de kraan
te sluiten.

het goede bescherming biedt
tegen spetters en spatten van
een korte afstand.
• De technische levensduur van
een chirurgisch neus-mondmasker is ongeveer een halfuur, wat betekent dat het moet
worden vervangen als er een
halfuur verstreken is.
• Wissel het neus-mondmasker
eveneens na iedere patiënt of
als het nat of vuil is geworden.
• Draag een speciale beschermbril die ook aan de zijkant
beschermt, zodat er geen
opspattend bloed of andere lichaamsvloeistoffen of stukjes
vulmateriaal in de ogen kunnen komen. Bij een gewone bril
kan als alternatief een gelaatsscherm of een neus-mondmasker met spatscherm dienst
doen.

• Oogbescherming die kan worden hergebruikt, moet na iedere patiënt gereinigd en gedesinfecteerd worden. Volg
de voorschriften van de fabrikant.
LITERATUUR
7. World Health Organization (WHO).
WHO Guidelines on hand hygiene
in health care. First global patient
safety challenge. Clean care is safer
care, 2009.
8. Werkgroep Infectiepreventie
(WIP). Handhygiëne medewerkers,
2012.
9. Molinary JA, Harte JA. Personal
protective equipment. In: Molinary
JA, Harte JA (eds). Cottone's Practical infection control in dentistry.
Third edition. Baltimore: Wolters
Kluwer Lippincott Williams &
Wilkins, 1996. ■

Waarom moeten handschoenen het laatste worden
aangetrokken, maar als eerste worden uitgedaan?
De handschoenen worden bij de start van een behandeling om praktische redenen als laatste aangetrokken. Door ze als eerste uit te
trekken wordt voorkomen dat de behandelaar zichzelf en eventueel
de omgeving besmet. Wanneer eerst het neus-mondmasker of de
beschermbril wordt afgedaan, dan zal dat gebeuren met de handschoenen die in de mond van de patiënt zijn geweest. De kans is
daarbij groot dat de behandelaar zichzelf besmet.


[13] => untitled
maart 2013

dental tribune - netherlands edition

1. Handpalmen tegen elkaar.

Excerpt

13

2. Handpalm van de ene hand tegen de
rug van de andere, en andersom.

Afbeelding 13. De volgorde waarin de persoonlijke beschermingsmiddelen worden opgezet en aangetrokken. Wrijf voordat u de
handschoenen aantrekt, de handen grondig over elkaar met handalcohol totdat ze droog zijn.

3. Handpalmen tegen elkaar, vingers
verstrengeld en gespreid.

4. Buitenkant van de vingers van de ene
hand in de handpalm van de andere
hand, en andersom.

5. Duim van de ene hand in gesloten
handpalm van de andere, en andersom.

6. Vingertoppen van aaneengesloten
vingers van de ene hand tegen de
handpalm van de andere, en andersom.

Afbeelding 12. De bewegingen bij het wassen van de handen.

Afbeelding 14. Bij overgevoeligheid voor natuurlijk rubber of latex is het raadzaam handschoenen te dragen die gemaakt zijn van een
synthetisch materiaal zoals nitril (foto: Zorginstituut ACTA).

Afbeelding 15. Bij het uittrekken van de persoonlijke beschermingsmiddelen worden eerst de handschoenen uitgedaan. Probeer
daarbij besmetting van de handen te voorkomen. Met de duim en wijsvinger van de ene hand pakt u de buitenzijde van de
handschoenmanchet van de andere hand vast. Door zachtjes trekkend in de richting van de vingers te bewegen, keert u de handschoen
binnenstebuiten. Om de andere handschoen uit te trekken, gaat u met twee blote vingers naar de binnenzijde van de manchet en keert
u vervolgens de handschoen binnenstebuiten door zachtjes in de richting van de vingers te bewegen. Daarna zet u de beschermbril
af door deze aan de veren vast te pakken. Vervolgens zet u het masker af door de bandjes aan de achterkant los te maken. Raak de
voorkant van het neus-mondmasker niet aan. Verfrommel het masker niet voordat u het weggooit. Desinfecteer tot slot uw handen.

Afbeelding 17. Dikke handschoenen worden gedragen bij het verwerken van vuile
instrumenten en het uitvoeren van schoonmaakwerkzaamheden.

Afbeelding 16. Hittebestendige handschoenen voor het leegruimen van de autoclaaf.


[14] => untitled

[15] => untitled
maart 2013

Buitenlands nieuws

dental tribune - netherlands edition

Nieuwe chip versnelt detectie
parodontitisbacterie
Van de zevenhonderd bacteriën in de mond is
van slechts elf bekend dat ze parodontitis veroorzaken. Duitse
wetenschappers hopen dat een
nieuw diagnostisch meetinstrument tandartsen en medische laboratoria kan helpen een bacterieanalyse in minder dan een half
uur uit te voeren.
Gewoonlijk worden bacterieanalyses uitgevoerd in externe
laboratoria met behulp van microbiële culturen. Deze methode
heeft als risico dat de bacteriën
gedood worden zodra ze in contact met zuurstof komen. Bovendien kan de analyse vier tot
zes uur in beslag nemen. Daarom hebben onderzoekers van het
Fraunhofer Institute for Cell Therapy and Immunology (IZI) de
tijdsbesparende ParoChipanalyse ontworpen, in eerste instantie
een lab-op-een-chip-hulpmiddel.
Het nieuwe mobiele diagnostische apparaat bestaat uit een
schijfvormige
microfluïdieke
kaart met een diameter van zes
centimeter. De kaart bevat elf reactiekamers met elk een gedroogde reagens van één van de elf parodontale pathogenen.
Volgens het IZI kan het apparaat alle stappen uitvoeren, inclusief de verdubbeling en detectie
van de DNA-keten. “De analyse
duurt minder dan dertig minuten,
wat betekent dat in een korte tijd
grote aantallen monsters geanalyseerd kunnen worden,” aldus
dr. Dirk Kuhlmeier, hoofd Nanotechnologie aan het IZI.
De analyse vindt contactloos en
volledig geautomatiseerd plaats.
Eerst word een monster genomen
met een steriele, tandenstokervormige papierpunt. Daarna worden de bacteriën verwijderd van
de papieren punt en wordt hun
geïsoleerde DNA geïnjecteerd in
de reactiekamers. In een naburige kamer wordt het totale aantal bacteriën vastgesteld met de
polymerase-kettingreactie (PCR),
een methode om zelfs de kleinste
LEIPZIG –

Toenemende gezondheids- en
milieurisico’s door kwik
GENÈVE – Vooral gemeenschappen

Tandartsen gebruiken steriele papierpunten om bacteriën van het element te
verwijderen. (geplaatst met toestemming
van Fraunhofer IZI, Duitsland)

DNA-kettingen van pathogenen
te repliceren.
Om de extreem snelle temperatuurswisseling te bewerkstelligen die nodig is voor PRC, wordt
de chip bevestigd aan een metalen hitteblok met drie temperatuurzones en mechanisch zo gestuurd dat hij alle drie de zones
passeert. Hierdoor ontstaat een
fluorescerend signaal, dat gemeten wordt door een optisch meetinstrument met een fluorescerende sonde, een fotodetector en een
laserdiode. Dat signaal kan niet
alleen gebruikt worden om elk
type bacterie te kwantificeren en
om de ernst van de ontsteking te
bepalen, maar ook om het totale
aantal bacteriën vast te stellen.
De tandarts kan hierdoor de behandeling met antibiotica nauwkeurig afstemmen op elk individu, leggen de onderzoekers uit.
“ParoChip voorkomt veel handmatige stappen,” vertelt Kuhlmeier. Hij voegt toe dat de synthetische schijven goedkoop
geproduceerd worden en voor
eenmalig gebruik zijn, net als
wegwerphandschoenen.
Tot nu toe is alleen nog een
prototype van het apparaat beschikbaar dat eerst in klinische
laboratoria getest zal worden.
Onderzoekers denken echter dat
de chip in de toekomst ook door
tandartsen zelf gebruikt kan
worden om monsters bij patiënten te nemen. (bron: Dental Tribune International) ■

in ontwikkelingslanden zullen te
maken krijgen met toenemende
gezondheids- en milieurisico’s
door kwik. Dat blijkt uit het tot
nu toe meest uitgebreide rapport
over de globale emissie van kwik
dat het United Nations Environment Programme (UNEP) recent
publiceerde. Kwik wordt uitgestoten door onder meer de tandheelkundige industrie.
Kwik komt van nature in de
aarde voor en is afkomstig van
verschillende natuurlijke bronnen. 30% van de kwikuitstoot
komt echter uit menselijke bronnen. Uit het rapport blijkt dat
in 2010 ongeveer 1969 ton kwik
een resultaat was van menselijke activiteit. Ook stelt het rapport dat de helft van de menselijke kwikuitstoot afkomstig is uit
Azië, waarvan driekwart uit China alleen. Daarmee zorgt China
voor een derde van de wereldwijde uitstoot.
Ambachtelijke en kleinschalige
goudwinning en koolverbranding
voor elektriciteitsgeneratie zijn de

