DT Belgium (Flemish) No. 1, 2018

Na de IDS 2017 en vóór de IDS 2019: De optische beeldvorming en CAD/CAM doorgelicht / STOP postoperatieve gevoeligheden bij restauraties / Producten / Agenda

Open PDF View E-paper Edit Epaper Edit Epaper ads save

Table of contents

Dental Tribune
The World’s Dental Newspaper . Belgische editie

Tweemaandelijks, 5de jaargang, 2018 – P919141 - afgiftekantoor Brussel X - verschijnt niet in juli. – Verantwoordelijke uitgever: P.C. Maters, Alsembergsesteenweg 842, 1180 Brussel

Februari 2018

www.dental-tribune.com
I-MAX 3D: Het nieuwe revolutionaire
3D-concept voor aan de muur ...

5de jaargang - nr 15

De VALO®-familie breidt
zich uit

... pag.10

pag.10

Dit nummer wordt u aangeboden
in samenwerking met de volgende bedrijven:

COLTÈNE, OWANDY, SCANDEFA,
ULTRADENT, WOHD

Na de IDS 2017 en vóór de IDS 2019: STOP postoperatieve
De optische beeldvorming en
gevoeligheden bij
CAD/CAM doorgelicht
restauraties

Wetenschappelijk verantwoordelijke: Nicolas Lehmann
Spreker: Gauthier Weisrock

Keulen, dinsdag 21 maart 2017, 9:00 uur - De stands zijn opgebouwd,
de hostessen zijn op hun paasbest, verkopers lopen rond met blinkende
orderboeken, de bewerkingsmachines beginnen te draaien.... Kortom:
alles is in gereedheid en de eerste honderden bezoekers, beginners
of ervaren rotten, verspreiden zich al in de gangpaden van de met
17 hectare grootste tentoonstelling ter wereld (ver voor Shanghai en
Chicago) van tandheelkundige apparatuur.
Vakmensen wonen hier wetenschappelijke conferenties op hoog
niveau of gesofisticeerde chirurgische demonstraties bij. Apparatuur,
apparatuur en nog eens apparatuur! Met de beste wil van de wereld
kon ik op één week met moeite enkel het gedeelte bekijken dat mij
interesseert, namelijk optische beeldvorming en CAD/CAM.... Dat
is wat je moet doen als je je een beetje wil verdiepen in de stand van de
techniek in dit of dat subdomein van de tandheelkunde.
Maar we moeten toegeven dat deze
beurs om de twee jaar een "must" is
voor onze sector. De timing is perfect
om ervoor te zorgen dat de industrie
het tempo aanhoudt en tegelijkertijd
voldoende adempauze krijgt om te garanderen dat elke nieuwe fase ook échte innovaties oplevert.
Zo heb ik twee jaar geleden met
mijn collega Olivier Landwerlin een
tamelijk uitgebreide analyse gemaakt
van alle camera's die vóór en tijdens
de IDS 2015 op de markt zijn verschenen. Die analyse werd dit keer
gemaakt door een Chinese collega
in een ander tijdschrift(www.cerecdigest.net/2017/04/14/ids-2017-intraoral-scanners-review-revised/). Dus
ik vond het niet nuttig om dat hier nog
eens te herhalen. Ik heb dit artikel dus
een nieuwe richting gegeven en heb besloten me enerzijds te concentreren op
wat ik denk dat de échte nieuwigheden
op de markt zijn, en anderzijds op wat
ik voel of hoop voor de toekomst van
onze sector op dit gebied. Ik zal hier
dus proberen om in de toekomst te kijken, waarbij ik goed besef dat dit bepaalde risico's met zich meebrengt, en
laat me zelfs verleiden tot een droombeeld van hoe de tandheelkunde er in
de toekomst kan uitzien, ver verwijderd
van de "Arbitrageregels" en andere
"Algemene derdebetalingsregelingen"
die hier in voorbereiding zijn! Wat dit
onderwerp betreft vrees ik trouwens
dat de tandheelkunde in Frankrijk, die
steeds één van de beste ter wereld is geweest en dat nog steeds is, de komende jaren een achterstand zal oplopen.
Maar terug naar ons onderwerp.

De nieuwe camera's
- SHINING IOS 3D: met het model Shining IOS 3D komt het bedrijf
met een prototype dat doet denken

aan de trios 3shape. Weinig, om niet
te zeggen géén, technische informatie
over deze camera.

SHINING IOS 3D camera

- AEGIS PO: Het Koreaanse bedrijf DDS stelt zijn AEGIS PO-scanner voor met click & go technologie.
Deze technologie die in onze sector
nog amper wordt gebruikt, wordt hier
gebruikt in grijstinten. Wat is het nut
van een scanner te ontwikkelen met
verouderde technologie? De toekomst
zal het uitwijzen.

HERON IOS camera

- ADIN IOS: met een prijskaartje van 11.700 € (incl. BTW) biedt
ADIN, een bekende naam in de sector
van implantaten, misschien meer een
prijs dan een scanner, maar het is tegelijkertijd ook een uitstekende manier
om een plaatsje op de markt te veroveren. Voor deze camera moeten de tanden gepoederd worden. Deze camera
is redelijk compact en scant nog steeds
heel langzaam met een twijfelachtige
nauwkeurigheid. Maar tegen die prijs

ADIN IOS camera

Hoewel een effectieve hechting aan tandweefsel in vitro
gegarandeerd lijkt, wordt in de klinische praktijk niet altijd aan
deze betrouwbaarheid voldaan. Deze constatering wordt tot op
zekere hoogte bevestigd door een weliswaar weinig voorkomend
maar constant optreden van gerapporteerde gevoeligheden van het
dentine na plaatsing van adhesieve restauraties. (1,2,3) Gelukkig
zijn deze reacties over het algemeen gering en omkeerbaar; sommige
reacties zijn echter meer uitgesproken en kunnen ertoe leiden dat de
restauratie moet worden verwijderd, wat als een mislukking van de
therapie moet worden gezien. (4) De intensiteit van de reactie van de
pulpa op hechtings- en restauratieprocedures wordt door verschillende
factoren bepaald. De eerste daarvan is ongetwijfeld gerelateerd aan
de fysiologie van het pulpo-dentale complex. Het vermogen van
kunsthars om dentine-oppervlakken te bevochtigen, om bestand te
zijn tegen spanningen die het gevolg zijn van polymerisatie en om de
restauratie af te dichten, is in ieder geval een bijkomende factor die de
reactie van de pulpa beïnvloedt.
Tijdens de verschillende fasen van
een composietrestauratie kan het
pulpo-dentale complex worden blootgesteld aan fysische, mechanische,
chemische of microbiologische agressies. De belangrijke rol van bacteriële
agressie is tegenwoordig goed gekend.
Infecties zijn de belangrijkste oorzaak
van schade aan de pulpa bij restauraties.
(5) Een in vivo onderzoek bevestigde
de relatie tussen bacteriële micro-infiltratie onder restauraties en ontsteking
van de pulpa van gerestaureerde tanden. (6) De bacteriële invasie zou een
veel belangrijkere rol spelen dan de
mogelijke toxiciteit van de materialen
bij het optreden van pulpopathieën na
het plaatsen van een restauratie. (7)
Elke blootstelling van de voorbereide
tand aan het orale milieu kan derhalve
een bron van agressie zijn.
In dit artikel beschrijven we eerst de
fysiopathologische mechanismen van
dentale gevoeligheden. Daarna wordt
een inventarisatie gemaakt van:

AEGIS PO camera

ADIN camera + laptop

- HERON IOS: een Amerikaans
prototype van een camera die a priori niets spectaculairs biedt, noch qua
vormgeving, noch qua technische mogelijkheden. Dit apparaat is powder
free, met herstelde kleurweergave in 24
bits. Het genereert bestanden in STLen PLY-formaat en heeft een USB 3.0
aansluiting. Om deze camera echt te
kunnen beoordelen, is het nog wachten
op de klinische resultaten.

kan de camera een goede manier zijn
om met de woox te beginnen zonder jezelf te "ruïneren", ook al zal ik verder in
dit artikel aantonen hoe misplaatst dit
argument is. Merk op dat deze camera zonder toebehoren wordt geleverd
en dat u een van uw krachtigste PC's
zult moeten reserveren om beelden
weer te geven en op te slaan. Er zijn
verschillende tips van variabele grootte
beschikbaar.
p2»

- de oorzaken die aan de basis liggen
van postoperatieve gevoeligheden,
- de beschikbare klinische middelen
om deze complicaties te verminderen
- mogelijke behandelingen bij composietrestauraties met postoperatieve
gevoeligheid.
Het is duidelijk dat in het geval van
gevoeligheidsfenomenen een differentiële diagnose alle andere oorzaken
moet uitsluiten die aan de oorsprong
van gevoeligheden liggen: breuk,
scheurvorming, barstjes in de tand,
carieuze laesie, apicale parodontitis,
parodontale recessie, laesie door abfractie, erosie, abrasie.

Fysiopathologische
mechanismen van
postoperatieve
gevoeligheden
De hydrodynamische hypothese
(8,9) wordt tegenwoordig algemeen
aanvaard om gevoeligheid van het
dentine te verklaren. Die hypothese
is gebaseerd op het feit dat de meeste
pijnverwekkende stimuli de beweging
van het dentinevocht in de canaliculi
verhogen. Elke toename in de beweging van het dentinevocht veroorzaakt
een drukverandering in het dentine,
waardoor de A-vezels aan de overgang
van pulpa/dentine of in de tubuli van
het dentine (10) (fig. 1) worden geactiveerd. Deze stimulatie treedt waarschijnlijk op via een mechanisch-receptorische reactie die de zenuwen
van de pulpa stimuleert. (11) Volgens
deze theorie leidt elke vermindering
van de vloeistofgeleiding dus tot een
vermindering van de gevoeligheid
van het dentine. De stimulatie van
zenuwvezels door het dentinevocht
kan ook gepaard gaan met stimulatie
(uitrekking, samendrukking) van het
odontoblastische membraan. In vitro veroorzaakt het uitrekken van het
odontoblast-membraan intracellulaire afgifte van kaliumionen. (12) De
vrijgekomen kaliumionen zouden de
zenuwvezels rond de odontoblasten
kunnen activeren. De odontoblast zou
zich dan gedragen als een sensorische
receptor tussen het dentinevocht en de
zenuwvezels. Ten slotte is het niet uitgesloten dat sommige neuropeptiden
neurogene ontstekingen veroorzaken
die de overgevoeligheid van het dentine verhogen. (13) Deze ontp6»

[2] => DTBE-15nl.indd

Dental Tribune Belgische editie

Na de IDS 2017 en vóór de
IDS 2019:
- MEDIT Identica i500 en
m500: het Koreaanse bedrijf MEDIT
biedt twee handscanners aan. De
Identica i500 is bedoeld voor tandartsen en de Identica m500 voor tandp1»

Camera MEDIT Identica I500

p1»

Camera MEDIT Identica M500

technici. De Identica i500 scant vrij
snel in gereconstrueerde kleuren. Dit
apparaat wacht zeker een grote toekomst. De klinische proeven moeten
deze mooie beloften echter nog wel
bevestigen, en het product moet de
Europese markt bereiken.
- FONA IOS: dit lijkt een bijproduct van SIRONA te zijn. De firma
FONA lanceert hiermee een low cost,
low techno scanner! geen technische
specificaties.

FONA IOS camera

- VOCO Subgingival Intraoral
3D scanner: zonder enige twijfel DE
grote en aangename verrassing van de
IDS 2017. Voco doet ons watertanden!
Het voorgestelde prototype maakt het
namelijk mogelijk om hard weefsel te
detecteren onder tandvlees, speeksel
of bloed! De "American dream" wordt
waarheid! Geen klei, kabels of andere
technieken of producten voor gingivale
retractie meer. Dit maakt de workflow
van elke tandarts stukken eenvoudiger,
en bovendien: op deze manier worden
gingivale verminkingen vermeden, om

Voco Subgingival IOS camera

Camera iTero element

Camera iTero element + laptop kantoorversie
Voco Subgingival IOS camera + cart

nog maar te zwijgen van de indrukwekkende technische specificaties inzake nauwkeurigheid! Deze camera
waar wij allemaal van droomden, bevindt zich nog in de prototypefase. We
wachten dus vol spanning op de eerste
klinische resultaten. Maar het staat wel
vast dat het detecteren van een afronding of tandhals aan de subgingivale
preparatielijn, zonder zich veel zorgen
te moeten maken over de aanwezigheid
van bloed of speeksel, iets is waar velen
onder ons van dromen. Uiteraard zijn
de juxta- of supra-gingivale preparatielijnen in de mode, maar om te kunnen "zien" wat er onder het tandvlees,
bloed en speeksel gebeurt, dat zal geen
van ons onverschillig laten. Laten we
hopen dat deze camera, die op zich
al een kleine revolutie ontketent, snel
een functioneel hulpmiddel wordt.
Ik zie ook een mooie toekomst voor
deze camera weggelegd inzake de DICOM-STL correlatie voor het nauwkeurig positioneren van zacht weefsel
op hard weefsel.
Al deze nieuwe camera's zijn vrij
middelmatig, vergeleken met wat er al
op de markt aanwezig is, maar ze geven
wel aan in hoeverre de industrie gelooft
in optische beeldvorming. Wanneer we
beseffen dat de ontwikkeling van een
intra-orale scanner ettelijke miljoenen
euro's aan investeringen vertegenwoordigt, moeten we er niet aan twijfelen
dat de markt gigantisch groot is en
vooral zal worden (naar schatting tussen de 15 en 100 miljard euro op lange
termijn) als zoveel bedrijven erin geïnteresseerd zijn. We zouden graag zien
dat ze iets opener zijn over de specificaties van hun scanners, want informatie daarover is uiterst schaars, en soms
zelfs onbestaand.

elektrische stroom er nodig is voor een
dergelijk apparaat. Gebruikers die van
"draadloos" houden, zullen dit beslist
weten te appreciëren. Bovendien: daar
waar het prijsbeleid tot nu toe over het
algemeen vrij hoog lag, heeft 3shape
begrepen dat de democratisering van
de optische beeldvorming enkel mogelijk is via een daling van de prijzen.
Daarom biedt het bedrijf een 3shape
versie 3 in zwart-wit aan die rond de
24.000 € (BTW inbegrepen) kost en
die beschouwd kan worden als een
uitstekende introductie in de wereld
van de optische beeldvorming, en bovendien achteraf upgradable naar een
uitvoering in kleuren.
- PLANMECA Emerald : Planmeca heeft eindelijk een scanner ontwikkeld die de reputatie van het merk
waardig is. Deze nieuwe scanner met
de naam Emerald heeft veel voordelen. Powder free, snel, uiterst correct
gereconstrueerde kleuren, gemakkelijk hanteerbaar... deze scanner heeft
werkelijk alles! We moeten enkel nog
wachten op de eerste klinische resultaten. De eerste indrukken laten echter
het beste verwachten, omdat Planmeca een firma is die gespecialiseerd is in

Camera iTero element + cart

men betrouwbare volledige gebitsboog,
omdat de click and go-technologie die
de iTero in de afgelopen 10 jaar tot een
groot succes heeft gemaakt, met 20
clicks and go per seconde is versneld,
wat uiteindelijk een "full motion" scanner oplevert, d.w.z. met de soepelheid
en snelheid van een unplugged apparaat. Met uitzondering van een spectaculaire versnelling van de scantijd die
bijna even kort is als die van de trios
3shape. Align Technology heeft een
software voor parodontale charting
ontwikkeld (TimeLapse: www.iterotimelapse.com/). Dit softwarepakket
is bijzonder interessant om de evolutie
van het gebit van patiënten in ruimte
en tijd te volgen. Nu het scannen van
twee tandbogen en de occlusie door een
gemiddelde gebruiker niet langer dan
2 minuten duurt, is de exponentiële
toename van afdrukken niet langer een
probleem.
- 3SHAPE met trios 3shape unplugged: de firma 3shape die in 2011
zijn eerste scanner presenteerde, staat
nooit stil! De trios 3shape was al in
staat om afdrukken te maken van de
volledige gebitsboog in 11 seconden
(een wereldrecord!), en het bedrijf heeft

Nieuwigheden en evoluties
van "oude bekenden"
- ALIGN TECHNOLOGY met
iTero element: deze uitstekende en
opmerkelijke intra-orale scanner die
de weg naar een powder free woox
opende, kan nu net zo snel scannen
als de trios 3shape, maar met de unieke mogelijkheid om dat segment per
segment te doen, waarbij de correlatie
van alle segmenten vervolgens automatisch gebeurt. Deze ergonomische
feature is uiterst waardevol omdat die
consistent is met de klinische realiteit
van de omgang met zacht weefsel en
delicate bochten aan het incisief-hoektand blok. U kunt bijvoorbeeld beginnen met het scannen van 27-24, daarna
17-14 en 24-12 en vervolgens 14-22,
en deze vier segmenten worden als bij
wonder samengevoegd tot een volko-

Februari 2018

- DENTALWINGS IOS: de positie
als mede-marktleider op het gebied van
CAD-CAM software vereist dat Dentalwings met een intra-orale scanner
komt die zijn workflows aanvult en verbetert. En dat is precies wat ze nu doen!
De technische evolutie van deze mooie
en gebruiksvriendelijke scanner maakt
het mogelijk om zonder poeder te werken, wat cruciaal is voor het maken van
af beeldingen in kleur, de volgende stap
die door Dentalwings is aangekondigd.
De soepelheid en betrouwbaarheid van
de scan en de ergonomie van het apparaat lijken optimaal. Bovendien is het

Camera Dentalwings

Camera Dentalwings + cart

Camera Planmeca Emerald

Camera Planmeca Emerald + laptop

digitalisering. En het softwarepakket
Romexis is een van de meest efficiënte
op de markt, met naadloze integratie
van cone beam, pro-face en optische
beelden! De camera kan bediend worden met een voetpedaal. Ik heb het pedaal altijd beschouwd als de beste optie
op het gebied van hygiëne en ergonomie, aangezien tandartsen gewend zijn
om met een voetpedaal om te gaan.
- GC Aaadva IOS: de camera en
de software zijn in 2015 overgenomen
van A-Tron, en ze hebben in die 2 jaar
een enorme progressie gemaakt en zijn
geloofwaardige producten geworden.
Ook hier wachten we weer op de eerste
klinische resultaten want het model op
zich is al iets, maar de resultaten zeggen nog veel meer!

dankzij de wi-technologie mogelijk om
de op het scherm weergegeven tanden
te "manipuleren" zodat u het scherm
of de muis niet hoeft aan te raken, wat
erg belangrijk is vanuit het standpunt
van de hygiëne. Wat twee jaar geleden
een gadget leek, is nu een belangrijke
optie geworden. Maar met deze scanner is het net als met zovele andere: we
wachten op gepubliceerde, overtuigende klinische resultaten!
- CONDORSCAN NV: De firma
Condorscan Technologies NV heeft
een aantal Condor-scanners op haar
prachtige demonstratiestand geplaatst.
Er zit duidelijk progressie in de Condor-scanners, maar het scannen bleef
traag en soms onbetrouwbaar. Bovendien waren er geen "patiënten"-scans of
klinische auto-scans te bespeuren, wat
bijzonder frustrerend was voor de talrij-

Camera Condorscan

Camera trios 3shape versie 3 unplugged stylo + laptop
Camera Condorscan + laptop
Camera Aadva GC IOS

Camera trios 3shape versie 3 unplugged pistolet

nu een nieuwe "unplugged" versie van
de trios 3 ontwikkeld. Geen kabels
meer, net als een draadloze fotopolymerisatielamp! Een echt technologisch
meesterwerk, wanneer u weet hoeveel

Camera Aadva GC IOS + cart

ke bezoekers die zich verdrongen rond
deze intrigerende scanner met een weliswaar enorm potentieel, dat er echter
in de praktijk nog niet is uitgekomen.
Sinds een paar weken echter heeft de
Condor-software eindelijk de gewenste
maturiteit bereikt en zal die eindelijk
alle beloften vervullen waar zo lang
op werd gewacht. De opgelopen achterstand zal meer dan goedgemaakt
worden door een technologie p4»

[3] => DTBE-15nl.indd

Dental Tribune Belgische editie

Februari 2018

3

Compact en licht: 66kg
3D Cone Beam
Multi FOV : van 9x9 tot 5x5 cm
HD : 87µm
CAD/CAM ready
Chirurgische gidsen
Gecontroleerd budget

Ontdek ons volledige productgamma: www.owandy.com
PAN 2D

PAN / CEPH / 3D

Owandy Radiology
2, rue des Vieilles Vignes
77183 Croissy-Beaubourg - FRANKRIJK
Tel. + 33 (0) 1 64 11 18 18
info@owandy.com - www.owandy.com

[4] => DTBE-15nl.indd

Dental Tribune Belgische editie

Na de IDS 2017 en vóór de
IDS 2019:
die als enige echte kleuren in
real time aanbiedt. De tientallen huidige gebruikers zeggen unaniem dat hun
patiënten allemaal onder de indruk zijn
van de kwaliteit van de geregistreerde
beelden waarop ze zichzelf herkennen,
en dat ze talrijke vragen stellen. Dit bewijst dat deze scanner, die aanvankelijk
werd ontwikkeld om tanden te meten
en protheses te maken, deze toepassing
snel zal overstijgen om tandartsen in
hun communicatie bij te staan. Dankzij
de adembenemend realistische beelden
zal de Condor het mogelijk maken om
complete gebitsbogen snel in 3D weer
te geven en te diagnosticeren, met een
belangrijke forensische dimensie. Deze
scanner kan voor 5 verschillende toepassingen worden gebruikt: afdrukken
van scan bodies voor implantaatprotheses, scan-posts voor inlays-cores+kronen, volledige gebitsbogen voor orthodontische uitlijners, en pedagogische en
forensische toepassingen. Voor tandgedragen protheses komen inlays, onlays
en bepaalde kronen of kleine bridges in
aanmerking, op voorwaarde dat ze correct zijn geplaatst. De ergonomie van
deze scanner moet nog worden verbeterd, want de camera is moeilijk te hanteren in disto-vestibulaire zones van de
achterste molaren en bij krachtige wangen. Bovendien laat de nauwkeurigheid
in delicate zones van de sulcus te wensen
over, omdat daar de ideale brandpuntsafstand van 11 mm aan zijn limiet zit.
Maar gezien de vooruitgang die de afgelopen maanden is geboekt, lijkt niets
het succes van de Condor in de weg te
staan! Bovendien lijkt deze technologie de enige die in staat is om de Graal
van de optische beeldvorming te bereiken, namelijk de optische afdrukdrager
van een volledige gebitsboog die men
"Condor Flash" zou kunnen noemen!
Uw assistente zal, wanneer de wet het
toelaat, in een paar luttele seconden de
woox van de twee volledige tandbogen
in echte kleuren en in real time kunnen
maken, en daarna een cone beam... een
virtueel consult van een patiënt is niet
ver weg! Dit opent een enorm, uitdagend terrein van tandheelkunde en advies op afstand!
p2»