THÜRINGEN – Een Duitse tand-

arts moet 50.000 euro schadevergoeding betalen aan zijn vier
medewerksters omdat hij ze jarenlang gefilmd heeft terwijl
ze zich omkleedden. Dat meldt
ZWP-online. Het filmen begon in
december 2007 en ging door tot
vorig jaar, toen de assistentes de
opnames ontdekten. Zij vonden
bij toeval de sleutel van zijn altijd
“hermetisch afgesloten” bureau
en troffen daarin een livestream
van hun kleedkamer aan.
De tandarts zou de medewerksters ook bestraft hebben door ze
volledig gekleed onder de douche
te zetten, waarna ze zich moes-

grootste menselijke bronnen van
kwikuitstoot: zij dragen voor 62%
bij aan de totale hoeveelheid. De
stof wordt ook gebruikt in amalgaam en kan ontsnappen tijdens
de productie, preparatie en het
verwijderen van dentale amalgaamvullingen. Ook kan kwik
van verwijderde vullingen gerecycled worden of terechtkomen
in vast afval of afvalwater. De
kwikuitstoot door het prepareren
van vullingen en het weggooien
van verwijderde vullingen wordt
momenteel niet geteld. Er zijn alleen cijfers beschikbaar over de
hoeveelheid kwik die vrijkomt bij
de crematie van lichamen: ongeveer 3,6 ton per jaar in 2010.
In december 2012 ontmoetten
de UNEP, WHO en FDI World
Dental Federation elkaar in Londen om een onderzoeksagenda
op te stellen over dentale materialen. Ze baseerden zich hiervoor
op de aanbevelingen van de WHO
uit 2009 om dentaal amalgaam
geleidelijk uit te bannen. UNEPvertegenwoordigers schatten dat
dentaal amalgaam verantwoor-

delijk is voor 2% van de antropogene kwikemissie in de lucht
en voor 8% van de kwikvraag of
consumptie in producten en processen. Jaarlijks wordt in de tandheelkunde 340 ton kwik gebruikt,
waarvan 100 ton (20 tot 30%) in
de afvalcyclus terechtkomt.
Ondanks vele inspanningen
verlopen wereldwijde acties om
de risico’s van de blootstelling
aan kwik terug te brengen volgens UNEP langzaam. De organisatie adviseert regeringen de
transitie naar veilige alternatieven te bevorderen door reguleringen in te voeren die het vrijkomen van kwik reduceren. Kwik
kan eeuwen in het milieu blijven
circuleren. Er zijn op dit moment
geen gegevens beschikbaar over
de consequenties voor het milieu
van alternatieven voor tandheelkundig amalgaam, zoals harscomposieten en glasionomeer.
Het volledige rapport “Globale
kwikbelasting 2013” kan worden
gedownload van de website van
UNEP. (bron: Dental Tribune International) ■

NIEUWE REGELGEVING TER
VOORKOMING VAN PRIKACCIDENTEN?

GET COVERED
VOLDOET
AAN DE NIEUWE
REGELGEVING1!

Duitse tandarts krijgt boete
voor filmen assistenten
ten omkleden. Later zou hij met
een kennis de beelden hebben
bekeken die hij daarvan maakte.
In totaal zou de man de assistentes 7000 keer hebben gefilmd.
De tandarts verscheen zelf niet
tijdens de zitting. Zijn advocaat
gaf weliswaar toe dat de beelden zonder toestemming van de
medewerksters gemaakt waren,
maar trachtte de aanklacht de
verzwakken door te stellen dat
het binnen de praktijk aan de benodigde distantie en respect ontbrak. De rechter sprak van een
“zeer ernstige privacyschending.”
Het gerechtelijk onderzoek is
nog in behandeling bij het Openbaar Ministerie. Die kan een jaar
celstraf of een boete opleggen.
Uitgaande van de strafvervolging
zal ook de landelijke tandartsenvereniging verdere beroepsgerechtelijke stappen ondernemen
tegen de man. (bron: www.zwp
-online.info) ■

15

ULTRA SAFETY PLUS

HET VEILIGE INJECTIESYSTEEM.
Steriel wegwerpof autoclaveerbaar handvat.

Transparante huls waardoor
auto-aspiratie zichtbaar is.

Mogelijkheid tot het wisselen van
de carpule wanneer bijverdoven
vereist is.
Uitschuifbare beschermhuls
om prikaccidenten te vermijden.

Als wereld marktleider in dentale pijnbestrijding2, beantwoordt
Septodont aan de toenemende vraag naar veilige en eenvoudige
oplossingen om te voldoen aan de nieuwe veiligheidsvoorschriften.
0UKL]VVYIPQLQHYLUOLLM[


            [16] => 

untitled




16 Wetenschap

dental tribune - netherlands edition

maart 2013

Gingivitisbacterie beïnvloedt het immuunsysteem
BIRMINGHAM, VS – Porphyromo-

nas gingivalis, de hoofdveroorzaker van parodontitis, manipuleert het immuunsysteem. Het
pathogeen hindert de lichaamseigen verdedigingsprocessen die de
bacterie normaalgesproken vernietigd hadden.
De wetenschappers behandelden een aantal cellen van muizen
met een antilichaam tegen Interleukine-10 (IL-10), een middel
tegen ontstekingen. Een andere

groep cellen lieten ze onbehandeld. Vervolgens testten ze of de
cellen gamma-interferon (INF-y)
produceerden, een proteïne met
een immuunstimulerende en antivirale werking.
De porphyromonas gingivalis
bleek de productie van IL-10 te
stimuleren, dat op zijn beurt de
activiteit van T-cellen en macrofagen hindert, en onderdrukte de
immuunrespons. De behandelde cellen lieten een toegenomen

productie van IFN-y zien, de nietbehandelde cellen niet.
“Deze bacteriën omzeilen niet
alleen het verdedigingsmechanisme van het immuunsysteem,
maar manipuleren het zelfs om te
kunnen overleven,” aldus de onderzoekers. De resultaten suggereren dat de schade plaatsvindt
als de immuuncellen van de gast
voor het eerst bloot worden gesteld aan het pathogeen. Het is
daarom voor een succesvolle be-

Briljant

handeling belangrijk vroeg te interveniëren.
Volgens de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention lijdt de helft van de Amerikanen van boven de dertig jaar aan
parodontitis. Omdat de ziekte vaak
moeilijk te behandelen is, hopen
de onderzoekers dat hun bevindingen de ontwikkeling van nieuwe behandelingen stimuleren.
Het onderzoek is uitgevoerd
aan de School of Dentistry van

Test zelf de A-dec
LED-lamp tijdens
IDS 2013!

$OV¶VZHUHOGVPHHVWYHUÀMQGHRSHUDWLHODPS
ELHGWGH$GHF/('ODPSGHJHZHQVWH
OLFKWKRHYHHOKHLGYRRUHONHEHKDQGHOLQJHHQKRJH
&5, NOHXUHFKWKHLG YRRUHHQDFFXUDWH ZHHIVHO
DQDO\VHHQHHQLQQRYDWLHYHXLWKDUGLQJVVWDQG
ZDDUELMXZZHUNYODNYRORSEHOLFKWEOLMIW]RQGHUGDW
HUYRRUWLMGLJHXLWKDUGLQJSODDWVYLQGW
$GHFVWHOWDDQXYRRU
de A-dec LED-operatielamp,
HHQVXSHULHXUHEURQYDQYHUOLFKWLQJ
Zou u de A-dec LED-White
Paper willen lezen, dan kunt
u deze downloaden via
a-dec.com/LED. Voor verdere
informatie kunt u contact
opnemen met Arseus Dental
Nederland, 0416-650010 of
info@arseus-dental.nl.

Visit A-dec at
+DOOH6WDQG'
9LVLWWKHODERUDWRU\IRUHUJRQRPLFDVVHVVPHQWZLWK
3URI-HURPH5RWJDQV 5:7+$DFKHQ 3UHVLGHQWRI$*$=DQG'*=0.

12 - 16 March 2013 in Köln

Bacteriën die tandvleesontsteking veroorzaken kunnen immuunprocessen hinderen
die het pathogeen anders zouden tegenhouden. (geplaatst met toestemming van
Alexander Raths/Shutterstock)

de Universiteit van Alabama en
is gepubliceerd in het Journal of
Leukocyte Biology. (bron: Dental
Tribune International) ■

BPA kan in
speeksel en urine
terechtkomen
BETHESDA, VS – Bisfenol A (BPA),
een organische verbinding die
wordt gebruikt in drinkflesjes en
dentale polymeren, kan tijdelijk
in speeksel en urine belanden na
de plaatsing van composieten.
Onderzoekers stelden verhoogde BPA-niveaus vast in speeksel en urine dertig uur na plaatsing van een dentale restauratie.
In eerdere onderzoeken werd al
aangetoond dat er zich grote concentraties BPA in het speeksel
bevonden na het sealen.
Tijdens het onderzoek werden
BPA-concentraties en vijf gerelateerde samenstellingen geanalyseerd in 151 speeksel- en 171 urinemonsters van mannelijke en
vrouwelijke patiënten voor en na
plaatsing van een dentale composietrestauratie. In totaal werden
264 elementen gerestaureerd: 123
anterieur en 141 posterieur.
Een uur na plaatsing namen de
BPA-concentraties in het speeksel
toe. Na acht uur was de concentratie doorgaans weer op het niveau
van vóór de behandeling. Toch
vermoeden de onderzoekers dat
sommige samenstellingen door
blijven sijpelen uit het composiet,
omdat ze negen tot dertig uur na
de plaatsing van de restauratie
nog verhoogde BPA-concentraties
(43%) in de urine aantroffen.
Als er een cofferdam was gebruikt, was het BPA-niveau in het
speeksel lager, maar bij de urine
was dit niet het geval. De onderzoekers concluderen dat langetermijnonderzoek nodig is om
te doorgronden hoe het lichaam
BPA absorbeert.
Volgens de Centers for Disease
Control and Prevention is er nog
grote onwetendheid over de effecten van BPA op de menselijke gezondheid. Onderzoeken hebben
al aangetoond dat de verbinding
invloed heeft op de reproductieve systemen van proefdieren.
Uit een onderzoek van de New
York University School of Medicine bleek dat zelfs lage BPA-concentraties bij kinderen en adolescenten het risico op hart- en
nierziekten verhogen. De kwestie wint aan relevantie door de
almaar toenemende populariteit
van composiet als restauratief
materiaal, ten koste van het ‘ouderwetse’ amalgaam.
Het onderzoek werd uitgevoerd
door onderzoekers van het National Institute of Dental and Craniofacial Research en is gepubliceerd in Journal of the American
Dental Association. (bron: Dental
Tribune International) ■


[17] => untitled
maart 2013

Reportage

dental tribune - netherlands edition

17

“Schaamteproblemen zijn
vaak ernstiger dan ze lijken”
Interview met Paul van Dijk,
auteur Van gêne tot schaamrood
TEKST: LAURA VAN DEE
FOTO: KEES WOLLENSTEIN
AQUAREL: ROB HEIJMAN

Bedplassen, boeren laten en
nagelbijten. Het zijn maar enkele voorbeelden van klachten die medisch gezien niet al
te ernstig, laat staan levensbedreigend zijn, maar voor de
patiënt een bron van schaamte
kunnen vormen. Soms halen
ze zelfs de kwaliteit van leven
naar beneden. Deze en andere ‘schaamteproblemen’ staan
centraal in het recent verschenen boek Van gêne tot schaamrood, geschreven door huisarts
in ruste Paul van Dijk.
Opvallend is dat de mondzorg
flink
vertegenwoordigd is in het boek: de onderwerpen kwijlen, halitose,
snurken en tandenknarsen
behoren (mede) tot het aandachtsgebied van de tandarts,
en in feite geldt hetzelfde voor
nagelbijten en duimzuigen.
Dental Tribune sprak met Van
Dijk over de psychologie achter ‘schaamteproblemen’ en
hoe mondzorgprofessionals
in hun praktijk met dergelijke
klachten om kunnen gaan.
Hoe kwam u op het idee een
boek te schrijven over
schaamteaandoeningen?
Hoewel veel mensen in mijn omgeving last hadden van snurken,
kreeg ik maar weinig mensen
met deze klacht op het spreekuur. Er was ook nauwelijks literatuur over. Op feestjes wordt
vaak lacherig gedaan over snurken, maar het kan een groot probleem zijn en relatieproblemen
en slaapstoornissen veroorzaken. Zo bleken er meer problemen te zijn waarmee mensen uit
schaamte niet naar de dokter of
tandarts gaan, zoals blozen, tandenknarsen en slaapwandelen.
Blozen wordt door buitenstaanders vaak als een klein probleem
gezien, maar sommige mensen
raken er volledig door geïsoleerd.
Ze durven niet te spreken in het
openbaar of niet naar hun sportvereniging te gaan en lopen in de
pauze op het werk in hun eentje
rond omdat ze niet met andere
mensen durven praten. Schaamteproblemen zijn vaak ernstiger
dan ze aan de buitenkant lijken.
De opkomst van internet bevestigde dit. Op internet is de drempel veel lager om je probleem aan
de kaak te stellen, omdat je anoniem kan blijven. Op internetfora wordt dan ook veel geklaagd
over schaamteproblemen. Ze komen dus wel degelijk veel voor en
mensen hebben er last van. Daarom besloot ik er een boek over te
schrijven, wat ik de afgelopen vier
jaar naast mijn werkzaamheden
als huisarts heb gedaan.
Wat schaamteproblemen als
snurken,
tandenknarsen
en
slaapwandelen gemeen hebben, is

dat patiënten ze niet actief meemaken en er geen controle over
hebben. Hun omgeving maakt
hen erop attent en dat zorgt voor
schaamte. Ik hoop met dit boek de
kennis over schaamteonderwerpen te vergroten, zowel voor de
behandelaar als voor de patiënt.
Voor wie is het boek bedoeld?
Het is professionele literatuur
met wetenschappelijke onderbouwing, dus in eerste instantie
zijn zorgprofessionals de doelgroep. Maar het boek is ook toegankelijk voor de geïnteresseerde leek. Iedereen herkent wel een
schaamteprobleem bij zichzelf, of
bij een familielid of vriend.
Ik bespreek onder andere blozen, kaal worden, krabben, hikken, boeren laten en nagelbijten.
Seksuele
schaamteproblemen
heb ik buiten beschouwing gelaten, want daar bestaat al genoeg
literatuur over. In totaal worden er achttien schaamteproblemen behandeld volgens een vaste
structuur: casus, achtergronden,
behandeling, evidence, behandelkeuze en literatuur. Kunste-

en de geschiedenis. De belletrie bij
elk hoofdstuk kan het probleem
vanuit de patiënt gezien inzichtelijk maken aan de hulpverlener.
Het heeft me veel tijd gekost om
bij elk hoofdstuk passende romanliteratuur te vinden, maar ik
heb gelukkig hulp gekregen van
kennissen, mijn leesgroep en de
uitgeverij. Cees de Baat heeft mij
er bijvoorbeeld op geattendeerd
dat tandenknarsen in de Bijbel
voorkomt en in een paar boeken
van Renate Dorrestein.
Weten tandartsen en andere
zorgprofessionals genoeg
over schaamteproblemen?
Nee. Over bijvoorbeeld snurken
is inmiddels genoeg literatuur
beschikbaar, maar dat geldt niet
voor andere schaamteproblemen.
Omdat mensen zich schamen
voor kwijlen, duimzuigen of blozen gaan ze niet naar de huisarts
of andere hulpverleners. Daardoor denken huisartsen dat het
probleem niet vaak voorkomt en
wordt er weinig onderzoek naar
gedaan. Het is ook niet trendy of
sexy om schaamteonderwerpen

De beroepsgroep moet zich van
schaamteproblemen bewust worden
naar Rob Heijman heeft bij elk
hoofdstuk een aquarel gemaakt.
Voor dit boek heb ik alle beschikbare literatuur over de
schaamteproblemen
geraadpleegd. Onder ‘evidence’ bespreek ik de wetenschappelijke
onderbouwing van de behandelmogelijkheden en onder ‘behandelkeuze’ geef ik aan welke
behandelopties op basis van de
huidige stand van de wetenschap
de voorkeur genieten. Elk hoofdstuk heb ik door een hoogleraar of specialist laten nakijken.
Zo heeft Cees de Baat, bijzonder
hoogleraar Geriatrische tandheelkunde, de hoofdstukken over
kwijlen en duimzuigen gecontroleerd.
Bij de behandelmogelijkheden
bespreek ik eerst de algemene,
door iedereen te gebruiken adviezen, daarna volgen de medische en psychologische opties.
Veel van de algemene behandelingen, bijvoorbeeld voor snurken
en tandenknarsen, zijn oplichterij. Vooral voor tandenknarsen
zijn bitjes in de handel die meer
kwaad dan goed doen.
Elk hoofdstuk bevat passages
over de onderwerpen uit
andere wetenschapsgebieden
en fragmenten uit
romanliteratuur. Waarom
heeft u daarvoor gekozen?
Het is interessant om de problemen niet alleen vanuit medisch
oogpunt, maar ook vanuit andere
vakgebieden te bekijken, zoals de
biologie, de culturele antropologie

te onderzoeken. Vaak wordt gezegd “Ach, wat stellen dat soort
problemen nou voor”, terwijl
schaamteproblemen levens kunnen verpesten. Aan onderzoek
naar MS en kanker valt desondanks meer eer te behalen.
Ik had zelf ook weinig kennis
over schaamteproblemen. Een
patiënt kwam een keer op het
spreekuur omdat hij slaapwandelde. Ik had geen idee wat daaraan te doen was. De beroepsgroep
moet zich van schaamteproblemen bewust worden. Op het forum op de website www.schaamteproblemen.nl kan over het
thema gediscussieerd worden,
dat kan een mooi startpunt zijn.
Hoe zouden tandartsen hun
benadering van
schaamteproblemen kunnen
verbeteren?
Door alert te zijn en door te vragen. Als een patiënt tussen neus
en lippen door zegt dat hij niet
fris uit zijn mond ruikt, moet je
dat niet negeren en het zeker ook
niet bagatelliseren door te roepen
“Ach, zo erg is dat toch niet”. Dan
durven mensen er niet meer over
te beginnen. Vaak schuilt achter
zo’n kleine opmerking een groot
probleem en tobben mensen er
al jaren mee. Het kan de kleur uit
iemands leven wegnemen.
Ook door goed waarnemen
kunnen schaamteproblemen geconstateerd worden. Als een
tandarts beschadigingen aan het
gebit opmerkt, kan het zijn dat iemand tandenknarst.

Aquarel bij het hoofdstuk over halitose.

Soms komen patiënten met een
ander probleem bij een (tand)arts,
dan het probleem waar ze mee
zitten. Een patiënt van mij, een
jonge man, had last van depressieve klachten en slaapstoornissen. De oorzaak bleek te zijn dat
hij al jong kaal was geworden.
Hierdoor had hij een negatief
zelfbeeld en was hij niet in trek,
of had het idee niet in trek te zijn,
bij zijn omgeving.
Natuurlijk kunnen zorgprofessionals niet altijd zelf wat doen.
Dat maakt niet uit, als ze maar
weten dat het probleem bestaat
en naar wie ze in dat geval kunnen doorverwijzen: een specialist, psycholoog of psychiater.
In het boek staan relatief
veel onderwerpen die voor
tandartsen relevant zijn.
Hoe komt het dat veel
schaamteziekten met de
mond van doen hebben?
Daar heb ik geen verklaring voor,
maar het zijn er inderdaad relatief veel. Tandenknarsen, snurken, slechte adem, kwijlen en
duimzuigen komen aan bod. En
ook aan nagelbijten en stotteren
zit een tandheelkundige component. Wat alle kwalen gemeen
hebben, is dat het normale verschijnselen zijn die uit de hand
lopen. Het is geen probleem als
je af en toe nagelbijt, maar dat
wordt het wel als je het niet meer
tegen kunt houden en je handen
eraan kapot gaan.
Kunnen tandartsen daadwerkelijk iets doen aan deze
problemen?
Jazeker. Huisartsen zullen bijna
altijd moeten doorverwijzen naar
een specialist, een psycholoog of
een tandarts, maar tandartsen
hebben bij sommige problemen
zelf ook een aantal behandelmethoden. Bijvoorbeeld bij kwalen als snurken en tandenknar-

sen en duimzuigen, maar ook bij
kwijlen en mondruiken.
Voor snurken zijn tegenwoordig ontzettend veel behandelmogelijkheden. Een huisarts moet
bij snurkklachten, als eenvoudige methoden als sprays en dieetadviezen niet werken, de patiënt
verwijzen naar een KNO-arts. Die
kan beoordelen of er afwijkende
structuren in de neus en/of keelholte zijn en op basis daarvan besluiten of er een mondprothese
door de tandarts gemaakt moet
worden, of er een prothese in de
neus moet komen of dat er chirurgisch ingegrepen moet worden.
Bij tandenknarsen is de tandarts de zorgprofessional met de
meeste mogelijkheden. Als algemene adviezen, zoals het bevorderen van een goede slaaphygiene, ontspanningstechnieken en
therapie waarin alternatief gedrag wordt aangeleerd, niet werken, kan een tandarts een harde
opbeetplaat maken. Het is gebleken dat andere methoden zoals zachte opbeetplaten en orthodontische behandeling niet
werken en het probleem soms
zelf erger maken. Als ook een opbeetplaat het tandenknarsen niet
wegneemt, kan als laatste redmiddel een medicamenteuze behandeling gestart worden met
clonidine. Dit lost het probleem
echter niet op en bovendien is het
middel op de lange termijn verslavend.
Bij duimzuigen kan de tandarts
een rol spelen door het te ontmoedigen voordat kinderen gaan
wisselen, rond vijfjarige leeftijd
meestal. Bij volwassenen is de
eerste behandelkeuze cognitieve
gedragstherapie, intraorale applicaties staan ter discussie.