Een blik op de toekomst
We zijn op de IDS 2019! Op een
stand zijn alle diagnostische en analytische tools voor het meten van tandweefsel samengebracht, zodat een
goed uitgerust team de beste zorgen
kan bieden aan patiënten, die samen
met de tandarts meebeslissen over het
therapeutisch plan dat hen wordt voorgesteld door middel van een 4D visualisatie van hun tanden, en over wat de
tandarts voorstelt te doen.
Op deze stand leggen hygiëne-deskundigen uit waar hun beroep, dat nu
in heel Europa erkend en gewaardeerd
wordt, precies uit bestaat. Assistentes,
die hier speciaal voor zijn opgeleid, maken nu gebruik van een optische afdrukdrager van een volledige gebitsboog. De
wet staat hen toe om 4D cone beams,
optische en andere afdrukken te maken.
Ze verzamelen, dankzij steeds meer geïntegreerde software, nuttige informatie
voor een correcte diagnose die leidt tot
de meest geschikte therapie.
Onze patiënt heeft kunnen "profiteren" van een cone beam, van optische
afdrukken van de volledige tandboog,
van een optische afdruk van de nieuwe

generatie die hard weefsel detecteert
onder de gingiva (cervicale grenzen,
preoperatieve toestand van het kaakbot,...), van een uiterst vereenvoudigde
registratie van mandibulaire bewegingen, van gezichtsscans met en zonder
lipspreiders. Dankzij al deze elementen is onze patiënt virtueel in 4D gereconstrueerd. De tandarts kan zijn
eerste diagnose op deze virtuele patiënt stellen zonder hem zelfs fysiek te
zien! Ik hoor er al een paar die moord
en brand schreeuwen, maar is dat niet
wat er in sommige tandartspraktijken
al gebeurt?
Uiteraard is het klinisch onderzoek
en de ontmoeting met de patiënt altijd
van cruciaal belang geweest in ons humanistisch beroep, en zal dat ook in de
toekomst zo blijven, maar we dromen
er toch allemaal van om al deze geïntegreerde tools te gebruiken om met grote
betrouwbaarheid en een onbetwistbare
psychologische factor de eerste simulaties van een behandelingsplan uit te
voeren? Orthodontie voor volwassenen, esthetische reconstructie, implantaatsimulaties, elektronische charting,
predictieve endodontie, gecontroleerde
chirurgie, dit alles wordt gemeengoed
van zodra het wordt geïntegreerd in het
universitair onderwijs.
Om terug te keren naar de optische
beeldvorming en CAD/CAM: onze
assistente maakte een cone beam en
een optische afdruk van de volledige
tandbogen van de patiënt, en vervolgens een eerste dicom-stl matching van
de gedigitaliseerde informatie van deze
twee bronnen. "Face-scans" van het
aangezicht van de patiënt met en zonder lipspreiders maken het mogelijk om
deze beelden bovenop de vorige foto's
te leggen om software-aanpassingen
van de uitlijning van de tanden en een
mogelijke esthetische en functionele
reconstructie (virtuele wax-up) voor te
stellen. Uiteraard is de optische afdruk
van de volledige tandbogen op een paar
seconden en in echte kleuren gemaakt.
Op deze manier kan de patiënt zichzelf herkennen, kan de tandarts hem
vertellen wat hij detecteert en hem dat
uitleggen, automatisch de exacte en
samengestelde kleur van het hele gebit
bepalen, een volledige diagnose stellen van het gebit en bovendien de staat
van het gebit van de patiënt vastleggen
voordat hij die zelfs heeft aangeraakt....
Wat vanuit forensisch oogpunt nuttig
kan zijn voor het vervolg! De foto van
de klinische realiteit van een patiënt op
het moment "t" zal dus tegenstelbaar
kunnen zijn! Het scannen van volledige gebitsbogen gaat nu razendsnel. De
exponentiële toename van deze scans
stelt ons in staat om de evolutie van
het gebit van onze patiënt doorheen de
tijd te volgen. De eerste software voor
geautomatiseerde parodontale charting kwam in 2017 op de markt (Align
Technology). Kortom, er opent een
nieuwe wereld waarin de toegevoegde
waarde van de tandarts voor iedereen
veel duidelijker en nuttiger zal zijn.
Omdat optische afdrukken van volledige tandbogen al vanaf jonge leeftijd
worden gemaakt, beschikken we voor
elke patiënt over een database van het
gebit en zijn evolutie. Vanaf dat moment kunnen we bij ongevallen (cariës,
valpartijen, tandvleesaandoeningen,...)
gebruik maken van deze database om
beschadigde tanden van de patiënt te

reconstrueren! En hoe kunnen we ze
beter reconstrueren dan door ze de
vorm te geven van de eigen tanden van
de patiënt! CAD/CAM-procedures
voor protheses blijven dezelfde, maar
kunnen op deze manier wel enorm
worden versneld.
De procedure wordt beëindigd met
een eenvoudige en supersnelle optische
afdruk van de occlusie, gemaakt door
de tandarts.
Zowel de patiënt als de tandarts
hebben, dankzij de cone beam, baat bij
de tools die onmisbaar zijn om de best
mogelijke endodontie te begrijpen. Hetzelfde geldt voor de chirurgie. Hoeveel
impertinente of benaderende evaluaties
hebben we gemaakt om grillige kanalen of weerbarstige anatomieën aan te
pakken, ook al hadden we uit voorzorg
veel meer 2D radiografische afdrukken
kunnen maken? De cone beam levert
antwoorden waar we tien jaar geleden
niet op durfden te hopen, en die nu een
dagelijkse routine zijn voor degenen die
er gebruik van maken.
Al deze tools (cone beam, optische
afdrukdrager voor volledige tandbogen,
elektronische articulator, elektronische
colorimeter, software voor correlatie en
simulatie,...) zullen over 5 tot 10 jaar alledaags zijn. Op dat moment zullen we
het niet langer hebben over het principe
van de digitale omschakeling, maar wel
over hoe we die op technisch vlak optimaal kunnen benutten, en voor welke
uitdagingen we ons geplaatst zien.
Dankzij François DURET en anderen is de digitalisering van de geneeskunde in het algemeen en in de tandheelkunde in het bijzonder ongeveer 37
jaar geleden van start gegaan. Je kunt de
geschiedenis niet verloochenen. Sommige mensen gebruiken hun energie om
zich te gedragen als de Amish van ons
beroep. Maar er is geen houden aan. De
technische vooruitgang is niet te stoppen.
Hij zal volledig ingeburgerd zijn op
de dag dat elke tandarts begrijpt dat de
optische afdruk goedkoper is dan de
chemisch-manuele afdruk. En die dag
is al voorbij!

Vergelijking van de
respectievelijke kosten van
de chemisch-manuele en de
optische afdruk
Wanneer we een ernstige vergelijking willen maken tussen de kosten
voor chemisch-manuele afdrukken en
die voor optische afdrukken, moeten
we uitgaan van objectieve elementen,
en dat willen we hieronder proberen.

Kosten voor chemisch-manuele
afdrukken:
- Uiteraard is het altijd mogelijk om
een unitaire indruk te maken met een
mengsel van siliconen putty waarbij de
stomp, antagonisten en aangrenzende
tanden worden geregistreerd, op een
paar minuten tijd voor misschien minder dan één euro....? Maar is dat wel
ernstig te noemen? Laten we niet vergeten dat om eindeloze aanpassingen te
voorkomen (hoewel ze dan nog steeds
talrijk zijn), we een afdruk hebben gemaakt van de volledige tandboog in
dubbel mengsel (de "snelste" methode)
van siliconen of polyether, die u tussen
de 6 en 9 € kost. Voeg een paar tientallen cent toe voor de afdruk van de
andere tandboog en uw "materiaalkosten" variëren tussen de 7 en 10 € (dit is

de algemene consensus in onze sector).
- Uiteraard is dit bedrag een rekenkundige "materiaalkost"! In deze kost
is geen rekening gehouden met de tijd
die besteed wordt aan het kiezen van
de juiste afdrukdragers, het mengen
van de verschillende alginaten, siliconen en polyethers, het wachten op
de uitharding, die afhankelijk van de
gekozen materialen en technieken tussen de 4 en 11 minuten duurt (sommige tandartsen "profiteren" van deze
wachttijden om iets anders te doen!),
het uitnemen van de afdrukdragers,
waarbij men soms een schietgebedje
prevelt in de hoop dat er niets ongewenst of belangrijks in de afdrukdrager
achterblijft, het ontsmetten en voorbereiden van de afdrukken, ze overhandigen aan de bezorger (met alles wat bij
dit logistiek gedeelte hoort).
- Vervolgens een hele tijd bezig zijn
met de prothese in de mond "aan te
passen", omdat een chemisch-manuele
afdruk altijd "verkeerd" is. Vanaf dat
de afdruk wordt verwijderd, ondergaat
die "vervormingen" waarbij de tandarts hoopt dat de elastomeer, na zich
verplaatst te hebben ter hoogte van
de grootste contourlijnen van de aangrenzende tanden, terugkeert naar zijn
oorspronkelijke positie, zonder de zone
rond de stomp te beïnvloeden? Ik bespaar u alle risico's van de kwaliteit van
het mengen, de wachttijd in de decontaminatiekamer, de levertijd, enz. De
tijd die u bespaart met een optische afdruk wordt dus conservatief en consensueel geschat op ongeveer 10 minuten
per geïnstalleerde prothese.

Kosten voor optische afdrukken:
Op dit moment bedraagt het "wereldrecord" voor het registreren van
een volledige tandboog 11 seconden
(in handen van een beroemde Deense
tandarts met een minstens even beroemde scanner). Dat is minder dan de
tijd die nodig is om de juiste traditionele afdrukdragers te kiezen! Uiteraard
kan niet iedereen de Usain Bolt van de
woox zijn. We gaan ervan uit dat een
beginneling een volledige tandboog uiterst nauwkeurig kan registreren in ongeveer 1 minuut, na een leerperiode van
15 dagen. Hij zal dus 2 tot 3 minuten
nodig hebben voor de afdruk van beide
tandbogen, de stomp van de toekomstige unitaire kroon en een occlusie,
waarvan de kwaliteit NOOIT bereikt
kan worden met een chemisch-manuele afdruk!
- De assistentes zijn de grootste fans
van optische afdrukken, omdat hun
enige taak erin bestaat om de tip van de
camera te vervangen of te ontsmetten,
en een huls rond het cameralichaam te
plaatsen! Dat neemt maar een paar seconden in beslag.
- We hebben gezien dat met het
plaatsen van een prothese die is gemaakt met woox gemiddeld 10 minuten wordt bespaard.
- De kost van een tip voor eenmalig gebruik, zoals voor iTero, bedraagt
2,5 € incl. BTW. Wanneer ik deze
camera en zijn tip voor eenmalig gebruik noem, dan is dat omdat het de
enige is die deze optie biedt, waarvan
we kunnen vrezen of hopen dat het in
de toekomst de norm inzake hygiëne
wordt! Andere camera's zijn uitgerust
met een tip die gesteriliseerd kan worden. Hun kosten zijn van dien aard dat
het ondenkbaar is ze slechts eenmaal
te gebruiken, behalve voor iemand die
betaalt om te mogen werken! Deze tips

Februari 2018

worden verkocht om 20 tot 50 keer te
gebruiken, waardoor ze qua prijs op
hetzelfde niveau liggen als iTero, maar
die heeft tenminste het voordeel van
eenmalig gebruik! Dat zal iedere gebruiker zonder meer op prijs stellen.
- Sommige fabrikanten verkopen hun
camera's zonder "scan fees", d.w.z. dat de
door de scanner gegenereerde STL-bestanden geen kosten met zich meebrengen. Dat is een onmiskenbaar voordeel.
Andere fabrikanten leveren hun camera's
met een jaarlijks forfaitair bedrag. Laten
we de duurste nemen, namelijk iTero.
Die kost 4000 € per jaar, BTW inbegrepen. Wanneer we ervan uitgaan dat
een normale tandarts gemiddeld 4 dagen
per week werkt, gedurende 45 weken per
jaar, en twee afdrukken per dag maakt,
dan betekent dat 360 afdrukken. Of 32
afdrukken per maand. Als we voor de
chemisch-manuele afdruk een materiaalkost van ongeveer 10 € rekenen, waar
we 10 € bijtellen voor de tijd voor het
kiezen van de afdrukdrager + mengen
+ uitharden + uitnemen + ontsmetten
+ voorbereiden + verzending , en ervan
uitgaan dat de gemiddelde kost per uur
van een gemiddelde tandartspraktijk
ongeveer 180 € bedraagt, hetzij 3 € per
minuut, en we rekenen tien minuten
voor het "aanpassen" van de prothese (30
€ per aangepaste prothese) komen we
op een totaalbedrag van ongeveer 50 €
per afdruk, plus de extra tijd die nodig is
voor de chemisch-manuele afdruk. Het
is verrassend hoe weinig tandartsen zich
bewust zijn van al deze cumulatieve kosten en zich daar geen zorgen over maken, ondanks de stress en de onaangename aspecten van dit soort afdruk, voor
zowel de patiënt als de tandarts.
Laten we een powder free camera nemen die werd aangekocht voor 15.000
€ (incl. BTW),die 5 jaar operationeel
zal zijn (de normale verouderingstijd
voor deze technologie). We voegen
daar nog eens een jaarlijkse onderhoudskost van 1200 € (incl. BTW) aan
toe. We gaan uit van 3 € per optische
afdruk (tip voor eenmalig gebruik). De
totale maandelijkse kosten bedragen
dan ongeveer: leasing per maand 325
€ + 100 € onderhoud + 96 € tips voor
eenmalig gebruik (32 maandelijkse afdrukken*3) = 521 € per maand.
Herinner u de kost voor 32 chemisch-manuele afdrukken + plaatsing:
32*50 = 1600 €.
1600 € in vergelijking met 521 €! Hoe
is het mogelijk dat er nog afdrukken met
elastomeren worden gemaakt? Het klopt
dat ik een aankoopprijs van een powder
free scanner van 15.000 € heb genomen.
Als we een scanner van 45.000 € nemen,
bedraagt de leasing 975 €, en de kosten
van onderhoud + tips voor eenmalig gebruik geven een maandelijkse kost van:
975 + 100 + 96 = 1171 €.... tegenover 1600
€... Zelfs in dit geval bespaart u veel geld
met optische afdrukken!
Stel u even voor dat uw scanner
wordt gebruikt door 3 tandartsen in
een groepspraktijk.
Met de eerste scanner zijn uw kosten
voor 3 tandartsen:
- 325 + 100 + (96*3)/3 = 238 € (afgerond) per tandarts
Met de tweede scanner zijn de kosten als volgt:
- 975 + 100 + (96*3)/3 = 454 € (afgerond) per tandarts
In vergelijking met 1600 € voor chemisch-manuele afdrukken per tandarts!
p5»