> lees verder op pagina 18


[18] => untitled
18 Reportage

dental tribune - netherlands edition

ligt. Maar in 90% van de gevallen ligt de oorsprong in de mond
en slechts in 10% in de maag. De
slechte adem wordt vaak veroorzaakt door bacteriën op de tong
of door een slecht verzorgd gebit.
Als een tandarts bij het PMO het
gebit bekijkt, kan hij controleren
of de gebitsverzorging in orde is

Je moet alert zijn
en doorvragen

Paul van Dijk.

> vervolg van pagina 17

Wat kunnen tandartsen
betekenen bij halitose en
kwijlen?
Vaak denken mensen, ook de
meeste (tand)artsen, dat de oorsprong van halitose in de maag

en of er bacteriën aanwezig zijn
op de tong. Een tongschraper kan
uitkomst bieden om de bacterien te verwijderen. Als een tongschraper of reiniging van het gebit geen effect hebben, kan de
patiënt verwezen worden naar

Uit je mond ruiken
Elk hoofdstuk in Van gêne tot
schaamrood wordt op dezelfde
manier behandeld: een casus,
achtergrondinformatie, behandelingsmogelijkheden, evidence, geschiedenis en literaire
fragmenten, vergezeld door een
speciaal voor het boek gemaakt
aquarel. Hieronder leest u de
casus en achtergrondinformatie
uit het hoofdstuk over halitose.

Frank (30 jaar) is een succesvolle
zakenman. Hij is eigenaar van een
aantal bedrijven en noemt zichzelf
een workaholic. Hij ziet er goed uit.
Sinds zes jaar heeft hij last van een
slechte adem. Mensen gaan hem
uit de weg, bieden hem kauwgom
aan en achter zijn rug wordt vaak
gefluisterd. Aan de zorg voor zijn
gebit ligt het niet. Hij bezoekt regelmatig de tandarts. De hele dag

heeft hij pepermunt in zijn mond,
de slechte ademgeur komt er dwars
doorheen. Hij zondert zich steeds
meer af van vrienden en familie.
Relaties met vrouwen lukken alleen als hij flink aangeschoten
is. Ze duren niet langer dan één
nacht, daarna haken ze af. Zijn zaken doet hij per e-mail, fax of telefoon. Hij durft zijn klanten niet
direct te woord te staan. Dolgraag
zou hij face to face afspraken maken maar hij durft het gewoon niet.
Hij gebruikte tongschrapers, liet
zijn amandelen verwijderen, gorgelde met chloorhexidine, zijn verstandskiezen werden getrokken, hij
bezocht de internist en de longarts.
Niets en niemand kon zijn slechte
adem stoppen. Op internet las hij
over een pas opgerichte halitosepoli. Hij maakte een afspraak. Bij
het intakegesprek barstte hij in
tranen uit. ‘Ik kan niet verder leven

Van gêne tot schaamrood
Achtergronden en behandeling van schaamteproblemen

Besproken in NRC en
Medisch Contact

Auteur:
Paul van Dijk
ISBN:
978 908 562 10 41
Verschenen: december 2012
Omvang:
260 pagina’s
Onze prijs: € 39,50
“Huisarts Paul van Dijk verzamelde twintig jaar lang
informatie over schaamteonderwerpen. Medische, culturele,
psychologische en literaire informatie. Onlangs verscheen
zijn culturele encyclopedie van de schaamte, want dat is
het. Het moet op voorhand gezegd: een standaardwerk van
grote allure. En ook nog eens schitterend vormgegeven.
[…]
Vermoedelijk had iedereen dit aanstekelijke en
kostelijke boek willen samenstellen en schrijven.
Dat kan dus niet meer. Van Dijk deed het al. Het
enige wat ons rest is dit prachtboek te kopen en
eindeloos te raadplegen.”
(Medisch Contact, 14 februari 2013)

Met actiecode DT2013 betaalt u tot en met
31 maart geen verzendkosten bij al uw
bestellingen!

maart 2013

een KNO-arts, soms zitten er namelijk pusresten in de keel, of
naar een halitosepolikliniek.
Met kwijlen krijgen vooral gespecialiseerde tandartsen te maken, omdat patiënten met het
downsyndroom er vaak last van
hebben. Verder komt het ook voor
bij volwassenen met neurologische aandoeningen, bijvoorbeeld
parkinson, of bij mensen die een
CVA hebben gehad. Een patiënte van mij, een knappe, erudiete vrouw die jarenlang in de gemeenteraad had gezeten, kreeg
parkinson. Die ziekte bracht veel
kwalen met zich mee: ze kon niet
meer goed lopen en schrijven en
bewoog zich houterig, maar het
ergste vond ze het kwijlen. Als
ze kwijlde, dachten mensen dat
ze niet meer normaal tegen haar

konden praten. Dat vond ze erg
vernederend en het verminderde
haar kwaliteit van leven enorm.
Na overleg met de behandelend
neuroloog werd ze verwezen naar
een gespecialiseerde tandarts en
werd gekozen voor behandeling
met radiotherapie, waardoor het
kwijlen langzaam op de achtergrond raakte.
Het kwijlen kan ook veroorzaakt worden doordat de prothese slecht zit en de mond niet goed
sluit. Een tandarts kan kijken of
er mogelijkheden zijn om de lipsluiting te verbeteren, zodat de
occlusie beter is. Er zijn een aantal tandheelkundige oplossingen
bij kwijlen, maar meestal zal de
tandarts moeten doorverwijzen,
bijvoorbeeld naar een logopedist voor slikoefeningen, een ra-

Welke casus van een
schaamteprobleem heeft op
uzelf de meeste indruk
gemaakt?
Op mijn spreekuur kwam een zakenman die last had van halitose
(zie ook de casus hieronder, red.).
De aandoening was zo erg dat hij
alleen nog telefonisch met mensen af wilde spreken. Als zakenman was hij erg succesvol, maar
als mens volkomen geïsoleerd.
De gangbare behandelmethoden voor halitose hielpen bij hem
helaas niet en uiteindelijk is hij
naar een halitosepolikliniek verwezen. ■

op deze manier. Mijn hele bedrijf
zou ik cadeau willen doen voor een
behandeling waardoor ik weer oog
in oog met mensen durf te staan.’

Wel zouden de tandvleesontstekingen een toename geven van
de coating op de tong. Gedeeltelijk doorgebroken verstandskiezen in de onderkaak kunnen volgens sommige auteurs eveneens
een bron zijn van halitose.11 Ze
zijn deels bedekt met tandvlees,
waardoor zich gemakkelijk voedselresten en bacteriën kunnen
ophopen.
Ook een droge mond door verminderde speekselproductie (hyposialie of xerostomie) werkt onfrisse adem in de hand. Speeksel
ruimt de overtollige bacteriën
op en overdag reinigt de continue speekselvloed de mond. ’s
Nachts wordt er minder speeksel
geproduceerd waardoor bacteriën zich ophopen en de voor de
ochtend zo kenmerkende slechte
adem ontstaat. Mondademhaling veroorzaakt een droge mond
en daardoor meer kans op slechte adem. Ook medicijnen (o.a.
plastabletten, slaapmiddelen, antidepressiva en middelen tegen
hoge bloeddruk en hartritmestoornissen) die de speekselproductie remmen, dragen bij aan
een vieze adem.
Factoren die de bacteriegroei
en daarmee een slechte adem bevorderen zijn behalve een lage
speekselproductie ook een licht
alkalische pH. Hoe zuurder het
milieu hoe langzamer de bacteriegroei. In de nacht maar ook bij
vasten neemt de pH in de mond
toe waardoor een toename van
halitose ontstaat. De oorzaak van
halitose ligt in 5-10% in het keelen neusgebied.18,19 Ontstoken bijholten (sinusitis), postnasal drip,
poliepen en een corpus alienum
in de neus kunnen de bron zijn
van onwelriekende adem. Ook
ontstoken amandelen (tonsillitis) en met name achterblijvende
voedselresten in de amandelnissen (crypten) kunnen een vieze lucht verspreiden. Sommige
mensen klagen over kleine harde
steentjes achter in de keel, zogenaamde tonsillolieten. Het zijn
gemineraliseerde opeenhopingen
van celresten, voedselresten en
bacteriën die van tijd tot tijd loskomen uit de tonsilcrypten. De
steentjes kunnen geweldig stinken maar veroorzaken niet altijd
een vieze ademgeur.19
Slechte adem wordt vrijwel
nooit veroorzaakt door maagproblemen. Het is een misverstand
(ook onder artsen) dat de maag
een belangrijke bron is van halitose. Slechts 0,9% van de oor-