[5] => DTBE-15nl.indd

Dental Tribune Belgische editie

Februari 2018

U brengt dus uw kosten terug
naar 238 € tot 454 € per tandarts
en bespaart in totaal (1600*3)-(454*3) =
3438 €... voor een groepspraktijk van 3
tandartsen!
p4»

U moet bovendien weten dat de evolutie van de woox het mogelijk maakt
om betrouwbare, gebruiksvriendelijke
en uiterst nauwkeurige powder free
scanners in echte kleuren in real time
aan te kopen voor minder dan 10.000
€ (BTW inbegrepen) binnen een tweetal 2 jaar. Reken maar uit wat chemisch-manuele afdrukken u dan gaan
kosten!

ger aan de pols te houden van alles
wat er in hun sector beweegt. Dus,
beste landgenoten-tandartsen, laten
we de datum van de IDS 2019 (12
tot 16 maart) nu al in onze agenda's
aankruisen, zodat de Franse tandheelkunde, die nog steeds een van de
beste ter wereld is, dat ook blijft!
Woox is een esthetisch acroniem
voor de Angelsaksische term "Intra
Oral Optical Impression", de ww en x
komen van het kruisen en verdubbelen
van de twee I's die staan voor het principe van stereoscopie.

Over de auteur
Dr. Jean-Luc Berruet

Dr. Jean-Luc Berruet is doctor in de tandheelkunde, afgestudeerd aan de faculteit voor
tandheelkunde van de Louis Pasteur Universiteit, Strasbourg. Hij heeft een privépraktijk in
Saint-Dié des Vosges.
Dr. Berruet is een internationaal expert in intra-orale optische afdrukken voor Straumann France, trainingsmanager bij de fi rma CAD°X, alfa tester van Condor Scan voor de
AABAM-erkende fi rma Invisalign.

Het is dus duidelijk dat de voordelen van optische afdrukken in
vergelijking met chemisch-manuele afdrukken niet meer aangetoond
hoeven te worden. Waarom komt de
technologie van de optische afdruk
dan pas nu binnen handbereik van
iedereen, waar dat al minstens 9 jaar
geleden het geval had moeten zijn?
Ik wijt deze inertie enerzijds aan ons
gebrek aan economische kennis van
onze "productieprocessen", en soms
ook aan een gebrek aan nederigheid
of realisme. Hoe vaak heb ik tandartsen horen beweren dat 100% van hun
traditionele vaste prothesen zonder
aanpassingen zijn geplaatst! Uiteraard
kan de ene al beter overweg met afdrukken dan de andere, maar om nu te
beweren dat een traditionele prothese
nooit aangepast hoeft te worden, lijkt
me wel erg aanmatigend. Laten we
deze helden van de afdruk vergeten en
laten we kijken naar de gewone tandarts die worstelt met zijn elastomeren,
zijn voorbereidingen, zijn levertijden
en natuurlijk zijn "aanpassingen" in de
mond. Deze gewone tandarts, gewetensvol zonder een ster te zijn, zal inzien dat hij van 25% aanpassingen bij
de chemisch-manuele methode naar
minder dan 3% in de optische methode gaat! Hij zal inzien dat hij ongeveer 50% tijd bespaart voor de afdruk
zelf en evenveel bij het plaatsen! Het
is deze tijdsbesparing die het mogelijk
maakt om de aanschafkosten van de
scanner, de onderhouds- en exploitatiekosten gemakkelijk te dekken.

Ultradent Products Nederland

50%
GROTERE
LENS
(12 MM)

L EDPO LYMER I SATI ELAMP

TWEEDE
AAN/UITKNOP

YOU’RE
COV ERED!

Het verbaast me dat sommige bedrijven die gespecialiseerd zijn in het
optimaliseren van het management
van tandheelkundige praktijken,
deze besparing niet centraal hebben
gesteld in hun betoog. Maar misschien komt het doordat hun promotoren nooit een intra-orale scanner
hebben gebruikt?

Besluit
De "International Dental Shows"
in Keulen vinden om de 2 jaar plaats,
en bij elke editie worden belangrijke
ontwikkelingen voorgesteld die een
grote invloed zullen hebben op onze
sector. Helaas komen er maar weinig
Fransen naartoe. Dat is bijzonder
jammer. Zeker als we weten dat het
onze landgenoot Francis MOUYEN
is die aan de basis ligt van de digitalisering van de tandheelkundige
radiografie en dat François DURET
de vader is van de woox en de CAD/
CAM, die bijna de helft van de 17
hectare aan tentoonstellingsruimte
monopoliseren. Het is ook betreurenswaardig dat we niet meer aandacht besteden aan deze evoluties,
omdat we het risico lopen om beetje
bij beetje op achterstand te raken,
zeker ten opzichte van de Aziaten
die in grote aantallen uit alle landen
van het Oosten komen en vaak meer
dan 10.000 km reizen om de vin-

DOOR DE GROTE DEKKINGSGRA AD
H A R D T E E N V O L L E D I G E M.O.D.
O P E E N K I E S VA N 10 M M
I N É É N K E E R U I T.

Dental Tribune Belgium_15_VALO Grand_NL(2).indd 1

U LT R A D E N T. C O M / N L
13.02.2018 14:28:06

[6] => DTBE-15nl.indd

Dental Tribune Belgische editie

STOP postoperatieve
gevoeligheden bij restauraties
steking van het pulpa kan ook
worden veroorzaakt door bacteriën (en
hun endotoxinen) die van de mondholte naar de dentale pulpa migreren via
brede, open tubuli. Klinisch gezien lijkt
het duidelijk dat de mechanismen van
postoperatieve gevoeligheid van adhesieve restauraties verband houden met
het verlies of de afwezigheid van marginale afdichting van de restauraties.
p1»

Oorzaken van
postoperatieve
gevoeligheden
en preventieve
oplossingen.

De te restaureren tand
De mechanische agressie op het dentine tijdens het frezen heeft een rechtstreekse invloed op de pulpa. Daarom
is het belangrijk om de toestand van
de pulpa, de geschiedenis van de tand
en zijn anatomisch-functionele context te controleren voordat u de tand
voorbereidt. Een onderzoek is derhalve
noodzakelijk om de toestand van het
pulpo-dentale orgaan, zijn omvang en
zijn situatie te kennen. Bij het stellen
van de preoperatieve diagnose van het
pulpa zijn veel factoren betrokken:

De leeftijd van de patiënt:
Een "jonge tand" heeft een pulpa
waarvan het defensief vermogen beter
is, maar waarvan de canaliculi meer
open en doordringbaar zijn, en dus
vatbaarder voor hydrodynamische verschijnselen.
1

Een "oude tand" is gunstig: het volume van de pulpa is kleiner en heeft vaak
sclerotisch dentine.

Risico op cariës en type laesie:
De aanwezigheid van een traag voortschrijdende carieuze laesie wordt gekenmerkt door een donkerbruin dentine
onderaan in de caviteit; de pulpa heeft
voldoende tijd gehad om reactief dentine op te bouwen, wat niet erg doordringbaar is. Wanneer de carieuze laesie
echter snel evolueert, vertonen de betreffende cavitaire zones een helder, zacht
weefsel van een aanzienlijke dikte. In
dat geval moet men uiterst voorzichtig te
werk gaan omdat weinig of geen reactief
dentine aanwezig is. Het onderliggende
dentine is dus erg doordringbaar.

Bruxisme
Deze parafunctie veroorzaakt een
retractie van de pulpkamer met ontwikkeling van reactief dentine, wat a
priori gunstig is om het optreden van
postoperatieve gevoeligheid tegen te
gaan. We mogen echter niet vergeten
dat dit soort pulpa al is blootgesteld
aan veel mechanische agressie, waardoor het herstellend vermogen ernstig
is aangetast.

Radiologisch onderzoek
Radiologisch onderzoek met parallelle stralen (lange kegel) is essentieel
omdat op die manier de grenzen van de
pulpkamer kunnen worden bepaald. Retro-coronaire radiogrammen geven gedetailleerde informatie over de zone van
de cuspides omdat ze een nog nauwkeuriger beeld op ware grootte geven.
2

Tests van de gevoeligheid van de
pulpa (thermisch en elektrisch)

Er moet worden gekoeld met een
lucht-waterspray.

Deze tests zijn essentieel alvorens
u aan de reconstructie van de kroon
begint. We moeten echter voorzichtig
blijven bij het interpreteren van testreacties, aangezien een tand positief kan
reageren op verschillende vitaliteitstests, ook al is de tand necrotisch.

De straal moet uit drie richtingen
komen.

Frezen en voorbereiden van
de tand
Om levende tanden voor te bereiden,
is anesthesie nodig voor het comfort
van de patiënt en de tandarts. De afwezigheid van een gevoelige pulpa verhoogt het risico op trauma. Er zijn ook
vasomotorische verschijnselen die verband houden met anesthesie (vasoconstrictoren). Adrenaline of noradrenaline veroorzaakt capillaire ischemie, die
kan leiden tot trombose aan de pulpa
en dus necrose. De risico's die de anesthesie met zich meebrengt voor de
pulpa mogen echter niet overdreven
worden, aangezien microcirculatie fenomenen die het gevolg zijn van vasoconstrictoren, en met name de daling
van de bloeddruk in de pulpa, eerder
gunstig zijn voor weerstand tegen hydrodynamische trauma's. (15)
De temperatuur die wordt gegenereerd door de rotatiesnelheid van de instrumenten, de druk die op het dentine
wordt uitgeoefend en de daarmee gepaard gaande trillingen aan de zone van
de odontoblastische extensies. (16,17)
Een temperatuur boven 42,5 °C kan onherstelbare schade aan het pulpo-dentale complex veroorzaken . (18)

De straal moet voldoende krachtig
zijn om niet te worden afgebogen.
De straal moet gericht zijn naar het
impactpunt van de frees.
Het water in de spray moet op de
laagste temperatuur worden gehouden
die de tand kan verdragen.
De techniek van intermitterend
frezen vermindert de risico's voor het
pulpo-dentale orgaan. Stanley en
Swerdlow stelden echter vast dat bij
afwezigheid van koeling, het intermitterend frezen reacties van de pulpa niet
kan onderdrukken. Dit geeft het belang van koeling door middel van spray
aan. (20) Bij de voorbereiding van het
dentine wordt een groot aantal tubuli
geopend (gemiddeld 1 à 2 miljoen).
(21) Deze tubuli vormen derhalve een
bijzonder gunstige weg voor een bacteriële invasie. Langdurig contact met
mondvocht moet dus worden vermeden. Het gebruik van een rubberdam
tijdens de volledige operatieve procedure (vanaf de voorbereiding tot het
polijsten van de restauratie) is noodzakelijk om dit contact te vermijden.

Februari 2018

spellende factor blijkt te zijn bij restauraties met postoperatieve gevoeligheid.
(22) Daarom worden directe composietrestauraties aanbevolen voor kleine
en middelgrote intracoronale caviteiten
(site 1 (fase 1 of 2) en site 2 (fase 1 of
2)). Voor grotere verliezen van substantie site 1 (fase 3 of 4) en site 2 (fase 3
of 4) is het raadzaam de voorkeur te
geven aan indirecte restauraties (23)
(af b. 2 tot 5). Wanneer de dikte van
de resterende wanden aanzienlijk kleiner wordt, met of zonder vernietiging
van de cuspides, is het noodzakelijk de
cuspides af te dekken. Scheurtjes in de
tanden komen zeer vaak voor in volumineuze caviteiten die zijn gerestaureerd door een rechtstreekse adhesieve
techniek, aangezien het zeer moeilijk is
om de ontwikkeling van polymerisatiespanningen bij de hechtingsaansluitingen onder een aanvaardbare drempel te
houden. Die worden blootgesteld aan
overmatige belasting, zelfs wanneer
de meest geavanceerde vultechnieken
worden gebruikt. Deze polymerisatiespanningen kunnen scheurvorming
(24), verlies van afdichting en postoperatieve gevoeligheden (4) (af b. 6) veroorzaken. Daarom moet in dit soort
situaties de voorkeur worden gegeven
aan een onrechtstreekse restauratie,
intracoronaal met afdekking van de
cuspide

De diepte van de caviteit speelt een
belangrijke rol bij het optreden van
postoperatieve gevoeligheid. Dit wordt
ondersteund door een studie van Hayashi en Wilson, waaruit blijkt dat
grootschalige
composietrestauraties
in de achterste zone meer onderhevig
zijn aan postoperatieve gevoeligheden.
Deze auteurs besluiten dat de grootte
van de caviteit een belangrijke (voor-

of extracoronaal. Er moet rekening
worden gehouden met de positie van
de cervicale grens ten opzichte van
het parodontium. Wanneer de cavitaire grens onder het gingiva ligt, is een
adhesieve restauratie niet aangewezen.
De gevolgen zijn inherent aan de moeilijkheid om een chirurgische zone tot
stand te brengen die beschermd is tegen intraoperatieve besmetting, tegen
de voortdurende blootstelling van de
verbinding aan gingivaal vocht, maar
ook omwille van het feit dat deze zones logischerwijs moeilijker toegankelijk zijn voor hygiënetechnieken. Een

De voorbereidingen moeten uiterst
snel worden uitgevoerd. Koeling is
essentieel om temperatuurstijgingen
ter hoogte van het gefreesde weefsel
te voorkomen. Aan de volgende eisen
moet worden voldaan (19):

Grootte en begrenzing van
de voorbereiding

Afb. 1: Schematische voorstelling van de oorsprong van pulpo-dentale gevoeligheden volgens de hydrodynamische theorie. | Afb. 2 tot 5: Bij aanwezigheid van een grote caviteit is het beter om een onrechtstreekse restauratie uit te voeren, omdat het moeilijk is om de polymerisatiespanningen van de composiet te overwinnen, zelfs met een gesofisticeerde stratificatietechniek. | Afb. 2: Initiële situatie. Tand 37 vertoont een omvangrijke, niet-afgedichte composietrestauratie. | Afb. 3: Occlusaal aanzicht na verwijdering van de oude restauratie, curettage van het
aangetaste weefsel en vormen van de caviteit voor het plaatsen van een composiet onlay. | Afb. 4: Klinisch aanzicht tijdens het hechten van de composiet onlay onder een rubberdam. | Afb. 5: Postoperatief occlusaal aanzicht. | Afb. 6: Schematische weergave van de tandheelkundige
gevolgen van polymerisatiespanningen van composieten. a: nanolekkage; b: microlekkage die aan de basis ligt van verkleuringen van de randen en secundaire carieuze laesie ∞ c: microscheurtjes in het email; d: pulpo-dentale gevoeligheden. | Afb. 7: Zelfetsende adhesieve systemen
elimineren bezinkselafzettingen van het dentine niet, maar impregneren ze, wat de belangrijkste reden is voor de uiterst lage postoperatieve gevoeligheid die met deze systemen wordt waargenomen, in tegenstelling tot hechtmiddelen met pre-etsing met fosforzuur. | Afb. 8 en 9:
Horizontale stratificatie is niet ideaal omdat de spanningen die gepaard gaan met de krimp na polymerisatie van het composiet op de tegenoverliggende zijde worden uitgeoefend. De kwaliteit van verbinding tussen tand en restauratie wordt verbeterd door het gebruik van een schuine
vultechniek. | Afb. 10 tot 14: Case study ter illustratie van het gebruik van CVIMAR (Fuji ll LC® GC) in "gesloten sandwich"-techniek onder een composietrestauratie. | Afb. 10: Preoperatief occlusaal aanzicht van een carieuze laesie op tand 26. | Afb. 11: Klinisch aanzicht na
curettage van de carieuze laesie. Bemerk dat de dentine-afdekking dun is omdat we het parenchym van de pulpa door transparantie zien. Om postoperatieve gevoeligheid te vermijden, wordt het gebruik van een substituut voor de dentine aanbevolen. | Afb. 12: Klinisch aanzicht na
plaatsen en vormen van het dentine-substituut (CVIMAR: Fuji ll LC® GC) in "gesloten sandwich"-techniek | Afb. 13: Occlusaal aanzicht van de composietrestauratie. | Afb. 14: Postoperatief klinisch aanzicht na wegnemen van het chirurgisch veld en aanpassing van de occlusie.

[7] => DTBE-15nl.indd

Dental Tribune Belgische editie

Februari 2018

Case study ter illustratie van het uitvoeren van een composietrestauratie in rechtstreekse techniek door de aanbevelingen toe te passen
om het optreden van postoperatieve gevoeligheden te voorkomen.

| Afb. 15: Preoperatief occlusaal aanzicht van een carieuze laesie op tand 16. | Afb. 16: De curettage van de carieuze laesie wordt uitgevoerd op een afgesloten operatieveld om speekselbesmetting van de dentinewond te voorkomen. | Afb. 17: Het email wordt gedurende 30 seconden met fosforzuur geëtst. | Afb. 18: Het dentine
wordt gedurende 15 seconden met fosforzuur geëtst. | Afb. 19: Na spoelen en zacht drogen (zonder verhoogde uitdroging van het dentine te veroorzaken) is het email
krijtachtig wit, wat duidt op een effectieve etsing. | Afb. 20: Een adhesief systeem wordt aangebracht volgens de aanbevelingen van de fabrikant. Het is belangrijk om
het dentine grondig te borstelen met behulp van een microborstel om het dentine perfect te impregneren met het adhesief systeem. | Afb. 21: Het hechtmiddel is gepolymeriseerd. | Afb. 22: Na polymerisatie zijn de tandoppervlakken glad en glanzend, wat bewijst dat het adhesief systeem gelijkmatig en homogeen werd aangebracht.
| Afb. 23: Een dunne laag vloeibaar composiet wordt onderaan in de caviteit aangebracht en gepolymeriseerd. Deze initiële laag vermindert de krimpspanning van het
composiet restauratiemateriaal met 20 tot 50%. | Afb. 24: Aanbrengen van een eerste laag composiet-dentinemassa. Elke laag wordt in een schuine positie op de caviteit
aangebracht om gebruik te maken van de C-factor. | Afb. 25: Occlusaal aanzicht na aanbrengen van de tweede laag dentinemassa. Deze tweede laag wordt, net als de
eerste, schuin aangebracht. | Afb. 26: Occlusaal aanzicht na aanbrengen van de derde laag dentinemassa. Door het composietmateriaal schuin aan te brengen, bereiken
we de meest gunstige omstandigheden voor de C-factor en maken we het creëren van de anatomie van de tand eenvoudiger. We kunnen inderdaad de primaire anatomie
van de eerste molaar zich zien aftekenen. Het toegevoegde dentinemateriaal wordt enkel aangebracht in contact met het dentine. Het mag niet te hoog komen op het
occlusale vlak om een afstand van 2 mm over te laten voor de emaillering. | Afb. 27: Occlusaal aanzicht na het aanbrengen van de laatste laag composiet-emailmassa op
het oppervlak. | Afb. 28: Klinisch aanzicht van de gereconstrueerde anatomie van de tand door het opeenvolgend aanbrengen van lagen composietmateriaal. | Afb. 29:
Occlusaal aanzicht na identificatie van de sulcus dentalis. | Afb. 30 en 31: Aanzicht na het polijsten van de restauratie; het operatieveld kan worden verwijderd om de
laatste occlusale aanpassingen uit te voeren. |

grens onder de gingiva vereist daarom
idealiter een parodontale verhoging om
een situatie boven de gingiva te bereiken. Wanneer een dergelijke procedure
niet mogelijk is, lijkt de keuze voor een
rechtstreekse (open sandwich-techniek
CVI-composiet) of onrechtstreekse
restauratie noodzakelijk. Het is ook
belangrijk om te wijzen op de aanwezigheid en dikte van de cervicale emailband, het weefsel waarop de hechting
het meest betrouwbaar is. Wanneer de
resterende dikte van het email minder
dan 1 mm bedraagt, is het riskanter
om een rechtstreekse composietvulling
uit te voeren. (23) Door de cervicale
trap af te dekken met een dunne laag
vloeibaar composietmateriaal die de
polymerisatiespanningen absorbeert,
kan het mogelijk zijn om de nodige
cervicale afdichting te verkrijgen, maar
in deze gevallen zijn onrechtstreekse
technieken aangewezen. In deze situaties is het gebruik van kunsthars-gemodificeerd glasionomeercement in
open sandwich-techniek een ander alternatief voor een betere afdichting van
adhesieve restauraties, en om op die
manier postoperatieve gevoeligheden
te vermijden.

Adhesieve systemen
Hoewel de bonding van het email
al lang geen probleem meer is, is deze
op dentine nog steeds een uiterst
delicate operatie. (25,26,27,28) Dit
geldt met name voor de zogenaamde
additieven van de 5de generatie of
van het type M&R2 (29), die vaak
door tandartsen worden gebruikt.
Ze worden aangeboden in een enkele tube die zowel primer, bonding
als één of meer oplosmiddelen bevat.

Om efficiënt te zijn, moeten ze worden aangebracht op vochtig dentine.
De moeilijkheid voor de tandarts
is het vinden van de juiste vochtigheidsgraad van het dentine om een
optimale penetratie van de bonding
te bevorderen. Bovendien gaat water de vorming van een doorlopende
adhesieve verbinding tegen; dit is het
fenomeen van "overmatige bevochtiging" met insluiting van waterbellen
op het raakvlak. (30) Hierdoor zakt
het collageen in, met een uiterst onvolledige infiltratie van de bonding
tot gevolg. (31) Een onjuiste manier
van aanbrengen leidt tot onvolledige
infiltratie van de bonding in het gedemineraliseerde dentine-oppervlak.
(30,32) Deze gebrekkige afdichting is
een bron van postoperatieve gevoeligheden, parasitaire verkleuringen van
de grenzen en, uiteindelijk, terugkerende cariës. Zelfetsende systemen
worden aangebracht op gedroogd
email en dentine, waardoor het probleem van de vochtigheidsgraad op
het oppervlak van het geëtste dentine
wordt opgelost. Zelfetsende adhesieve systemen zijn dus minder gevoelig
voor de operatieve factor. In tegenstelling tot adhesieve systemen die
met orthofosforzuur moeten worden
geëtst (adhesieven van type M&R3
of M&R2), verwijderen zelfetsende
systemen bezinkselafzettingen van
het dentine niet, maar impregneren
ze. De mogelijkheid van micro-lekkage bij het ontstaan van tubuli wordt
bijna volledig geëlimineerd. Een efficiënte tubuli-vulling is de belangrijkste reden voor een lagere postoperatieve gevoeligheid die klinisch
wordt waargenomen met zelfetsende systemen (33) (af b. 7). Het staat

echter vast dat zelfetsende systemen
een significante vermindering van de
hechtkracht ter hoogte van het email
veroorzaken, in vergelijking met
adhesieven met fosforzuur etsing.
(34,35,36,37,38) Klinisch gezien kan
dit leiden tot voortijdig verlies van de
afdichting van de restauratie. Om dit
te verhelpen raden sommige auteurs
de selectieve etstechniek aan. Deze
techniek bestaat erin om enkel het
email te etsen met orthofosforzuur
(35%) vóór de toepassing van het
zelfetsend systeem om de hechtkracht
ter hoogte van het email te verhogen.
(39) Vóór de komst van adhesieftechnieken werd echter een cytotoxisch
potentieel toegeschreven aan bepaalde componenten van een acrylmatrix.
(40) De reactieve bestanddelen van
een kunstharsmatrix zijn monomeren
met een laag moleculair gewicht die
dubbele methacrylverbindingen bevatten, maar ook polymerisatie-initiatoren en co-initiatoren (peroxiden,
aminen enz.). De polymerisatie van
methacrylmonomeren is nooit volledig (41), wat kan resulteren in de
elutie van residuele monomeren of
van niet-gestabiliseerde actieve componenten in de biologische omgeving
van composietrestauraties. (42) In
feite zijn het vooral de bestanddelen
van het adhesief systeem die agressief
kunnen zijn voor het pulpo-dentale
complex. De monomeren die ze bevatten zijn in ieder geval vergelijkbaar met die in een composietmatrix
(HEMA, TEGDMA, Bis GMA).
Sommige auteurs hebben in vitro een
zeker cytotoxisch of mutageen potentieel van deze monomeren of van
hun af braakproducten aangetoond.
(43, 44)