zaken van halitose is in de maag
gelegen.19 De maag is bij de overgang naar de oesofagus afgesloten. Alleen opboeren kan lucht
uit de maag naar boven brengen.
Daarom kan het maag-darmstelsel alleen via de indirecte weg
aanleiding zijn voor een slechte ademgeur. Bestanddelen van
sommige
voedingsmiddelen
(uien, knoflook, alcohol) komen
eerst in de maag, worden vandaar
opgenomen in het bloed en vervolgens via de longen uitgeademd.
In zeldzame gevallen is halitose het gevolg van een medische
aandoening elders in het lichaam.
Behalve een slechte adem zijn er
dan altijd andere verschijnselen.
De volgende afwijkingen kunnen een vieze adem veroorzaken:
ontregelde diabetes (acetongeur),
nierinsufficiëntie
(urinegeur),
bronchiëctasieën/longabces (rottingslucht),
leverinsufficiëntie
(foetor hepaticus), trimethylaminurie (visgeur), necrotiserende
tumoren in de mond, neus, keel,
long of maag-darmgebied.
Of er bij iemand al of niet sprake is van halitose kan men het
beste vragen aan de partner of
aan een vertrouwenspersoon.
Door respectievelijk de mond en
de neus af te sluiten en krachtig uit te ademen kan bovendien
worden bepaald of de bron van de
halitose gezocht moet worden in
de neus of in de mond. Mensen
kunnen ook zelf een test doen.
Lik met het achterste deel van
de tong over de rug van de hand.
Laat het speeksel even opdrogen
en ruik aan de hand. Is de geur
onfris, dan is de adem dat ook.
Een variant op deze test kan worden uitgevoerd door met een verbandgaasje of een lepel wat aanslag van het achterste deel van
de tong te halen. Ruikt dat niet
lekker, dan geldt dat ook voor de
uitgeademde lucht.
Verschillende bedrijven bieden apparaatjes aan waarmee
de adem kan worden getest, zogenaamde sulfidemonitoren. De
apparaatjes meten de vluchtige
zwavelverbindingen. De betrouwbaarheid van de meetresultaten
is matig. Gaschromatografie is
de meest nauwkeurige methode.
Hiermee kunnen ook andere dan
zwavelhoudende gassen worden
bepaald. Ondanks deze technische mogelijkheden zijn alle auteurs het er over eens dat de gouden standaard bij het vaststellen
van halitose bestaat uit het ruiken met de menselijke neus. ■

ACHTERGROND

Een onaangename lucht uit de
mond kan afkomstig zijn uit de
mondholte, de neus, de neusbijholten, de keel en in uitzonderingsgevallen uit het maagdarmkanaal. In 85-90% van de
gevallen ligt de oorzaak van de
slechte adem in de mond.2,18,19 De
vieze geur is afkomstig van bacteriën die vluchtige zwavelverbindingen maken waarvan het naar
rotte eieren ruikende zwavelwaterstof (H2S) en het stinkende
methylmercaptaan (CH3SH) de
belangrijkste zijn. Ze zijn bij zeer
lage concentraties al te ruiken.
Het betreft anaerobe bacteriën die
zich vermenigvuldigen in voedselresten en afgestorven celmateriaal. Ze zetten de daarin aanwezige zwavelhoudende eiwitten om
in stinkende gasvormige zwavelverbindingen. De bacteriën ontwikkelen zich vooral op plaatsen
waar weinig of geen zuurstof aanwezig is. De belangrijkste broedplaats is het achterste deel van de
tong. Dit gedeelte is ruw en heeft
diepe groeven waarin de zuurstofmijdende bacteriën zich kunnen nestelen. Wanneer de tong
wordt uitgestoken is een witgele of bruine aanslag achter op de
tong te zien. Deze aanslag bestaat voornamelijk uit bacteriën.
De bacteriegroei op de tong is
de belangrijkste oorzaak van halitose die in de mond zijn oorsprong vindt.2 Behalve op de
tong zijn de anaerobe bacteriën
te vinden in en onder ontstoken
tandvlees. Tandvleesontsteking
is vrijwel altijd het gevolg van
slechte mondverzorging, waardoor voedselresten tussen tanden en kiezen en op het tandvlees
achterblijven. Wanneer tandvleesontsteking (gingivitis) langdurig aanwezig is kunnen er holtes (pockets) tussen tandvlees en
tand ontstaan, waarbij ook het
kaakbot wordt aangetast: parodontitis. Voedselresten en bacteriën hopen zich op in de pockets,
wat leidt tot een onaangename
ademgeur.
Er zijn auteurs die twijfelen aan
de rol van gingivitis en parodontitis als veroorzakers van slechte adem. Hoewel de beschreven
bacteriegroei een vieze geur verspreidt is er volgens hen geen statistisch verband met halitose.8

dioloog voor behandeling van de
speekselklieren, een chirurg voor
een operatie of een internist om
medicatie voor te schrijven.


[19] => untitled
maart 2013

Industrie

dental tribune - netherlands edition

Tanden bleken ProTaper NEXT: de volgende
generatie ‘gouden endo standaard’
in een uur
Per 1 november 2012 is het gebruik van waterstofperoxide in
tandenbleekproducten door nieuwe Europese wetgeving beperkt.
Daarnaast moet een behandeling
onder supervisie van een tandarts plaatsvinden. In-office tandenbleekmethoden waarbij de
patiënt in één uur acht tot negen
tinten wittere tanden kreeg behoorde ineens tot het verleden
vanwege de te hoge percentages
H2O2 in bestaande systemen. Nu
is er de nieuwe Nederlandse PrevDent Cleaning, (re)Whitening &
Repairmethode die tandenbleken
in één uur weer mogelijk maakt.
PrevDent CrWR gebruikt een
combinatie van H2O2 en nanohydroxyapatiet (nHAp).
PrevDent International BV is
een initiatief van Petra J. Ruijs
en was een decennium lang de
exclusieve distributeur van het
Amerikaanse merk BriteSmile.
Daar kwam een einde aan door
de nieuwe Europese wetgeving.
Toen deze bekend werd, ging
PrevDent zelf de uitdaging aan en
ontwikkelde een tandenbleekmethode waarin én H2O2 én nHAp
verwerkt zijn.
De combinatie H2O2 én nHAp is
uniek. Van H2O2 is het reinigende
effect van de elementen algemeen
bekend, terwijl van nHAp in tal
van wetenschappelijke studies is
vastgesteld dat het een remineraliserende werking heeft. Daarnaast maakt de PrevDent CrWRmethode gebruik van een foam in
plaats van een gel, waardoor de
vrijgave van H2O2 aan de elementen sneller en directer plaatsvindt.
Onderzoek heeft uitgewezen dat
de PrevDent CrWR-methode veilig en effectief is. Door het gebruik
van nHAp ondervinden patiënten tijdens en na de behandeling
niet of nauwelijks gevoeligheden,
met natuurlijk witte en glanzende
tanden als resultaat.
De nieuwe, in Nederland ontwikkelde
en
geproduceerde,
PrevDent CrWR in-office tandenbleekmethode bewijst dat hoge
concentraties H2O2 niet nodig zijn
om esthetisch verantwoorde resultaten te behalen. Daarnaast
is het opheffen, of minimaal verminderen, van tandgevoeligheid
een buitengewoon prettig bijeffect. In die context is PrevDent
CrWR een nieuwe, eigentijdse, toegevoegde waarde voor de
tand- en mondverzorging.
PrevDent presenteert haar producten aan de tandheelkundige wereld tijdens IDS. Alle door
PrevDent ontwikkelde producten,
waaronder PrevDent CrWR, zijn in
Nederland verkrijgbaar.
Ga voor meer informatie naar
www.prevdent.eu. ■

De PrevDent CrWR in-office
tandenbleekmethode bewijst dat hoge
concentraties H2O2 niet nodig zijn voor
esthetisch verantwoorde resultaten.

ProTaper NEXT™ is de opvolger
van het Dentsply Maillefer ProTaper® Universal-systeem, dat al
vele jaren de gouden standaard
is in de endodontie. ProTaper
NEXT™ is nog steeds gebaseerd
op de ProTaper®-filosofie, namelijk één enkele vijlsequentie voor
alle klinische gevallen, variabele tapers voor geoptimaliseerde
crown-downtechniek en alge-

meen aanvaarde apicale diameters voor de finale vormgeving.
De grote innovatie aan de ProTaper NEXT™ is de niet-centraal
gelegen rechthoekige dwarsdoorsnede van het instrument, met
een kronkelende beweging van
de vijl in het wortelkanaal als
gevolg. De M-Wire® NiTi-draad
biedt een verbeterde flexibiliteit
van de vijl en een grotere resis-

tentie tegen metaalmoeheid (cyclische vermoeidheid). Het resultaat is dat ProTaper NEXT™
meer mogelijkheden geeft bij
uitdagender klinische casussen.
Daarnaast biedt het systeem een
verbeterde veiligheid voor het instrument en het element en heeft
het een kortere vormgevingstijd.
ProTaper NEXT™ is een compleet systeem voor alle stappen
van de endodontische procedure, inclusief vijlen voor de vormgeving, vijlen voor het realiseren
van de geleide baan, een endo-

19

ProTaper NEXT™ is een compleet systeem
voor alle stappen van de endodontische
procedure.

motor en afgestemde materialen
voor het vullen.
Ga voor meer informatie naar
www2.dentsplymaillefer.com. ■


[20] => untitled
20 Industrie

dental tribune - netherlands edition

maart 2013

Nieuwe prophypasta voor patiënten met allergie
De nieuwe Cleanic® Light is een
prophypasta zonder smaak- en
kunstmatige kleurstoffen. De
eenvoud van de natuur zorgt
voor een nieuwe, smaakloze
prophypasta, speciaal geïndiceerd voor patiënten met een allergie. De in meer dan twintig
jaar opgebouwde kennis en klinische expertise van Kerr in preventie en dentale hygiëne zijn
ingezet voor de ontwikkeling en

lancering van Cleanic® Light.
Cleanic® Light is een all-in-one
prophypasta, zonder kunstmatige kleur- en smaakstoffen, in het
bijzonder geïndiceerd voor patienten met een allergie en tevens
voor patiënten die een smaakloos
en fris gevoel in hun mond op
prijs stellen.
Cleanic® Light profiteert van
ons goed ontwikkelde perlitetechnologieplatform die deze

prophypasta uniek maakt. De in
de pasta geïntegreerde perlite –
een natuurlijk vulkanisch glas
– heeft partikels met een vlakke
vorm (platelets). Eerst werkt het
als een abrasief en maakt het het
tandoppervlak schoon. Enkele
seconden later breekt het perlite onder de druk en worden de
randen meer afgerond. De reinigingspasta verandert binnen zeven seconden na de applicatie in

een polijstpasta. De snelle verandering van de Cleanic®-deeltjes
reduceert het risico van een
overmatige abrasie van de harde
weefsels van het element (gemiddelde RDA-waarde: 27).
Kerr biedt verschillende professionele pasta’s voor een complete
reinigings- en polijstprocedure,
alsook een even gevarieerde serie
rubbercups (Pro-Cups®) en borsteltjes (Pro-Brush®) voor gebruik

Je nieuwe beste collega
De nieuwe sterilisator van Miele
„

Snel. Zeer korte programma’s.