Composiet
Ondanks de aanzienlijke vooruitgang op het gebied van esthetische en
adhesieve tandheelkunde, is het grootste nadeel en de belangrijkste oorzaak
van het mislukken van composietrestauraties het krimpen van het materiaal
bij uitharding. Tijdens de polymerisatie
varieert de krimp van composieten van
1,5 tot 5% in volume. (45) De krimp
van het materiaal kan de oorzaak zijn
van:
- Spanningen in het tandweefsel
die kunnen leiden tot buigen van de
cuspide, brosheid of zelfs breuk van het
email;
- Grote en diepe scheuren ter hoogte van de verbinding, met het ontstaan
van een perifere onderbreking die leidt
tot marginale percolatie, ontstekingsreacties van de pulpa, opnieuw optredende carieuze laesie en postoperatieve
gevoeligheden;
- Interne spanningen van het materiaal die het ontstaan van cohesieve
breuken in het materiaal bevorderen;
- Verminderde mechanische sterkte
van het composiet.
- Bij het uitvoeren van composietrestauraties moet de chirurgische
techniek erop gericht zijn de negatieve
effecten van krimp bij het uitharden te
verminderen en het risico op breuken
aan de aansluiting tot een minimum te
beperken.
Er zijn verschillende procedures
voorgesteld:
- Het gebruik van een dikkere, versterkte bonding;
- Het aanbrengen van opeenvolgen-

de kleine, schuin geplaatste hoeveelheden composietmateriaal die de krimp
tijdens polymerisatie verminderen door
gebruik te maken van de configuratiefactor (46) (af b. 8 en 9);
- Het gebruik van "sandwich"-technieken waarbij de composiet wordt
gecombineerd met kunsthars-gemodificeerd glasionomeercement dat geen
krimp vertoont bij uitharding (af b. 10
tot 14);
- Het gebruik van een vloeibaar
composiet als initiële laag. Deze composietlaag vermindert inderdaad de
krimpspanning met 20 tot 50% (47);
(case study af b. 15 tot 31).

Fotopolymerisatie
Bij
fotopolymerisatiecomposieten
moet een lichtbron worden gebruikt
voor de polymerisatie. De polymerisatiekrimp gebeurt in de richting van de
lichtbron. Deze "belichtingsfase" van
het composiet neemt tijd in beslag en
wordt vaak beschouwd als tijdverspilling. Dit heeft in de afgelopen jaren
aanleiding gegeven tot de ontwikkeling van lampen die een zeer grote
hoeveelheid lichtenergie uitstralen.
Het voordeel van deze lichtbronnen
zou de aanzienlijke verkorting van de
insolatietijd zijn. Het is nu echter duidelijk dat het onmogelijk is om "snel
en goed te polymeriseren". Door de
complexiteit van polymerisatiekinetiek is er immers geen lineair verband
tussen de polymerisatietijd en de bestraling. Zoals uit de studie van Peutzfeldt en Assmussen blijkt, leiden een
lange belichtingstijd en lage bestraling bij een bepaalde energiedichtheid
tot een hogere conversiesnelheid van
het composiet dan een korte
p8»

[8] => DTBE-15nl.indd

Dental Tribune Belgische editie

belichtingstijd met hoge bestralingssterkte. (48) Bovendien is de
polymerisatiemethode, snel of progressief, een belangrijke factor voor de
kwaliteit van de aansluitingen van de
restauraties. Een snelle polymerisatie
is niet compatibel met een goede afdichting. Ook hier is de aard van de
lichtbron niet langer de belangrijkste parameter, maar wel de tijd. Om
de beste kwaliteit van de verbinding
tand/vulling te verkrijgen, is een progressieve polymerisatie te verkiezen
boven een snelle polymerisatie (49, 50,
51, 52, 53) om de dissipatie van spanningen door krimp mogelijk te maken.
Het composiet moet in kleine laagjes
van 2 mm dikte worden aangebracht
om de activering van lichtgevoelige
initiatoren op hoge snelheid mogelijk
te maken. Het volume uithardend materiaal per keer is lager en genereert
minder krimp. (45) Bij middelgrote
en grote vullingen moet elke composietlaag schuin in de caviteit worden
geplaatst om de C-factor gunstiger
te maken. Tenslotte moet elke composietlaag zodanig gepolymeriseerd
worden dat de polymerisatievectoren
worden geleid. (23)

Wat te doen met een
composietrestauratie
met aanwezigheid
van postoperatieve
gevoeligheid? (Afb. 32 tot
35)
De behandeling van een tand met
postoperatieve gevoeligheden is vaak
onzeker. Gevoeligheid plaatst de tandarts vaak op gespannen voet met de
patiënt, die soms vragen heeft over de
kwaliteit van de zorg die hem wordt
geboden. Het kan daarom verstandig
zijn om de tijd te nemen om bepaalde

fenomenen aan de patiënt uit te leggen om hem gerust te stellen en zijn
vertrouwen niet te verliezen. Het is
belangrijk om prioriteit te geven aan
klinische procedures:
In geval van postoperatieve gevoeligheden moeten de aanwezige occlusale contacten op de restauratie worden
gecontroleerd. Soms kan een occlusale
overbelasting worden vastgesteld die
op het einde van de restauratiebehandeling omwille van de anesthesie niet
was gedetecteerd. Dan is het noodzakelijk om een paar dagen van observatie in acht te nemen, omdat sommige
gevoeligheden spontaan verdwijnen na
2 tot 4 dagen. In dit geval spreken we
dan van een omkeerbaar trauma van
het pulpo-dentale complex dat het gevolg is van het restauratieproces.
Wanneer de symptomen niet verdwijnen, moet geprobeerd worden om
de restauratie opnieuw af te dichten.
We hebben immers eerder vastgesteld
dat elke ongepaste manipulatie van de
composiet en de polymerisatie kunnen
leiden tot microscopische breukjes in
de aansluiting tussen tand en restauratie. Het opnieuw afdichten moet gebeuren volgens onderstaand protocol:
Aanbrengen van etsgel met 35% fosforzuur gedurende 30 sec. ter hoogte van
de verbinding tand/restauratie. Deze gel
verwijdert speekseleiwitten die zijn geadsorbeerd op het dentine- en composietoppervlak evenals de demineralisatie op het
oppervlak van het tandglazuur.
Aanbrengen van een amelodentinaal hechtsysteem op de vooraf geprepareerde zone en polymerisatie van het
hechtmiddel. Bij grote defecten aan de
verbinding tussen tand en restauratie kan op deze plaatsen een vloeibaar
composiet worden aangebracht.

Uiteraard moeten we ervoor zorgen
dat de occlusie door deze hechtingsprocedure niet wordt verstoord.
Wanneer de gevoeligheden blijven
optreden, moet overwogen worden om
de restauratie te verwijderen. Een kalmerend verband van eugenol/zinkoxide (IRM®) wordt aangebracht en op
zijn plaats gehouden totdat het tandorgaan klinisch stil is. De composietrestauratie wordt dan opnieuw uitgevoerd
met inachtneming van de hierboven
beschreven procedures. In deze situaties zou de plaatsing van een dentine
substituut op basis van calciumsilicaat
(Biodentine™) (54) interessant kunnen
zijn om nieuwe postoperatieve gevoeligheden te voorkomen.

Conclusie
Postoperatieve gevoeligheden zijn
een van de problemen bij adhesieve
restauraties. Deze gevoeligheden houden verband met het verlies of het ontbreken van een marginale afdichting
van restauraties, deels als gevolg van
de krimp bij polymerisatie van composiet. Gelukkig zijn er veel klinische
maatregelen ter beschikking die gemakkelijk kunnen worden toegepast
om deze postoperatieve gevoeligheden
te voorkomen.
Lijst met referenties beschikbaar bij de
auteur.

Over de auteur
Dr. Nicolas Lehmann

Adres: 17 rue Joseph Le Brix
42160 Andrezieux-boutheon

MADRID, SPANJE/ PORTO ALEGRE, BRAZILIË – Hoewel
wetenschappers de relatie tussen parodontitis en obesitas al eerder
onderzochten, werd daarbij nooit veel aandacht besteed aan de rol
van het geslacht van respondenten. In een vijf jaar durende studie in
het Braziliaanse Porto Alegre die recent werd gepubliceerd, kwamen
de onderzoekers tot de ontdekking dat obese vrouwen een veel
grotere kans hebben op progressief parodontaal aanhechtingsverlies
dan obese mannen.
Het onderzoeksteam ondervroeg
582 personen die vijf jaar eerder ook
ondervraagd waren en binnen de onderzoekscriteria vielen. Deze deelnemers werden gewogen en hun Body
Mass Index werd berekend volgens de
richtlijnen van de World Health Organisation (WHO). Van hen viel 19 procent in de categorie obees.
De wetenschappers ontdekten dat
mensen met obesitas vaker te maken
hadden met progressief parodontaal
aanhechtingsverlies dan mensen met
een normaal gewicht. Bovendien toonden hun bevindingen aan dat obese
vrouwen een 64% hogere kans hadden
op progressief parodontaal aanhechtingsverlies, terwijl bij obese mannen
geen verhoogd risico werd gevonden.
“Obesitas en parodontale ziekten
zijn belangrijke volksgezondheidsproblemen,” legt hoofdauteur van de studie Dr. Eduardo José Gaio uit. “Parodontitis raakt meer dan de helft van de
volwassen bevolking wereldwijd en de
prevalentie van overgewicht en obesitas
bij individuen is ongeveer 60%. Dit is
een van de weinige longitudinale onderzoeken die het effect van obesitas op
parodontale gezondheid bekijkt en het
eerste dat onderzoekt of geslacht deze
relatie mogelijk beïnvloedt.”

Case study van de procedure voor opnieuw afdichten

Afb. 32: Occlusaal aanzicht. Tand 46 heeft een occlusale composietrestauratie die 6 dagen geleden is uitgevoerd. Deze tand vertoont postoperatieve gevoeligheidsverschijnselen.| Afb. 33: Na het plaatsen van de dam wordt gedurende 30 sec. een gel met 35% orthofosforzuur ter hoogte van de verbinding tussen tand en restauratie
aangebracht.| Afb. 34: Na spoelen van het zuur en drogen van de tand wordt een dunne hechtlaag aangebracht ter hoogte van de verbinding tussen tand en restauratie. Het hechtmiddel wordt gepolymeriseerd.| Afb. 35: Na het verwijderen van het operatieveld moet ervoor worden gezorgd dat de occlusie niet wordt verstoord door
de nieuwe afdichting.|

De studie van Gaio is een van de finalisten van de inaugurele Perio Link
Award, een wedstrijd georganiseerd
door de SUNSTAR Foundation. Toegewezen door een comité van tandheelkundige experts, is de competitie
in het leven geroepen om bewustzijn
te creëren voor belangrijk onderzoek
uitgevoerd op het snijvlak van mondgezond en algemene gezondheid. De
winnaar van de Perio Link Award wint
een reis naar EuroPerio 9, een congres georganiseerd door de European
Federation of Periodontology, dat van
20 tot 23 juni 2018 plaatsvindt in Amsterdam. De winnaar wordt bekendgemaakt tijdens een prijzenceremonie op
het congres en neemt een geldbedrag
van duizend euro mee naar huis.
De studie, getiteld “Effect of obesity
on periodontal attachment loss progression: a five-year population-based
prospective study”, is in maart 2017
online gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Journal of Clinical
Periodontology Digest.
Een samenvatting is hier te
vinden. (https://www.efp.org/
publications/jcp-digest/jcpdigest-2016-7-43-7-557-565.pdf)
(bron: Dental Tribune International)

Mannelijke koffiedrinkers hebben
hoger risico op parodontitis

SEOUL – Koffie is waarschijnlijk één van de meest onderzochte
voedingsmiddelen ter wereld. Toch is er nog altijd geen uitsluitsel of
het drankje een positieve of juist negatieve invloed op de gezondheid
heeft. Nieuw onderzoek uit Zuid-Korea wijst in de negatieve richting:
mannen met parodontitis dronken significant meer koffie dan mannen
met gezond tandvlees.
De gegevens voor het onderzoek
komen uit de Korea National Health
and Nutrition Examination Survey
die is uitgevoerd tussen 2008 en 2010.
Van bijna 17 duizend deelnemers van
19 jaar en ouder werden onder andere
leeftijd, BMI, rook-, drink- en sportgewoonten, frequentie van tandartsbezoek, poetsfrequentie en gebruik
van andere mondverzorgingsproducten vastgelegd.