„

Zeker. Ingebouwde waterbehandeling, voor snelle en veilige sterilisatieprocessen.

„

Betrouwbaar. Betrouwbare resultaten en lange levensduur.

op een dentaal of profylactisch
handstuk. Cleanic® is verkrijgbaar in verschillende smaken
(classic mint met fluoride, groene
appels zonder menthol en bubble Gum) en in verschillende verpakkingen (potjes, monodoses en
tubes).
Ga voor meer informatie naar
www.kerrdental.com. ■

Racegel:
een unieke
thermogefilieerbare gel
Racegel is een unieke thermogelifieerbare gel die een droge en
zuivere omgeving biedt voor elke
procedure waarbij een goede gingivale preparatie vereist is, zoals
afdrukname, klasse-II- en klasseV-caviteiten en het plaatsen van
kronen of facetten.
Het geïntegreerde adstringerende effect (25% aluminiumchloride) van Racegel zorgt voor
een optimale controle van bloedingen, het gaat de verkleuring
van de gingiva tegen en zorgt
voor een goede bereikbaarheid
van de subgingivale caviteitsranden.
Door zijn uniek omkeerbaar
thermogelifieerbaar effect kan
Racegel eenvoudig en snel aangebracht en weggespoeld worden,

Snel en eenvoudig aan te
brengen en weg te spoelen
zonder opnieuw bloeding te veroorzaken. Racegel verzekert een
atraumatische gingivale voorbereiding met een minimale, maar
voldoende gingivaretractie om de
hoogste kwaliteit bij afdrukname
te garanderen.
De applicatiespuitjes van Racegel zijn verbeterd. De stamper
van de spuit werd korter gemaakt
voor een betere hanteerbaarheid
en aan het uiteinde werd een extra steun bevestigd voor een betere grip.
Racegel wordt geleverd met
drie spuiten van 1,4 g. Hiermee
kunt u tot dertig behandelingen
uitvoeren. Kijk voor meer informatie op www.septodont.nl. ■

Reinigen/Desinfecteren
Steriliseren
Documenteren
Garanderen

Voor meer informatie:
www.miele-professional.nl
Telefoon: (0347) 37 88 84

Racegel is een unieke thermogelifieerbare
gel die een droge en zuivere omgeving
biedt voor elke procedure waarbij een
goede gingivale preparatie vereist is.


[21] => untitled
maart 2013

Industrie

dental tribune - netherlands edition

21

Grandio®SO Heavy Flow - hoogvisceus De evolutie van presuniverseel flow-composiet
taties kenmerkt het
AnyRidge®-implantaat
GrandioSO Heavy Flow, het
hoogvisceuze vloeibare universele nanohybride vulmateriaal, beschikt over een zeer hoog vulstofgehalte (83 gew.%) en blijft goed
staan in vergelijking met vergelijkbare flowcomposieten. Daardoor is het uitermate geschikt
voor toepassingen waarbij het
precies op deze eigenschap aankomt, zoals bij de verzorging van
klasse V-caviteiten, vullingen in
de bovenkaak en het spalken van
elementen in de orthodontie, parodontologie en traumatologie.
Bij direct in de mondholte gemodelleerde
composietrestauraties zorgt de hogere viscositeit
voor een gemakkelijk en stressvrij aanbrengen van de composietlagen met perfecte wettingeigenschappen.
GrandioSO Heavy Flow is geschikt voor de volgende indicaties: vullingen van caviteiten van
klasse I tot V, minimaalinvasieve vultherapie; uitgebreide fissuurverzegeling, uitblokken van
ondersnijdingen, als onderlaag
respectievelijk coating van caviteiten, repareren van vullingen
en veneers, bevestigen van translucente keramische restauraties (bijvoorbeeld volkeramische
kronen), verblokken en spalken
van tanden (bijvoorbeeld met behulp van glasvezelstreng), als basismateriaal in combinatie met
glasvezel of vergelijkbare producten voor het maken van semipermanente kronen en bruggen.
GrandioSO Heavy Flow heeft

Het revolutionaire
ontwerp van
AnyRidge zorgt voor
het behoud van een
grotere hoeveelheid
corticaal bot en
minimaal botverlies.

een veel lagere polymerisatiekrimp (2,96%) dan conventionele
flowmaterialen en heeft een hoge
druk- en buigsterkte (417 MPa en
159 MPa), voor een flowable een
extreem hoge e-modulus (11,85
GPa), een hoge oppervlaktehardheid (175 MHV) en een lage abrasie
(40 μm, ACTA met 200.000 cycli).
Voor de gebruiker zijn de voordelen van dit langzaam vloeiende composiet in vergelijking met
flowables met conventionele viscositeit snel duidelijk. Zo staat er
meer tijd ter beschikking voor het
aanbrengen en verdelen in een
caviteit voordat het materiaal uitgehard moet worden. Daarnaast
is er minder tijd nodig voor het
eventueel verwijderen van overtollig materiaal veroorzaakt door
het wegvloeien. GrandioSO Heavy Flow is door zijn verminderde vloeibaarheid in het bijzonder geschikt voor alle vullingen
waarbij geen tijdrovend modelleren noodzakelijk of gewenst is.
Met zijn uitstekende materiaalen verwerkingseigenschappen is

GrandioSO Heavy Flow hiervoor
meer geschikt dan vele stopbare
composieten. GrandioSO Heavy
Flow is ook met het VOCO-composiet GrandioSO ideaal te combineren en beschikbaar in zowel
het naloopvrije, niet druppelende
NDT®-spuitje met twaalf kleuren
als in capsules met zes kleuren.
Volgens tandartsen die aan
tests
hebben
deelgenomen,
maakt GrandioSO Heavy Flow’s
hoge stabiliteit het bijzonder effectief bij ondersnijdingen, restauraties dicht bij de marginale
grens en approximale defecten.
GrandioSO Heavy Flow kan hier
nauwkeurig en zonder overmaat
worden aangebracht waardoor tevens tijd wordt bespaard. Daarnaast maakt de kleur GA5 het
mogelijk om esthetische cervicale restauraties bij ouderen te realiseren. De stabiliteit van GrandioSO Heavy Flow kan ook zeer
nuttig zijn bij het verwerken van
glasvezelstrengen.
Meer informatie is te vinden op
www.voco.com. ■

KLINISCHE CASUS 1

MegaGen wordt wereldwijd gewaardeerd vanwege zijn onderzoekskwaliteit. Sommige onderzoeken, onder andere over korte
implantaten, lopen al langer dan
tien jaar. Door het uitgebreide
netwerk van MegaGen, met meer
dan 22 hightech en state of the
art-klinieken die zijn aangesloten
bij het MIR Dental Network, en
de samenwerking met diverse internationale universiteiten, zoals
UCLA, zijn er unieke implantaten
ontwikkeld. Een voorbeeld hiervan is het AnyRidge®-implantaat.
Het revolutionaire ontwerp van
AnyRidge zorgt voor het behoud
van een grotere hoeveelheid corticaal bot en minimaal botverlies. Maximaal behoud van corticaal bot is belangrijk voor zowel
de esthetiek als de langetermijnprognose. Door de innovatieve
vormgeving van de zelfsnijdende windingen is sprake van botingroei tussen de windingen en
een groter contactoppervlak tussen het bot en het implantaat.
Daarnaast leidt deze vormgeving

tot minder druk op het bot. Dit
alles zorgt voor een hogere stabiliteit bij laterale krachten en
daardoor meer mogelijkheden
voor immediate loading, zelfs in
zacht bot.
Door deze unieke vorm is het
mogelijk perfecte primaire stabiliteit op elke locatie – inclusief de
esthetische gebieden – te bereiken en daardoor snelle en uitstekende osseo-integratie met behoud van gezond zacht weefsel.
Het is zelfs mogelijk om een
breder implantaat te plaatsen
dan de breedte van het crestale
bot. Daarnaast is een AnyRidge®implantaat uitstekend te gebruiken bij flapless chirurgie en ‘ridge
splitting’-technieken.
Kijk
op
www.anyridge.nl
voor meer informatie over het
AnyRidge®-implantaat of kom
naar de MegaGen European Scientific Meeting die op 8 juni in
Maastricht wordt gehouden en ervaar het eurekamoment zelf! Ga
voor de congresregistratie naar
www.megagenbenelux.nl. ■

Nieuw bij BioComp: Ostim®,
botsubstituut in pastavorm
1. Typisch V-vormig cervicaal defect op
de 13 (bron: dr. Walter Denner, Fulda,
Duitsland)

2. Aanbrengen van GrandioSO Heavy
Flow na preparatie en bonden (bron: dr.
Walter Denner, Fulda, Duitsland)

3. Restauratie direct na polijsten (bron:
dr. Walter Denner, Fulda, Duitsland)

2. Glasvezel ingebed in GrandioSO Heavy
Flow (bron: drs. Henk Alting, Groningen)

3. Voltooide spalk (bron: drs. Henk Alting,
Groningen)

KLINISCHE CASUS 2

1. Spalken van het boven anterior gebied
met GrandTEC glasvezel (bron: drs. Henk
Alting, Groningen

Nieuw: Cavex Bite&White in bulkverpakking

Cavex Bite&White is effectief zonder
schadelijk te zijn.