Februari 2018

Verband gevonden tussen obesitas,
geslacht en parodontale gezondheid

STOP postoperatieve
gevoeligheden bij restauraties
p7»

De parodontale status werd bepaald aan de hand van de Community Periodontal Index of Treatment
Needs van de World Health Organisation. Parodontitis werd gedefinieerd als een score van 3 of hoger op
deze schaal.
De onderzoekers vonden dat mensen met parodontitis een significant
hogere leeftijd, hoger BMI en grotere taille-omvang hadden, zowel
bij mannen als vrouwen. Daarnaast
bleken mannen met parodontitis
significant meer koffie en koolzuurhoudende drankjes te drinken. De
odds ratio van het aantal mannen
met parodontitis steeg naar mate de
koffie-inname toenam. Dit verband
werd niet gezien bij vrouwen.

Volgens de onderzoekers kan dit
verband deels verklaard worden door
de ingrediënten van koffie. Zo is
van cafeïne reeds beschreven dat het
meerdere effecten kan hebben op het
botmetabolisme en wordt chronische cafeïne-inname door parodontitispatiënten geassocieerd met een
verergering van de aandoening. Ook
wordt cafeïne geassocieerd met meer
botverlies en verminderde botheling
na een tandextractie. In een kopje
koffie zit gemiddeld 70-100 mg cafeïne.
Gezien deze nieuwe bevindingen
moet koffiedrinken wellicht gezien
worden als een onaf hankelijke risicofactor voor parodontitis bij mannen. Mannen zouden er voordeel van
kunnen hebben om hun koffie-inname te beperken, gelet op hun parodontale gezondheid, zo concluderen
de onderzoekers.
Het onderzoek, getiteld ‘Association between consumption of coffee
and the prevalence of periodontitis: The 2008–2010 Korea National
Health and Nutrition Examination
Survey’, verscheen in juli in PLOS
ONE.

[9] => DTBE-15nl.indd

Dental Tribune Belgische editie

Februari 2018

INSPIRATION, BUYING
AND NETWORKING

SCANDEFA invites you to exclusively meet the Scandinavian dental market
and sales partners in wonderful Copenhagen.
Why exhibit at SCANDEFA?
SCANDEFA is a leading, professional branding and
sales platform for the dental industry.

Who visits SCANDEFA?
In 2017 about 8,000 dentists, dental hygienists, dental
assistants and dental technicians visited SCANDEFA.

In 2018 we are pleased to present SCANDEFA with
two fair days and a flexible course programme
at the Annual Meeting. In addition to sales, branding and customer care, the fair format gives you
the opportunity for networking, staff care, professional inspiration and competence development.
SCANDEFA is organised by Bella Center Copenhagen and held in collaboration with the Annual
Meeting organised by the Danish Dental Association (tandlaegeforeningen.dk).

For further statistical information please see
scandefa.dk

How to exhibit
Please book online at scandefa.dk or contact
Sales & Relations Manager Jacob Ekstrom
jaek@bchg.dk

Where to stay during SCANDEFA?
Two busy fair days require a lot of energy, and therefore a good night’s sleep and a delicious breakfast are
a must. We offer all of our exhibitors a special price
for our three hotels, AC Hotel Bella Sky Copenhagen
– Scandinavia’s largest design hotel, Hotel Crowne
Plaza – one of the leading sustainable hotels in
Denmark and 5 Copenhagen Marriott Hotel.

We also offer easy shuttle service transport between
the airport, Hotel Crowne Plaza and AC Hotel Bella
Sky Copenhagen.

SCANDINAVIAN DENTAL FAIR
12.-13. APRIL 2018

scandefa.dk

[10] => DTBE-15nl.indd

Dental Tribune Belgische editie

Producten
Parodontitis komt vaker
voor dan men denkt
Aanbeveling voor versterkte
preventieve maatregelen en nut
van 3-voudige profylaxe
In een consensus uitgewerkt door 70
wereldwijd toonaangevende parodontologen en medische wetenschappers
wordt gesteld: ‘Bij de preventie van
parodontitis speelt de verwijdering en
controle van plaque door een regelmatige en effectieve mondhygiëne een
beslissende rol.1 Een deskundig advies
van de tandarts kan een belangrijke
aanzet zijn voor een betere mondhygiëne: de dagelijkse 3-voudige profylaxe
bestaande uit tandenpoetsen, reiniging
van de interdentale ruimte en aangevuld met het gebruik van een mondspoeling (bv. Listerine®) verbetert de
mondgezondheid van de patiënten.
Twee recente meta-analysen bevestigen dit positieve effect. 2,3

Actuele aanbevelingen voor
de preventie van parodontale
aandoeningen
In biofilms georganiseerde bacteriën zijn verantwoordelijk voor cariës en
parodontitis. De belangrijkste maatregel voor de preventie van tandvleesproblemen is dan ook een consequente
beheersing van de biofilm. 2,4Het meest
effectief is tandplaque te verwijderen
met een tandenborstel en interdentale
borstel. Aanvullend gebruik van mondspoelingen biedt nog extra voordelen.5,6
Dit is de conclusie van een consensus
uitgewerkt meer dan 70 wereldwijd
toonaangevende parodontologen en
medische wetenschappers. Onder leiding van de European Federation of
Periodontology (EFP) en met de financiële ondersteuning van Johnson &
Johnson en Procter & Gamble hebben
de experts in het kader van de 11e European Workshop of Periodontology in
november 2014 in vier werkgroepen de
recente gegevens voor de preventie van
parodontale en peri-implantaire aandoeningen bestudeerd.
De verworven kennis werd gepubliceerd in de Journal of Clinical Periodontology. Intussen staan ze ook ter
beschikking in een richtlijn voor tandartsen, zorgverstrekkers en patiënten
voor het gebruik in de praktijk.

Voordeel wetenschappelijk
bewezen: mechanische
tandreiniging aangevuld met
mondspoeling met etherische
oliën
In het ideale geval kunnen tandartsen hun patiënten ertoe brengen mee
te werken aan de eigen mondgezondheid en ze overtuigen van het nut van
de dagelijkse 3-voudige profylaxe. Het
positieve effect hiervan is bevestigd in
een recente meta-analyse3, die gegevens van meer dan 5.000 proefpersonen omvat. Daaruit bleek dat de aanvullende mondspoeling met etherische
oliën (bv. Listerine) naast de reiniging
met een tandenborstel en interdentale
borstel of tandzijde na 6 maanden bijna
5 maal meer plaquevrije tandvlakken
opleverde dan de mechanische reiniging alleen. 3
In het kader van een verdere meta-analyse2 werd het effect van mondspoeloplossingen, tandpasta of tandgel

met plaquereducerende werking als
aanvulling op de mechanische mondhygiëne bij patiënten in de leeftijd van
10 tot 50 jaar met tandvleesproblemen getest. Deze studie wijst erop dat
mondspoelingen met chemische stoffen werkzaam tegen plaque een significant aanvullend gunstig effect hebben
op de controle over tandvleesontsteking en plaque. Bovendien zijn er aanwijzingen dat chemische stoffen werkzaam tegen plaque een sterker effect
vertonen op tandvleesontstekingen en
plaquecontrole als ze gebruikt worden
in de vorm van mondspoeloplossingen,
dan als tandpasta. 2

Profylaxe met etherische oliën
De studieresultaten1,2,3 benadrukken het extra nut van het gebruik van
mondspoelingen met etherische oliën
(bv. Listerine). Lipofiele etherische
oliën zoals thymol, menthol, eucalyptol en methylsalicylaat kunnen diep in
de biofilm doordringen. De structuur
van de biofilms wordt verbroken, doordat de etherische oliën de celwanden
van ziektekiemen in de biofilm verstoren. De biofilm wordt op deze wijze
opengebroken en opgelost, en dit ook
op plekken die onbereikbaar zijn voor
tandenborstel en tandzijde. Bovendien
wordt aggregatie van bacteriën om een
nieuwe film te vormen bemoeilijkt
door de hydrofobe eigenschappen van
de oliën. Zo vertragen ze de bacteriële
vermenigvuldiging en verminderen ze
de accumulatie van plaque.
In het kader van de 3-voudige
profylaxe als aanvulling op de mechanische tand- en tussentandreiniging,
kunnen mondspoelingen dus een gunstig effect hebben op de beheersing van
tandplaque en de gezondheid van het
tandvlees.
Sources :

1 Chapple ILC et al.: Primary prevention of periodontitis: managing gingivitis. J Clin Periodontol
2015; 42 (Suppl. 16): S71-76.
2 Serrano J et al.: Efficacy of adjunctive anti-plaque
chemical agents in managing gingivitis: a systematic review and meta-analysis. J Clin Periodontol
2015; 42 (Suppl. 16): S106-138.
3 Araujo MWB, Charles C et al. Meta-analysis of
the effect of an essential oil-containing mouthrinse
on gingivitis and plaque. JADA 2015; 146(8): 610622.
4 Díaz PI, Kolenbrander PE: Subgingival Biofilm
Communities in Health and Disease. Rev. Clin.
Periodoncia Implantol. Rehabil. Oral Vol. 2(3);
187-192, 2009.
5 Sharma N et al.: Adjunctive benefit of an essential
oil containing mouthrinse in reducing plaque and
gingivitis in patients who brush and floss regularly.
A six-month study. J Am Dent Assoc2004; 135:
496–504.
6 European Federation of Periodontology (EFP):
Guidelines for effective prevention of periodontal
diseases, http://prevention.efp.org/preventionworkshop/
7 Fine DH et al. Effect of rinsing with an essential
oil-containing mouthrinse on subgingival periodontopathogens. J Periodont 2007; 78: 1935–1942.

5 eenvoudige stappen
om de juiste kleur en het
translucentieniveau te
bepalen
IPS e.max Shade Navigation
App voor zeer eenvoudige en
betrouwbare werkprocedures
De IPS e.max Shade Navigation
App helpt bij het bepalen van de juiste
kleur en translucentieniveau voor IPS
e.max restauraties. Zirkoniumoxide is
nu toegevoegd aan de selectie van materialen, die naast lithiumdisilicaat, nu
in de App is vermeld.
De Shade Navigatio App bevat nu
het complete assortiment IPS e.max

materialen, dankzij de toevoeging van
de zirkoniumdiscs en blokken. Nu deze
materialen in de app zijn geïntegreerd,
kunnen gebruikers in slechts vijf stappen de ideale kleur en translucentieniveau kiezen uit het IPS e.max assortiment en de optimale aanvullende
materialen.

Bepaal eenvoudig de ideale kleur
en translucentie
De Shade Navigation App bepaalt
de juiste kleur en het translucentieniveau voor alle IPS e.max restauraties.
Er wordt rekening gehouden met alle
belangrijke factoren, die van invloed
zijn op het algehele kleurdesign. Deze
factoren omvatten de gewenste tandkleur, indicatie, laagdikte en het gewenste (kleur)materiaal. Het gebruik
van de app is kinderspel: zodra de app
voorzien is van alle relevante informatie heeft, biedt deze een passende oplossing voor de restauratie.

Februari 2018

ophoping van etensresten en
tandplak
•

Makkelijke plaatsing dankzij
geometrie van het abutment en
goede retentie van de prothese
met dubbele retentieringen

•

DuraTec™ multi layers biedt
een harder en slijtbestendiger
oppervlak en een beter esthetisch resultaat

•

Makkelijke plaatsing van de
prothese dankzij spil technologie

•

Handige tweezijdige all-in-one
verpakking

“Ik ben heel tevreden dat ik opnieuw
deze uitstekende producten kan gebruiken, deze nieuwe locator abutments zijn
een echte meerwaarde en vergroten onze
beschikbare behandelingsmogelijkheden.”
Tandarts Alain Maamari
Online bestellen op store.nobelbiocare.com
Meer informatie via onze klantendienst
op het nummer: 02/467 41 70

I-MAX 3D: Het nieuwe
revolutionaire 3D-concept
voor aan de muur
Fig.: Met de IPS e.max Shade Navigation App kan
de juiste kleur en het translucentieniveau worden
bepaald.