Het Cavex Bite&White professionele thuisbleeksysteem is een
veilig, snelwerkend en gemakkelijk te gebruiken thuisbleeksysteem dat uitsluitend via de
tandarts te verkrijgen is. Dankzij
een perfecte thixotropie lekt het
bleekmateriaal niet achter in de
keel of op de tandhalzen, hetgeen
overgevoeligheid voorkomt. Cavex Bite&White bevat 16% carbamideperoxide (= 6% waterstofperoxide), een materiaal dat zich
wereldwijd als tandbleekmiddel
heeft bewezen. Het is effectief

zonder schadelijk te zijn. Als supplementen zijn natriumfluoride,
voor het versterken van het glazuur, en kaliumnitraat, dat helpt
om gevoeligheid te verminderen,
toegevoegd.
Cavex Bite&White was al beschikbaar als starterkit en refill.
Nu is er voor grootgebruikers een
voordelige bulkverpakking aan
toegevoegd, die bestaat uit een
doos met tien refillverpakkingen.
Ga voor meer informatie over dit
product naar www.biteandwhite.
nl. ■

Aan het brede assortiment van
synthetische botaugmentatiematerialen mag BioComp sinds kort
het product Ostim toevoegen. Het
is een botsubstituut in de vorm
van een pasta en vormt een mooie
aanvulling op de andere producten Cerasorb®, Poresorb®-TCP, IngeniOs™ HA en OssaBase®-HA.
Ostim bestaat uit een 100%
synthetisch, biocompatibel hydroxyapatietmateriaal. Het product stimuleert de botgenezing
en is biologisch afbreekbaar. De
samenstelling is 65% nanokristallijn hydroxyapatiet en 35% water. De korrelstructuur is vergelijkbaar met natuurlijk bot, wat de
ingroei van nieuw bot vergemakkelijkt. Ostim heeft osteoconductieve eigenschappen en is resorbeerbaar. Het kan gemixt worden
met bloed of spongiosa zonder
dat de pastavorm uithardt. Hierdoor is het uitermate geschikt
voor het aanmaken van autoloog
(menselijk) bot. Doordat het niet
uit DBM of bovinematerialen bestaat, is de kans op infecties of afstoting van het product nihil.
Ostim wordt al sinds 2002 succesvol toegepast in de tandheelkunde. Er zijn verscheidene onderzoeken over het materiaal
beschikbaar. Het wordt geleverd
in spuiten met een inhoud van
1, 2 en 5 ml en heeft het voordeel
dat het direct klaar is voor gebruik. Een ander voordeel is de

versnelde ingroei van bloedvaten waardoor een goede integratie van het granulaat met het natuurlijk bot ontstaat. Ostim is
toe te passen bij het opvullen en
reconstrueren van botdefecten en
voor het augmenteren van autoen allogeen spongiosa. Na zes
maanden is het nieuw gevormde
bot niet meer te onderscheiden
van het natuurlijke bot.
Voor een goed beschermd botregeneratieproces adviseren wij
het defect gebied af te schermen met Epiguide®, het eerste
resorbeerbare membraan met
een unieke 3-laagse technologie. De gewaarborgde stevigheid
maakt het product uitermate geschikt voor parodontale chirurgie
en GTR. Werken met deze techniek bespaart arts en patiënt een
tweede ingreep.
Ga voor meer informatie naar
www.biocomp.eu. ■

Ostim® is direct
klaar voor gebruik en
stimuleert de
genezing van het bot.


[22] => untitled
22 Opleidingen/agenda

De geschiedenis van mijn tanden

Trees Roose

De beroemde auteur Franz Kafka gaf als
ervaringsdeskundige een unieke en stijlvolle inkijk in de
belevingswereld van mensen die aan depressies lijden.
Vele jaren later doet schrijfster Trees Roose hetzelfde
voor de tandheelkundige patiënt. Het komische en
soms schokkende relaas over de geschiedenis van haar
dramatisch slechte gebit verschijnt als feuilleton in
Dental Tribune. De vorige aflevering bleek dat zelfs een
strak poets- en stokerregime het onvermijdelijke niet kon
tegenhouden: een tandflapoperatie wacht…

21

Draden en strikken
‘Maar ik heb een brug, ik flos, ik
stoker, ik rager, ik spoel, ik poets.
Het is niet eerlijk!’ Ik wilde beloond worden voor mijn goede
gedrag. Het was niet fair dat dit
gebeurde, dat ik een tandflapoperatie moest ondergaan.
Waarom niet iemand met mos
op de tanden die nooit poetste,
en zelfs rookte en suikerklontjes tussen zijn kiezen vermaalde?
Van dat geluid krijg ik kippenvel. Het raspende geluid van zo’n
stel kiezen dat rustig en krachtig
kauwt op een suikerklont. Enkel
het idee dat in die mond honderden, ja, misschien duizenden suikerkristallen gewoon puur tussen
de kiezen worden fijngemaakt,
dat de mens die om die tanden
heen gebouwd is daarna gewoon

overzichtelijk en gestructureerd
en eigenlijk was het dat ook.
Allereerst moest de hele kaak
weer verdoofd worden, omdat de
parodonto had bedacht dat hij
beter alles in een keer kon doen.
De naalden werden weer onder
mijn neus gestoken, en ik kreeg
weer het gevoel alsof ik met een
krokodillenmuil in de stoel lag.
Ik moet eerlijk zeggen, ik voelde niets van wat hij sneed en
naaide. Het duurde even, maar
toen had ik dan ook een mond vol
draden en strikken. Hij kneedde
vervolgens langs de volledige binnen- en buitenkant van de tanden
en kiezen een soort pasta die zich
later wat zou gaan verharden. Dat
was om de boel te bedekken en te
beschermen. Met die mond vol

Waarom niet iemand met mos op
de tanden die nooit poetste?
een slok koffie neemt en een trek
van zijn sigaret, dat is onvoorstelbaar. Ik slaap daar niet van.
Als mijn kinderen over een paar
jaar in bed zullen liggen zonder
te hebben gepoetst, maak ik ze
daarvoor speciaal wakker.
‘Het ziet er ook prima schoon
uit. Ik moet zelfs zeggen dat ik
zelden een gebit heb gezien dat
zo schoon was. Maar hier had u
niets aan kunnen doen.’
Mismoedig prikte hij de kaak
langs om de millimeters te controleren. Daar had ik inmiddels
een heilig ontzag voor, de millimeters. Een halve was niet erg,
een hele was riskant, maar drie of
vier was fataal. Op sommige plekken zat het tandvlees zelfs vijf
millimeter los, en ja, dan moest
er onder het tandvlees flink geschraapt en schoongemaakt worden met haken en tangetjes, want
onze gezamenlijke missie was:
dit tandvlees moet weer vast.
Op een gegeven moment hielp
er geen lieve moedertje meer aan.
Zodoende ging ik op een maandagochtend op weg voor de tandflapoperatie, waarbij het tandvlees losgesneden zou worden
van de tanden, bijgesneden en
opnieuw vastgezet. Dat klinkt

ging ik naar huis, en ik had een
week lang het gevoel alsof ik mijn
inktlap van de lagere school in
mijn mond had. Zo’n ding naaide
je namelijk zelf van lapjes zeemleer en katoen, afgeknipt met een
kartelschaar, en tot slot zette je
er een flinke knoop op.
Toen het cement eraf mocht en
de draadjes eruit werden getrokken, was de parodonto getroffen
door het goede resultaat.
‘Perfect, perfect,’ mompelde hij
goedkeurend, terwijl hij subtiel
en bijna liefdevol met zijn haakjes langs het gebit ging, daarbij zorgvuldig vermijdend om al
te zeer te prikken en te raggen.
Nog even de bekende paardenmuilgreep, en daarna ging ik met
nieuwe poetsinstructies naar
huis. Ik moest namelijk de elektrische borstel onder een speciale schuine hoek houden, waarbij
de voorste borstelharen als het
ware onder het tandvlees de boel
schoonveegden. Dat moest eigenlijk per poetsplek een minuut
lang, waardoor het gehele ritueel
ongeveer twintig minuten zou
gaan kosten. Omdat hij ook wel
begreep dat dit onmenselijk was,
kreeg ik dispensatie tot een halve
minuut. ■

dental tribune - netherlands edition

maart 2013

Mondzorgkalender
TP Congres ‘Endo meets
resto’
Op deze dag staan prestaties
op het raakvlak van endodontologie en restauratieve tandheelkunde centraal. Voor een
succesvolle endodontische behandeling is het van belang dat
de wortelkanalen goed vormgegeven, gedesinfecteerd en gevuld zijn. Het is even belangrijk dat het element voorzien
wordt van een goed afsluitende
restauratie, zodat er geen bacteriën meer vanaf coronaal bij
het kanaalstelsel kunnen komen. Daarbij kan het in sommige gevallen noodzakelijk zijn
houvast te zoeken in het wortelkanaalstelsel voor de endodontische opbouw. Er is keuze
uit een veelheid van materialen
en systemen om tot een goede
coronale afsluiting te komen.
Wel of geen stift? Gegoten opbouw of plastisch materiaal?
Composiet, goud of volledig keramiek? Dagvoorzitter is Joerd
van der Meer. De sprekers zijn
Machteld Siers, dr. Julian Webber, dr. Linda Peters, dr. Peter
Bolhuis en dr. Sjoerd Smeekens. Deelname levert 5 KRTpunten op en de kosten bedragen 399 euro per persoon.
Aangezichtspijn te lijf
Mondzorgprofessionals worden
soms bezocht door patiënten
met pijnklachten in het orofaciale gebied. Hoewel de meeste
klachten van odontogene oorsprong zijn, komen ook andere
klachten zoals spier- en/of gewrichtsproblemen regelmatig
voor. Als de pijnklachten acuut
zijn, zal het meestal niet moeilijk zijn deze van elkaar te onderscheiden. Bij chronische
klachten wordt het onderscheid
echter lastiger. Vaak gaan deze
gepaard met mandibulaire bewegingsstoornissen. Doordat
een specifieke diagnose niet altijd eenvoudig te stellen is, leidt
de behandeling van de klachten nogal eens tot een ongewenst resultaat. Na afloop van
de cursus kent de deelnemer
de basisprincipes van de diagnostiek van pijnklachten in het
orofaciale gebied en van temporomandibulaire
stoornissen en is hij bekend met de rol
van de algemeen practicus bij
deze klachten. De cursus levert
6 KRT-punten op en de kosten
bedragen 425 euro per persoon.
Effectief documenteren in
de praktijk
De cursus is opgezet voor beginnende implantologen die op
weg zijn naar het behalen van
hun registratie en is ook interessant voor ervaren geregistreerde implantologen en kaakchirurgen. Tijdens de cursus
wordt het belang van het zorgvuldig documenteren van behandelingen onder de aandacht
gebracht. Niet alleen met het
oog op registratie of aansprakelijkheid, maar ook vanwege
eisen aan kwaliteitsmanagement in de praktijk. Centraal
staat het omgaan met impDAT®
soft ware. Ook vindt er een individuele oefening met twee
behandelingen plaats. De cursuskosten bedragen 150 euro
en deelname levert 6 KRT- en 2
Q-punten op.