I-MAX 3D: 3D-beeldvorming
voortaan voor iedereen
toegankelijk

Op de goede weg

Compact en licht apparaat voor
aan de muur

Twee recent verkregen awards bevestigen, dat Ivoclar Vivadent, de goede
weg is met deze innovatie. Voor de De
Shade Navigation App ontving Ivoclar
Vivadent een innovatieprijs op twee regionale beurzen in Duitsland. Het is de
eerste keer in de geschiedenis dat voor
een tandheelkundige applicatie een
prijs werd gewonnen.
De Shade Navigation App is beschikbaar en te downloaden op
Android en iOS smartphones en tablets.

In navolging van de I-Max is de
I-Max 3D het meest complete, kleinste
en lichtste apparaat op de markt.
Aangezien hij zo compact en licht
(slechts 66 kg) is, vereist de installatie
ervan de interventie van slechts één
enkele technieker. De I-MAX 3D kan
heel snel aan de muur bevestigd worden.

Een uitzonderlijke beeldkwaliteit

IPS e.max® is een geregistreerd handelsmerk van Ivoclar Vivadent AG.

Met de I-Max 3D, die uitgerust is
met een 3D Cone Beam sesor, kunt u
onderzoeken uitvoeren in high definition (97 µm).

De nieuwe generatie van het
Locator abutmentsysteem
Locator R-Tx™

Dankzij de integratie van de innovatie ALI-S (Automatic Layers Integration System) selecteert het apparaat automatisch de beste doorsnedes om een
perfecte af beelding in high definition
te kunnen weergeven.

Stevigheid
en functionaliteit ontmoeten
elkaar in de innovatieve Locator R-Tx™,
beschikbaar
voor interne conische, driekanaals en externe hexagonale
verbindingen.
Vermijd
het
gebruik van geanguleerde abutments
dankzij het vernieuwde design van de
kap, die een divergentie of convergentie van de implantaten tot 60° toelaat.
•

Praktisch design met verbeterde
geometrie de bevestigingskap

•

Hex-drive mechanisme met
kleine centrale holte beperkt

Met het multi-FOV-systeem kunt
u onderzoeken uitvoeren in 9x9 cm
(complete dentitie), in 9x5 cm (complete boog) voor de implantologie en in
5x5 cm voor endodontie.
De uiterst gevoelige sensor in
combinatie met een heel korte exposietijd maakt het mogelijk om de
dosissen röntgenstralen aanzienlijk
te beperken

Chirurgische gidsen: de
toekomst binnen handbereik
Dankzij de ingenieuze programma’s
van de I-MAX 3D kunt u uw modellen
scannen of printen.
De I-MAX 3D en de software
Quickvision 3D stellen u in staat om
chirurgische gidsen te creëren die u
onmiddellijk kunt printen.

QuickVision 3D: kracht
gebundeld in software
QuickVision 3D is een heel complete
planningssoftware waarmee u de plaatsing van implantaten kunt simuleren en
STL-bestanden kunt importeren vanuit uw labo of vanop de camera waarmee u afdrukken maakt.
Danzkij deze geëvolueerde functies
(vb.: Schuine MPR-modus) in combinatie met het kleine volume van 5x5 cm
kunt u de af beeldingen besturderen in
de as van de tanden, onder andere voor
de endodontie.
Om u te helpen zijn er filmpjes ter
beschikking op het Youtubekanaal
Owandy Radiology.

Perfectie tegen een gecontroleerd
budget
De I-MAX 3D werpt zich op als
de beste Prestatie/Investeringsverhouding: een beperkte aankoop-, leverings- en installatieprijs, een gemakkelijk onderhoud en een uitstekende
beeldkwaliteit (HD).
www.owandy.com

De VALO®-familie breidt
zich uit
Het succesverhaal van de bekroonde
VALO®-familie
begint in 2009,
toen
Ultradent
Products de eerste
VALO®-ledpolymerisatielamp op
de markt bracht.
Er was direct veel
waardering voor
het
krachtige
breedspectr umlicht, het robuuste ontwerp en de
mogelijkheid om alle gebieden in de
mond te bereiken. Ultradent Products
streeft constant naar verbetering en
lanceerde daarom in 2011 en 2017 respectievelijk de VALO® Cordless en de
VALO® Grand.
De VALO® Grand heeft alle voordelen van VALO®, maar dan met een
50 procent grotere lens. Hiermee kunnen restauraties van een 10 à 11 mm
grote molaar in één keer volledig worden gepolymeriseerd.
Het krachtige breedspectrumlicht is
geschikt voor alle lichthardende materialen (395 nm - 480 nm). Dankzij de
slanke en ergonomische constructie
uit één stuk massief aluminium is de
VALO® Grand heel duurzaam en zijn
alle restauraties goed toegankelijk. De
tweede bedieningsknop aan de onderkant biedt nog meer gebruiksgemak.
Learn more about VALO® Grand at
www.ultradent.com/nl!

[11] => DTBE-15nl.indd

Dental Tribune Belgische editie

Februari 2018

Dental Tribune Belgische uitgave
verschijnt negen maal per jaar en
is een uitgave van MediaXel bvba,
onder licentie van Dental Tribune
International.
Verantwoordelijke uitgever
Philippe C. Maters
philippe.maters@media-xel.com

Redactie
Tandarts Fabienne Thumas LTH
fabienne.thumas@media-xel.com
T :+32(0)47832 74 66

Advertenties
Tandarts Fabienne Thumas LTH
fabienne.thumas@media-xel.com
T :+32(0)47832 74 66
Hélène Carpentier
h.carpentier@dental-tribune.com
T: +33(0)6 09 76 70 74

Agenda

17/04/2018

15-16/03/2018
Greatness in your hands: Allon-4®: Get started

Clinical Implant Program:
Introductie tot
de implantologie

Paris

Groot-Bijgaarden

Dr. Joao Borges

T. De Wit

Info: 02/467 41 90
nobelbiocare.com/courses

Secretariaat:
Pascale Cloots
pascale.cloots@media-xel.com
T: +32(0)2 772 40 47

01-02/06/2018

01-02/06/2018

Seaclass: Backward planning
voor een voorspelbare
implantaatbehandeling
Knokke-Heist
Prof. Dr. Jan Cosyn, Dr. Tim De
Rouck, Dr. Aryan Eghbali, Iris Wyn,

Info: 030/635 49 49
nobelbiocare.com/courses

Info: 02/467 41 90
nobelbiocare.com/courses

All-on-4® Surgical Protocol –
Standard approach including
high skilled rehabilitation
Clinica Malo Lissabon
Prof. Malo
Info: 02/467 41 90
nobelbiocare.com/courses

ENDO POWER

© 2018 MediaXel, Tel: +32(0)2-772.40.47
Alsembergsesteenweg 842, 1180 Brussel.
Redactioneel materiaal van Dental Tribune

International, Duitsland, dat is vertaald en in

dit nummer is opgenomen, is auteursrechtelijk

met COLTENE innovaties!

beschermd door Dental Tribune International

GmbH. Alle rechten voorbehouden. Gepubliceerd

met toestemming van Dental Tribune International
GmbH, Holbeinstr 29, 04229 Leipzig, Duitsland.
Reproductie op welke manier en in welke taal
dan ook, gedeeltelijk of volledig, zonder de

1

voorafgaande schriftelijke toestemming van Dental
Tribune International GmbH, is uitdrukkelijk

verboden. Dental Tribune is een handelsmerk van
Dental Tribune International GmbH.

HyFlex™ EDM

Tot 700 % hogere breukweerstand
> Speciaal verhard oppervlakte
> Minder vijlen nodig voor een succesvolle
behandeling
>

Group Editor: Daniel Zimmermann
newsroom@dental-tribune.com
Tel.: +44 161 223 1830
Clinical Editors: Magda Wojtkiewicz,
Nathalie Schüller
Editors: Yvonne Bachmann
Editor & Social Media Manager:
Monique Mehler
Managing Editor & Head of DTI
Communication Services:
Marc Chalupsky, Kasper Mussche
Copy Editor: Ann-Katrin Paulick,
Sabrina Raaff

2

CanalPro™ Vulstation

Dosering met 1 hand
> Doordacht ontwerp
>

Publisher/President/CEO:
Torsten R. Oemus
Chief Financial Officer: Dan Wunderlich
Chief Technology Officer: Serban Veres
Business Development Manager:
Claudia Salwiczek-Majonek

3

Project Manager Online: Tom Carvalho
Junior Project Manager Online:
Hannes Kuschick, Chao Tong
E-Learning Manager: Lars Hoff mann
Education Director Tribune CME:
Christiane Ferret
Event Services/Project Manager Tribune
CME & CROIXTURE: Sarah Schubert

GuttaFlow® bioseal

Actieve ondersteuning van regeneratie in
het wortelkanaal
> Uitstekende vloei-eigenschappen
>

Marketing Services: Nadine Dehmel
Sales Services: Nicole Andrä
Accounting Services : Anja Maywald,
Karen Hamatschek, Manuela Hunger
Media Sales Managers:
Melissa Brown (International)
Hélène Carpentier (Western Europe)
Matthias Diessner (Key Accounts)
Antje Kahnt (International)
Weridiana Mageswki (Latin America)
Barbora Solarova (Eastern Europe)
Peter Witteczek (Asia Pacific)
Executive Producer: Gernot Meyer
Advertising Disposition: Marius Mezger
Dental Tribune International GmbH
Holbeinstr. 29, 04229 Leipzig, Germany
Tel.: +49 341 48 474 302
Fax: +49 341 48 474 173
info@dental-tribune.com
www.dental-tribune.com

1

003265 02.18

©2018, Dental Tribune International
GmbH.

All rights reserved. Dental Tribune
International makes every effort to report
clinical information and manufacturer’s
product news accurately, but cannot assume
responsibility for the validity of product
claims, or for typographical errors. The
publishers also do not assume responsibility
for product names or claims, or statements
made by advertisers. Opinions expressed by
authors are their own and may not reflect
those of Dental Tribune International.

Flessenhouder
van roestvrij
staal met doseringsmechanisme

Zeer breukweerstandige vijl voor
een snelle preparatie

BENELUX
Joan Nuyts
joan.nuyts@coltene.com
+32 476 85 17 28

2
BE
Carine Bulté
carine.bulte@coltene.com
+32 468 17 24 96

Bioactief
vulmateriaal

3

www.coltene.com

11

[12] => DTBE-15nl.indd

Wijs uw patiënten op de band
tussen de mond en het lichaam.

#SayAhh
#WOHD18

Download de campagnemiddelen om het bewustzijn te
vergroten van de positieve impact van de verbetering van
de mondgezondheid op de algemene gezondheid.

De impact
HART-EN
VAATZIEKTE
van mondLONGONTSTEKING
gezondheid op de
SUIKERZIEKTE
algemene
gezondheid

ZIEKTE VAN
ALZHEIMER

PANCREAS/
NIERKANKER

op
e
e
m
d
i
e
h
d
n
o
ez
g
d
n
o
M
e
d
n
a
g
v
n
i
g
g
a
e
d
d
w
l
e
e
b
r
e
e
d
W
j
i
e
w
d
l
e
r
Vier d
e
w
e
d
n
a
v
t
i
u
l
e
e
d
k
a
a
m
n
20 maart e

SAG

AN
D
N
U
D
N
U
M
DENKE AN DEN
DIE GESUNDHEIT

www.worldoralhealthday.org

Georganiseerd door

Officiële World Oral Health Day Partners

In samenwerking met

Ondersteuning

) [page_count] => 12 [pdf_ping_data] => Array ( [page_count] => 12 [format] => PDF [width] => 842 [height] => 1191 [colorspace] => COLORSPACE_UNDEFINED ) [linked_companies] => Array ( [ids] => Array ( ) ) [cover_url] => [cover_three] =>

[cover] => DT Belgium (Flemish) No. 1, 2018

[toc] => Array ( [0] => Array ( [title] => Na de IDS 2017 en vóór de IDS 2019: De optische beeldvorming en CAD/CAM doorgelicht [page] => 1 ) [1] => Array ( [title] => STOP postoperatieve gevoeligheden bij restauraties [page] => 6 ) [2] => Array ( [title] => Producten [page] => 10 ) [3] => Array ( [title] => Agenda [page] => 11 ) ) [toc_html] =>

Table of contents

[toc_titles] =>

Na de IDS 2017 en vóór de IDS 2019: De optische beeldvorming en CAD/CAM doorgelicht / STOP postoperatieve gevoeligheden bij restauraties / Producten / Agenda

[cached] => true )