Maart
Instapcursus Praktijkcoördinator
8 maart, (1e van vier
cursusdagen), Zwolle
www.dentalbestpractice.nl
TP Congres ‘Endo meets
resto’
8 maart, Jaarbeurs, Utrecht
www.cursussenencongressen.
nl <
Preparatietechnieken en
digitale afdrukname
21 maart, Arnhem
www.iti-educatieprogramma.nl
Congres Bijzondere tandheelkunde: een lust én een last
22-23 maart, Hotel- en Conferentiecentrum Zonheuvel, Doorn
www.nvvk.org, www.vbtgg.nl
Startkwalificatie plastische
parodontale chirurgie
23 maart, Post Academisch
Bureau Tandheelkunde,
Nijmegen
www.paotumcn.nl
Congres Pijn en pijnbestrijding in de tandheelkunde
28 maart, Spant!, Bussum
www.pijnbeheersing.nl
Zorg voor nazorg
29 maart, Laboral, Houten
www.laboral.nl

April
Cone Beam CT/a
8 april, Post Academisch Bureau
Tandheelkunde, Nijmegen
www.paotumcn.nl

Cursus praktijkorganisatie
11 april, Dental Best Practice,
Emmen
www.dentalbestpractice.nl
Speeksel in de praktijk
11 april, ACTA, Amsterdam
www.acta-de.nl
Slaapstoornissen
12 april, ACTA, Amsterdam
www.acta-de.nl
Assisteren bij implanteren
17 april, Implacademy, Garderen
www.implacademy.nl
Falende restauraties: inzicht
in de valkuilen
19 april, ACTA, Amsterdam
www.acta-de.nl
Aangezichtspijn te lijf
19 april, Dental Best Practice,
Vianen
www.dentalbestpractice.nl <

Mei
Effectief documenteren in
de praktijk
16 mei, Implacademy, Garderen
www.implacademy.nl <
Evidence-based
tandheelkunde
17 mei, ACTA, Amsterdam
www.acta-de.nl
Gebitsslijtage
23 mei, Dental Best Practice,
Den Haag
www.dentalbestpractice.nl
Composietbruggen in
het front
24 mei, Post Academisch Bureau
Tandheelkunde, Nijmegen
www.paotumcn.nl


[23] => untitled
maart 2013

Media

dental tribune - netherlands edition

Nieuwsflits
Een Oostenrijkse man heeft op de
snelweg 65 kilometer spookgereden omdat hij vanwege kiespijn
op zoek was naar een tandarts.
Op verzoek van de politie onderbraken radiostations hun uitzending om automobilisten te waarschuwen. Door het mistige weer
had de politie moeite de man te lokaliseren, maar uiteindelijk lukte
het nadat de man eerst meerdere
keren door rood was gereden. De
man had sterke pijnstillers geslikt
en alcohol gedronken tegen de
kiespijn en was daardoor zo verdwaasd dat hij niet doorhad dat
hij de verkeerde kant op reed.
WWW.HLN.BE, 02-01-'13

Een Amerikaanse tandarts heeft
het gebit van een vierjarig patiëntje voorzien van een kindergrill. Savannah ging naar
de tandarts voor een controle
en bleek vier gaatjes te hebben.
Haar moeder gaf toestemming
de gaatjes te vullen, waarna de
tandarts het gebit van de kleuter van een stalen grill voorzag.
Toen de moeder na de ingreep
in de mond van Savannah keek,
geloofde ze haar ogen niet. “Ik
had totaal niet verwacht dat de
mond van mijn dochter voorzien
zou zijn van zoveel zilver,” aldus
de moeder tegen de Amerikaanse
televisiezender CBS.
WWW.SPITSNIEUWS.NL, 14-01-'13

Een 75-jarige Engelse vrouw is
negen weken ziek geweest omdat ze haar prothese had ingeslikt. Nermin Keating kon de
artsen niet vertellen wat er gebeurd was, omdat ze dement is
en aan parkinson lijdt. De vrouw
had haar elf kunsttanden in november ingeslikt en kreeg koorts.
Haar dochter ging met haar naar
de Eerste Hulp en meldde dat
de tanden van haar moeder ontbraken, maar met die informatie werd niets gedaan. De vrouw
had een longontsteking en kreeg
antibiotica voorgeschreven. Haar
toestand verbeterde echter niet
en de artsen konden de oorzaak
van haar ziekte niet ontdekken.
De verzorgster van de vrouw vertelde: “Ze werd niet beter en als
ik haar eten gaf maakte ze rare
geluiden, alsof ze stikte.” Uiteindelijk ging de verpleegster met
Nermin naar een andere arts die
de prothese in haar keel ontdekte, waarna deze in het ziekenhuis
verwijderd werd.
WWW.DENTAL-TRIBUNE.COM,
21-01-'13

In Spanje hebben archeologen
een 1600 jaar oud skelet van een
vrouw gevonden met een tumor
met vier vervormde tanden. Dat
meldt Live Science. De vrouw had
een ovariële teratoom, een over
het algemeen goedaardige tumor
die voorkomt in de eierstokken.
De tumor is 44 millimeter op het
breedste punt en bestaat voornamelijk uit kiemcellen die menselijke eitjes vormen. De teratoom
kan haar, tanden en botten creeren. Het is de eerste keer dat
wetenschappers een dergelijke
teratoom uit de oudheid hebben
gevonden.
WWW.VOLKSKRANT.NL, 22-01-'13

Een Amerikaanse tandarts heeft een
84-jarige vrouw voor bijna 215.000
euro opgelicht met niet uitgevoerde behandelingen. Tussen augustus
2010 en september 2012 deed hij 83
controles bij de vrouw. Hij declareerde bijvoorbeeld een botenting
voor een niet bestaande element.
De zaak kwam aan het licht toen
een medewerker van de bank van de
tandarts onraad rook.
WWW.DENTAL-TRIBUNE.COM,
01-02-'13

In Zuid-Afrika is een onwerkelijke
trend gesignaleerd: veel jongeren
vinden het hip om hun frontelementen te laten trekken, zodat een
aanzienlijke holte ontstaat. Volgens ondervraagde jongeren is het
trekken van voortanden ‘cool’ en
‘aantrekkelijk’ en bovendien bevorderlijk voor het seksleven. De oorsprong van de trend ligt bij vissers
die hun tanden lieten verwijderen,
zodat ze fluitend konden communiceren met andere boten.
WWW.TRENDHUNTER.COM, 03-02-'13

23

IDS-app
KEULEN – De IDS heeft een app

ontwikkeld waarmee bezoekers
zich goed op de beurs kunnen
voorbereiden. De app biedt een
gedetailleerde lijst van de aanwezige standhouders en producten,
een interactieve plattegrond van
de hallen en een navigatiefunctie. Ook verstrekt de app informatie over lezingen en overnachtingsmogelijkheden en wordt de
bezoeker op de hoogte gehouden van het laatste beursnieuws.

De IDS-app.

Het geïntegreerde Matchmaking
365-systeem stelt bezoekers in
staat om vóór, tijdens en na de
IDS contact te leggen met exposanten. (bron: IDS) ■


[24] => untitled

) [page_count] => 24 [pdf_ping_data] => Array ( [page_count] => 24 [format] => PDF [width] => 899 [height] => 1247 [colorspace] => COLORSPACE_UNDEFINED ) [linked_companies] => Array ( [ids] => Array ( ) ) [cover_url] => [cover_three] =>
DT Netherlands No. 2, 2013DT Netherlands No. 2, 2013DT Netherlands No. 2, 2013
[cover] => DT Netherlands No. 2, 2013 [toc] => Array ( [0] => Array ( [title] => Binnenlands nieuws [page] => 01 ) [1] => Array ( [title] => IDS 2013 [page] => 04 ) [2] => Array ( [title] => Veilig werken in de tandartspraktijk [page] => 12 ) [3] => Array ( [title] => Buitenlands nieuws [page] => 15 ) [4] => Array ( [title] => Wetenschap [page] => 16 ) [5] => Array ( [title] => "Schaamteproblemen zijn vaak ernstiger dan ze lijken"; Interview met Paul van Dijk - auteur Van gêne tot schaamrood [page] => 17 ) [6] => Array ( [title] => Uit je mond ruiken [page] => 18 ) [7] => Array ( [title] => Industrie [page] => 19 ) [8] => Array ( [title] => Opleidingen/agenda [page] => 22 ) [9] => Array ( [title] => Media [page] => 23 ) ) [toc_html] => [toc_titles] =>

Binnenlands nieuws / IDS 2013 / Veilig werken in de tandartspraktijk / Buitenlands nieuws / Wetenschap / "Schaamteproblemen zijn vaak ernstiger dan ze lijken"; Interview met Paul van Dijk - auteur Van gêne tot schaamrood / Uit je mond ruiken / Industrie / Opleidingen/agenda / Media

[cached] => true )


Footer Time: 0.107
Queries: 22
Memory: 11.543556213379 MB